DR. ORHAN KARACA
okaraca@ekonomist.com.tr
Bunlardan miktar endeksleri dış ticaretteki reel gelişmeleri gösteriyor ve ekonomik büyümeye ilişkin de çok değerli bilgiler içeriyor. Bu bilgileri bir cümleyle özetlersek, ilk çeyreğe ilişkin verilerin ekonomide geçen yıl yaşanan hızlı büyümenin bu yıla da sarktığını gösterdiğini söyleyebiliriz.
Bu cümlenin açılımını ise aşağıdaki gibi yapabiliriz:
• Türkiye ekonomisinde üretimin ithalata aşırı bir bağımlılığı var. Bu nedenle ekonomik büyüme hızlandığında ara malı ithalatı da hızlanıyor, büyüme yavaşladığında ara malı ithalatı da yavaşlıyor. İthalatın büyük bölümünü ara malları oluşturduğu için bu ilişki ekonomik büyüme ile toplam ithalat arasında da aynen gözleniyor.
HIZLI BÜYÜME SİNYALİ
- 2018'in ilk çeyreğinde ara malı ithalatı miktar endeksi geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 12,5 arttı. Bu oran geçen yılın son çeyreğinde yaşanan yıllık artışa çok yakın. Geçen yılın son çeyreğinde ara malı ithalatı miktar endeksi önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 14,6 yükselmişti. Benzer durum toplam ithalat miktar endeksinde de gözleniyor. Geçen yılın son çeyreğinde toplam ithalat miktar endeksi yıllık bazda yüzde 12,7 artmıştı. Bu yılın ilk çeyreğindeki yıllık artış da buna çok yakın ve yüzde 13 oldu. Gerek toplam ithalattaki gerekse ara malı ithalatındaki bu gelişmeler, ilk çeyrekte ekonomik büyüme oranının da geçen yılın son çeyreğindeki seviyesine yakın çıkabileceğini düşündürüyor. Geçen yılın son çeyreğinde ekonomik büyüme epey hızlı gerçekleşmiş ve yüzde 7,3'ü bulmuştu.
- İthalat miktar endeksindeki hızlı yükseliş ilk çeyrekte ekonominin yine hızlı büyüdüğüne işaret ediyor ama bu büyümeden mal ve hizmet ithalatının önemli bir parçayı alıp götüreceği sinyalini de veriyor. Çünkü harcamalar yöntemiyle hesaplanan gayri safi yurtiçi hasılanın (GSYH) alt kalemlerinden olan mal ve hizmet ithalatındaki yıllık değişim ile ithalat miktar endeksindeki yıllık değişim arasında güçlü bir korelasyon var. Mal ve hizmet ithalatı geçen yılın son çeyreğinde ekonomik büyümeden 5 puan götürmüştü. Bu ölçüde olmasa da bu yılın ilk çeyreğinde de ekonomik büyümeden ciddi bir parçayı alıp götürmüş olabilir.
- Tüketim malı ithalatı miktar endeksi 2018'in ilk çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 12 artış gösterdi. Geçen yılın son çeyreğinde tüketim malı ithalatı miktar endeksi yüzde 7,7 artarken GSYH içindeki hanehalkı tüketiminde yüzde 6,6 artış yaşanmış ve ekonomik büyümenin 4,1 puanı buradan gelmişti. Öyle görünüyor ki bu yılın ilk çeyreğinde de büyümenin önemli bir bölümü hanehalkı tüketiminden gelecek.
- 2018' in ilk çeyreğinde yatırımlardan da ekonomik büyümeye önemli bir katkı geleceğe benziyor. Çünkü bu dönemde yatırım malı ithalatı miktar endeksinde yaşanan yıllık artış yüzde 14,1'i buluyor. Geçen yılın son çeyreğinde yatırım malı ithalatı miktar endeksi yüzde 9,1 artarken GSYH içindeki yatırım harcamalarındaki artış yüzde 6 olmuş ve bunun büyümeye katkısı 1,8 puan olarak gerçekleşmişti. Bu yılın ilk çeyreğinde yatırımların ekonomik büyümeye katkısı daha yüksek çıkabilir.
DIŞ TALEP ZAYIF
- 2018' in ilk çeyreğinde ihracat miktar endeksindeki yıllık değişim yüzde 1,3 oldu. Geçen yılın son çeyreğinde ihracat miktar endeksi yüzde 4,9 artarken GSYH'nin mal ve hizmet ihracatı kalemindeki artış yüzde 9,3 olmuş buradan büyümeye 1,9 puanlık katkı gelmişti. Bu yılın ilk çeyreğinde ihracattan büyümeye gelecek katkı daha düşük olacak gibi görünüyor.
- Özetlersek, dış ticaret miktar endeksleri bu yılın ilk çeyreğinde ekonominin yine hızlı büyüdüğünü ve bunun da daha çok iç talepten kaynaklandığını gösteriyor. Bu dönemde dış talebin büyümeye katkısı ise düşük çıkacağa benziyor.
