FATOŞ BOZKUŞ
fbozkus@ekonomist.com.tr
Türkiye’de ekmek pazarının büyüklüğü 30 milyar TL’ye ulaşmış durumda. Bu pazardan paketli ekmek sektörü ancak yüzde 3’lük pay alıyor. Perakende satış ve ev dışı tüketimle birlikte paketli ekmek pazarının bugünkü büyüklüğü 1 milyar TL civarında. Son üç yılda paketli ekmek pazarının özellikle perakende satış kanallarında her yıl yüzde 15-20 büyüyerek bu seviyeye geldiği görülüyor.
Ancak yaşanan bu hızlı büyümeye rağmen bu alanda faaliyet gösteren şirket sayısının azalması dikkat çekiyor. Şirketler ya tamamen üretimi durduruyor ya da farklı üretim alanlarına yöneliyor. Karmez’in donuk ekmek işine ağırlık vermesi, Umit Unlu Mamülleri’nin paketli ekmek pazarından çıkmasının ardından son olarak 17 yıldır bu alanda faaliyet gösteren Doygun Ekmek de perakende dağıtımını durdurma kararı aldı.
Pazardaki bu çıkışların en önemli nedeni olarak indirimli marketlerin kendi paketli ekmek markalarını raflara daha uygun fiyatlarla çıkarması gösteriliyor. Perakende zincirlerindeki raf maliyetlerinin artması, kimi şirketlerin dağıtım gücünün olmaması, geri iade uygulamalarının sermaye gücü sınırlı şirketleri zorlaması ise diğer nedenler arasında yer alıyor.
İKİ GÜÇLÜ OYUNCU VAR
Şu anda paketli ekmek pazarının iki güçlü oyuncusu var: Uno ve İstanbul
Halk Ekmek. 1990 yılında Doruk Grubu tarafından kurulan ve bugün Yıldız Holding bünyesinde bulunan Uno, unlu mamüller sektöründe özellikle de paketli ekmek kategorisinde Türkiye’nin marka bilinirliği en yüksek aktörü. Dağıtım ağının güçlü olması ve Türkiye’nin 81 iline ulaşmasının yanında İstanbul, Ankara ve Manisa’da bulunan üç fabrikasında ürettiği ürünlerinin çeşitliliği şirketi ön plana çıkartıyor.
Tabii şirketin bir başka gücü de bünyesinde bulunan organize perakende zincirleri. İstanbul Halk Ekmek’in ise yerel ve ulusal tüm zincirlere ürünlerini vermesinin yanı sıra kendi bayilerinin olması satış
kabiliyetini artırıyor.
Bu iki marka dışında UNTAD da izlediği strateji sayesinde büyümesini sürdürüyor. 1960 yılında kurulan ve Aksaray’da faaliyet gösteren UNTAD, ağırlıklı olarak İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinde ürünlerinin satarken, iki yıl önce A-101’in tedarikçisi oldu. Bu anlaşma da şirkete büyüme getirdi.
İKİ ŞİRKET BIRAKTIPazarda bu markalar dışındaki şirketler ise ya tamamen donuk ekmek işine yöneliyor ya da bu alandan çıkma yolunu tercih ediyor. Örneğin İstanbul, İzmir ve Bursa’da faaliyet gösteren Karmez, paketli ekmek pazarından uzaklaşan ilk şirket oldu. Karmez, donuk ekmek üretimine yönelmiş durumda.
1982 yılından bu yana gıda, unlu mamul tedarik ve dağıtımı yapan Ofis AŞ, Ümit markasıyla ambalajlı ekmek pazarında da varlık gösteriyordu. Ancak şirket geçen yıl iflas erteleme kapsamına girdi. Bu yılın başında ise paketli ekmek pazarından çıkma kararı aldı. Şirketin ortaklarından Adem Yaşar, paketli ekmekteki zararın kendilerini bu duruma getirdiğini söylüyor. Yaşar, son 10 yıldır özellikle indirim marketlerin büyümesiyle kâr marjlarının düştüğünü, perakende noktalarına girme maliyetleri artarken ürünlere aynı oranda zam yapılamamasının kendilerini bu duru ma düşürdüğünü anlatıyor.
DOYGUN DA ÇIKIYOR
Son olarak sektörün büyük oyuncularından olan Doygun Ekmek de perakende dağıtımını durdurma kararı aldı. Şirket üretimini de yüzde 90 küçültürken, çalışanların bir kısmının da işine son verdi. Hatırlanacağı üzere Doygun Ekmek bu yılın başında konuyla ilgili olarak Rekabet Kurumu’na şikayette bulunmuştu.
Bu şikayette, indirim mağazası zincirlerinin kendi özel markaları ile satış yapmalarının paketli ekmek üreticilerinin bu zincirlere satış yapamaması sonucunu doğurduğu, bu nedenle indirim mağazalarının paketli ekmek satışlarının ilgili ürün pazarı tanımının dışında bırakılması gerektiği ifade edilmişti.
ÇÖZÜM ARAYIŞI
Bu sektörde uzun yıllar çalışan ve şu anda şirketlere danışmanlık hizmeti veren Murat Sertan Sağmanlı, son üç yıldır paketli ekmek satışlarının indirimli marketler lehine büyüdüğünü söylüyor. Paketli ekmeğe talep artsa da paket bazında fiyat artışının olmadığını söyleyen Sağmanlı, kâr marjlarının giderek düştüğünün altını çiziyor.
Sağmanlı, BİM’in grup şirketi Başak Gıda’ya ekmek ürettirmesi, UNO’yu bünyesinde bulunduran Yıldız Holding’in iştirakleri arasına Şok’u katmasıyla birlikte indirimli marketlerin fiyat avantajlı ürünleri raflara çıkarmasının rekabeti daha da zorlaştırdığını söylüyor. Murat Sağmanlı, “Markette 5,5 TL’ye satılan ekmeğin yanında indirimli marketler 3,5 TL’ye ekmek satıyor” diyor. Tabii satılmayan ve rafta kalan ekmekler de zararı artırıyor.
Peki çözüm ne olmalı? Bu konuda işin perakendecilere düştüğünü söyleyen Murat Sağmanlı, “Talep artarken ürün ve marka çeşitliliğini korumak için perakendecilerin kâr marj'larını bu ürün için farklı tutmaları gerekiyor. Markalar raflara daha düşük fiyatlarla girmeli” diye konuşuyor.
