Basit usule tabi mükelleflerin, bu ayın 25'ine kadar 2015 yılı gelirlerini beyan etmeleri gerekiyor. Bu mükelleflere, başta defter tutmaya ve bazı beyannemeleri vermeme olmak üzere birçok kolaylık sağlamış durumda. Ancak burada gözden kaçmaması gereken bazı hususlar var.
M. FATİH KÖPRÜ
fatih.kopru@tr.ey.com
www. vergidegundem. com
Faal mükellef sayıları Gelir İdaresi Başkanlığı’nın (GİB) internet sitesinde yer alıyor. Geçtiğimiz aralık ayı itibarıyla beyanname veren gelir vergisi mükelleflerin 1,83 milyonu gerçek usule (kira hariç), 744 bini ise basit usule tabi olarak faaliyet gösteriyor. Bunlara bir de kira gelirleri dolayısıyla beyanname veren 1,67 milyon mükellefi eklersek, beyanname veren gelir vergisi mükelleflerinin sayısı 4,24 milyon kişiye ulaşıyor.
Basit usul, ismi üzerinde; bakkal, terzi, taksici, kuaför gibi esnaf için oluşturulmuş daha basitleştirilmiş bir vergileme yöntemi. Bu mükelleflerin 2015 yılı gelirleri için beyan dönemi 1 Şubat’ta başladı ve 25’ine kadar sürecek. Bunlar dışındaki tüm gelir vergisi mükellefleri ise beyannamelerini önümüzdeki ay (mart) verecekler.
Bu yazımızda basit usule tabi mükelleflere sağlanan kolaylıklara değindikten sonra, basit usulün şartları, bu usulden yararlanamayacak olan mükellefler ile özellikli birkaç husus üzerinde duracağız.
KOLAYLIKLAR
- Basit usulde vergilendirilen mükellefler;
- Defter tutmuyorlar,
- Muhtasar beyanname vermiyorlar,
- Geçici vergi beyannamesi vermiyorlar ve geçici vergi ödemiyorlar,
- Yaptıkları teslim ve hizmetler katma değer vergisinden istisna olduğundan, KDV beyannamesi vermiyorlar,
- Ticari kazancın tespitinde amortismana tabi iktisadi kıymet alışları ve satışları dikkate alınmıyor,
- Aldıkları ve verdikleri belgelerin kayıtları mükelleflerin bağlı oldukları meslek odalarındaki bürolarda tutuluyor (kayıtları isterlerse kendileri tutabilecekleri gibi muhasebeciye de tutturabilirler).
BİL FİİL İŞİN BAŞINDA
En önemli şartın, kendi işinde bilfiil çalışmak veya bulunmak olduğu söylenebilir. Ama işlerinde yardımcı işçi ve çırak kullanabiliyorlar. Seyahat, hastalık, ihtiyarlık, askerlik, tutukluluk ve hükümlülük gibi zaruri ayrılmalar, bilfiil işinin başında bulunma şartını bozmuyor. Ölüm halinde, iş sahibinin dul eşi veya küçük çocukları namına işe devam olunması durumunda bunların bilfiil işin başında bulunup bulunmamalarına bakılmıyor.
Birden fazla araçla veya birden fazla işyerinde ticari faaliyette bulunulması durumunda “kendi işinde bilfiil çalışmak veya bulunmak” şartının ihlal edildiği kabul ediliyor ve basit usulden yararlanılamıyor.
KİRA YÜKSEKSE OLMAZ
İkinci şart kira bedeliyle ilgili. İşyeri kira ise yıllık kira bedelinin büyükşehir belediye sınırları içinde 6 bin, diğer yerlerde 4 bin lirayı aşmaması gerekiyor. İşyerinin mülkiyetine sahip olunması durumunda ise emsal kira bedeline bakılması gerekiyor ve emsal kira bu tutarlardan fazla ise basit usulden yararlanılamıyor.
SATIŞ TUTARI
Yukarıdaki şartların yanında bir de yıllık alış ve satış tutarlarına ilişkin şartlar var. Buna göre satın aldığı malları olduğu gibi ya da işlendikten sonra satan mükellefler için yıllık alış tutarı 84 bin lirayı veya yıllık satış tutarı 120 bin lirayı aşmayanlar özel şartı da sağlamış oluyorlar.
Bu işlerin dışındaki işlerle uğraşanlar ile yukarıdaki işleri birlikte yapanlar içinse sadece hasılat şartı bulunuyor. Buna göre 2015 yılındaki hasılatı sırasıyla 40 bin ve 84 bin lirayı aşan mükellefler basit usulden yararlanamıyorlar.
HERKES YARARLANAMIYOR
Yukarıdaki şartların hepsini sağlanmış olsalar dahi, yasada bazı mükelleflerin basit usulden yararlanamayacağına ilişkin hüküm bulunuyor. Ödünç para verme işleriyle uğraşanlar ve sarraflar ile kıymetli maden, mücevher, gayrimenkul, gemi alım satımı yapanlar, maden işletmecileri, şehirlerarası yük ve yolcu taşımacılığı yapanlar, sigorta prodüktörleri, ilan ve reklam işiyle uğraşanlar ve aracılık işi yapanlar bu usulden yararlanamayacaklardan bazıları.
