DR. ORHAN KARACA
okaraca@ekonomist.com. tr
Önceki hafta cuma akşamı tam dergiyi tamamlayıp baskıya göndermiş ve eve gitmeye hazırlanıyorduk ki, malum olayın yaşanmakta olduğunu öğrendik. Gerçi önceden askerlerin Boğaz Köprüsü’nde trafiği kestiğini duymuştuk ama biz de büyük çoğunluk gibi bunun bir terör eylemine karşı önlem amaçlı olduğunu sanmıştık. Ancak televizyondan Başbakan Binali Yıldırım’ın “Bu bir kalkışmadır” dediğini duyunca bir askeri darbe girişiminin yaşandığını anladık. O andan sonra da işyerinde kalıp sabaha kadar gelişmeleri izlemeye çalıştık. Neyse ki darbe girişimi başarılı olamadı da büyük bir uçurumun kıyısından döndük.
Tabloyu görmek için görsele tıklayın.
Ancak askeri darbe girişimi başarılı olamasa da ekonomiye zarar verecek gibi görünüyor. Son dönemde zaten yavaş olan ekonomik büyüme bu olaydan sonra biraz daha yavaşlayacağa benziyor. Çünkü bu durum ülkemizdeki siyasi belirsizliği biraz daha arttırdı. Malum olduğu üzere ekonomik birimler ise siyasi belirsizliği pek sevmiyor. Siyasi belirsizlik yatırım ve tüketim kararlarını olumsuz etkileyip ekonomideki büyümeyi aşağı çekiyor.TÜRKİYE’NİN DARBE TARİHİ
Türkiye askerlerin siyasete müdahalesiyle ilk kez karşılaşmıyor. Tam olarak açığa çıkarılamayan gizli kapaklı girişimleri bir tarafa bıraksak bile, Cumhuriyet tarihinde daha önce de yedi askeri müdahaleyle karşılaşmıştık. Bunların içinde iktidarı değiştirmek konusunda başarıya ulaşanlar (1960, 1971, 1980 ve 1997) olduğu gibi, başarısız olanlar da (1962, 1963 ve 2007) bulunuyor. 1960 ve 1980’de askerler bizzat yönetime el koymuş, 1971 ve 1997’de ise hükümetin değişmesine yol açmışlardı. 1962 ve 1963’teki başarısız askeri müdahalelerde fazla kan dökülmese de silahlı çatışmalar olmuş, 2007’dekinde ise sadece Genelkurmay Başkanlığı’nın internet sitesinde bir duyuru yer almıştı. 15 Temmuz’da yaşadığımız son darbe girişimi ise tüm askeri müdahaleler içinde en kanlısı olarak tarihe geçti. Biz bu yazıyı yazarken elimizde olan veriler, çoğu sivil 200’ün üzerinde can kaybı olduğunu gösteriyordu.
Önceki askeri müdahaleler genelde ekonomiyi olumsuz etkilemişti. Ancak bu müdahaleler öncesi dönemlerde de genelde ekonomide sıkıntılar olduğu için söz konusu müdahalelerin etkisini tam olarak tespit etmek zor. Yine de örneğin 1960 yılında ekonomideki büyümenin yüzde 4,6’dan yüzde 2,9’a inmesini askeri darbenin etkisine bağlamak mümkün görünüyor. 1961’de ekonomideki büyüme daha da yavaşlamış ve yüzde 1,7’ye kadar inmişti. Yakın bir zamanda, 2007 yılında yaşadığımız “e-muhtıra” olayının yarattığı siyasi belirsizliğin ekonomiyi nasıl yavaşlattığını da bizzat kendi deneyimimizden biliyoruz. 2006 yılında yüzde 6,9 olan ekonomik büyüme 2007 yılında yüzde 4,7’ye gerilemişti. Hatta ekonomideki büyüme 2008’de yüzde 0,7’ye kadar düştü ama bunda o yıl başlayan küresel krizin de etkisi vardı.
BU KEZ NE OLUR?
Türkiye ekonomisi son beş yıldır zaten yüzde 5 dolayındaki potansiyelinin epey altında büyüyor. Geçen yılın sonlarında biraz toparlanma var gibiydi ama bu yılın ilk yarısında yeniden yavaşlama yaşandı. Geçen yılın son çeyreğinde yüzde 5,7 olan ekonomik büyüme oranı bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 4,8’e indi. Öncü göstergelerden aldığımız sinyallere bakılırsa, bu oran ikinci çeyrekte yüzde 4’ün de altına inmiş olabilir. Küresel ekonomideki durgunluk yüzünden dış talepten büyümeye pek fazla katkı gelmiyor. Yurtiçindeki bir türlü sona ermeyen siyasi belirsizlik ise iç talebin zayıf seyretmesine neden oluyor. Yaşadığımız darbe girişimi ve geçen hafta ilan edilen Olağanüstü Hal (OHAL) uygulaması bu belirsizliği daha da arttıracak gibi görünüyor. Bu da önümüzdeki kısa dönemde iç talebi daha da zayıflatıp ekonomik büyümeyi biraz daha aşağıya çekeceğe benziyor.
Uzun dönemde ise ekonominin nereye doğru gideceğini demokrasiyi güçlendirmek için atılacak adımlar belirleyecek. Bu yönde atılacak adımlar Türkiye’ye yeniden güven duyulmasını sağlayıp yatırımları canlandırabilir ve ekonomideki büyümeyi hızlandırabilir. Aksi takdirde ise ekonomideki büyümenin daha da yavaşlaması söz konusu olabilir.