Ayrıca zirai mahsul toptan satıcıları, canlı hayvan alım satımı yapanlar ile radyo, televizyon, kamera, bilgisayar, çamaşır makinesi, elektrik süpürgesi gibi elektrikli eşyaların (doğrudan elektrikle veya elektrikle şarj edildikten sonra çalışan) alım satımı ve üretimiyle uğraşan mükellefler de basit usulden yararlanamıyorlar.
BÜYÜK ŞEHİRDEKİLER
Büyükşehir belediye sınırları içerisinde (2012 ve 2013 yıllarında büyükşehir olan 14 il hariç) faaliyette bulunan aşağıdaki mükellefler tüm şartları sağlasalar da basit usulden yararlanamıyorlar. Bunlar;
a. Emtia alım-satımı ve/veya imalatı ile uğraşanlar,
b. İnşaat ile ilgili işlerle uğraşanlar,
c. Motorlu taşıtların bakım ve onarım işleriyle uğraşanlar,
d. Lokanta ve benzeri hizmet işletmelerini işletenler,
e. Eğlence ve istirahat yerlerini işletenlerdir.
Örneğin diğer şartları sağlayan bakkallar basit usulden yararlanabilirken, büyükşehir belediye sınırları içerisindeyse bu usulden yararlanamıyorlar.
İNTERNETTEN SATIŞ
Basit usule tabi mükellefler alım satım faaliyetlerini internet üzerinden yaparlarsa basit usulde vergilendirilmelerinin mümkün olmadığını hatırlatmak isteriz.
NAYLON FATURA
Halk arasında naylon fatura olarak biliniyor. Mevzuattaki ismi sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge. Yapılan denetimlerde bu belgeleri düzenledikleri veya kullandıkları tespit edilen basit usule tabi mükellefler gerçek usulde vergilendirilmeye başlanıyor.
Hem de bu hususun kendilerine tebliğ tarihini takip eden aybaşından itibaren. Aman, bu tür belgeleri kullanmaya tenezzül etmeyin. Sonuçları bunla sınırlı değil, daha ağır yaptırımları da var.
KDV DAHİL BELGE
Yukarıda da belirtmiştik. Basit usulde vergilendirilen mükelleflerin teslim ve hizmetleri katma değer vergisinden istisna olduğundan, bu mükellefler KDV beyannamesi vermiyorlar. Dolayısıyla satın aldıkları mal ve hizmetlere ilişkin ödedikleri KDV’yi de indirmeyip gider veya maliyet olarak dikkate alıyorlar.
Ancak düzenledikleri belgelerde hâlâ KDV göstermeye veya “KDV dahildir” ibaresine yer vermeye devam eden mükellefler olduğunu görüyoruz. Ne olacak deyip geçmeyin. Bu durumdaki mükellefler belgelerde gösterdikleri veya iç yüzde yoluyla hesaplanan KDV’yi takip eden ayın 24’üne kadar beyan edip, 26’sına kadar ödemek zorundalar. Basit usule tabi mükelleflerin belge düzenlerken bu hususa dikkat etmelerinde fayda var.
YENİLİKLER
Yeni bir yasa var. 10 Şubat’ta yürürlüğe girdi. Yasa uyarınca, basit usule tabi mükellefler beyan ettikleri kazançlarının 2016 yılı için 8 bin lirasını beyannamede indirim olarak gösterebilecekler. Buna göre 8 bin liradan az bir gelir beyan edilmişse vergi ödenmeyecek, gelir 8 bin liradan fazla ise 8 bin lirayı aşan tutar üzerinden vergi hesaplanacak. Bu tutar her yıl yeniden değerleme oranında artacak.
Ancak bu düzenleme 1 Ocak 2016 tarihinden itibaren elde edilen gelirlerin beyanında geçerli olacak. Bu ay içerisinde 2015 yılında elde edilen gelirler beyan edileceğinden bu indirimden yararlanma imkanı olmadığını belirtelim.
Aynı yasada genç girişimciler için getirilen bir kazanç istisnası da var. 29 yaşını doldurmamış kişilerin faaliyete başladıkları takvim yılından itibaren üç yıl süreyle elde ettikleri gelirlerin 75 bin lirası gelir vergisinden istisna olacak. Bu istisnadan yararlanan genç girişimcilerin basit usule tabi olmaları durumunda, ayrıca basit usule tanınan istisnadan yararlanma imkanları bulunmuyor.
BEYAN VE ÖDEME
Geliri sadece basit usulde tespit edilen ticari kazançtan oluşan mükelleflerin beyannamelerini şubat ayının 25’ine kadar vermeleri gerekiyor. Beyanname, kayıtlı olunan vergi dairesine elden verilebileceği gibi postayla da gönderilebilir. Problem yaşamamak için kayıtlı posta (taahhütlü, APS veya kurye) ile gönderilmesinde fayda var.
Beyannamenin yetki alan mali müşavir veya YMM’ler aracılığıyla elektronik olarak gönderilebilmesi de mümkün. Beyannamedeki vergi iki taksitte ödenebiliyor. İlki 29 Şubat’a, ikincisi ise 30 Haziran’a kadar. Böylelikle bir beyan dönemi daha başlamış oldu. Önümüzdeki haftalarda ücret, kira ve menkul kıymet gelirlerinin vergilendirilmesiyle devam edeceğiz.
