Türkiye'nin İngiltere ile ticaretinin Brexit sonrasında nasıl şekilleneceği merak konusu. Türk şirketlerinin beklentisi İngiltere ile en kısa zamanda serbest ticaret anlaşması (STA) yapılması. Ancak henüz bu konuda bir gelişme yok.
ARAM EKİN DURAN
eduran@ekonomist.com.tr
BREXIT" olarak adlandırılan İngiltere'nin Avrupa Birliği'nden ayrılma süreci, tüm dünyayı olduğu gibi Türkiye'yi de yakından etkiliyor. Dünyanın en büyük beşinci ekonomisi olan İngiltere, dünya ihracatının yüzde 2,5'ini, dünya ithalatının ise yüzde 3,4'ünü gerçekleştiriyor.
Geçen hafta yapılan genel seçimlerde Başbakan Boris Johnson liderliğindeki Muhafazakar Parti, 368 sandalye ile seçimi ilk sırada tamamladı. Böylece Muhafazakarlar, salt çoğunluk olan 326'yı geçerek iki yıl aradan sonra yeniden tek başına iktidara geldi.
Johnson, seçim zaferinin ardından yaptığı açıklamada, "AB'den 31 Ocak'ta ayrılacağız. Aması, koşulu yok" diyerek Brexit sürecinin hızla tamamlanacağı mesajını verdi.
TÜRKİYE İLE STA GECİKTİ
Brexit gerçekleşene kadar İngiltere Gümrük Birliği'nde olmaya devam edecek ancak kendi serbest ticaret anlaşmalarını (STA) yapabilecek.
Ülke, birlikten çıkması karşılığında AB'ye 33 milyar Sterlin yani yaklaşık 255 milyar TL ödeme yapacak. Ancak İngiltere'nin Gümrük Birliği'nden çıkması, yeni gümrük tarifelerinin yürürlüğe girmesi nedeniyle Türkiye'nin ihracatını olumsuz etkileyecek.
Bu nedenle Türkiye, en kısa sürede İngiltere ile STA imzalamaya çalışıyor. İngiltere, şimdiden 55 ülkeyi kapsayan 18 ayrı STA yaptı ve 21 ülke ile de görüşmelere devam ediyor. Ancak Türkiye bu ülkeler içerisinde yer almıyor.
İngiltere, AB'de Almanya'dan sonra Türkiye'nin en fazla ihracat yaptığı ikinci ülke konumunda.
2018'de İngiltere'ye 11,1 milyar dolar ihracat yapılırken, bu ülkeden 7,5 milyar dolar ithalat yapıldı.
2019'un ocak-ekim döneminde ise ihracat 9,1 milyar dolar ve ithalat ise 4,3 milyar dolar olarak gerçekleşti. İngiltere'ye ihracatta otomotiv, hazır giyim, elektronik ve kimya ürünleri başı çekiyor.
İthalatta ise ilk sıralarda mekanik güç jeneratörü, otomotiv, metal cevheri, ilaç ve organik kimyasallar yer alıyor.
OTOMOTİV İHRACATI DÜŞÜYOR
İngiltere, İskoçya, Galler ve Kuzey İrlanda'yı kapsayan Birleşik Krallık'a en fazla ihracatı otomotiv sektörü gerçekleştiriyor. Birleşik Krallık'a otomotiv ihracatı 2018 yılında 3 milyar dolara ulaşırken, 2019 yılının ocak-kasım döneminde yüzde 15 gerilemeyle 2,3 milyar dolar olarak gerçekleşti.
Otomotiv İhracatçıları Birliği (OİB) Başkanı Baran Çelik, Brexit kaynaklı belirsizliğin Birleşik Krallık otomotiv pazarında daralmaya yol açtığını söylüyor.
Brexit'in henüz gerçekleşmeden ihracatı olumsuz etkilemeye başladığını dile getiren Çelik, Ocak-Kasım 2019 döneminde Birleşik Krallık'ta pazar daralması yaşandığını anlatıyor.
Baran Çelik'in verdiği bilgiye göre, pazar daralması nedeniyle bu ülkeye binek otomobil ihracatı yüzde 14, eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar ihracatı yüzde 32, otobüs, minibüs ve midibüs ihracatı ise yüzde 15 geriledi. Aynı dönemde otomotiv yan sanayi ürünleri ihracatı ise yüzde 13 artışla 570 milyon dolara çıktı.
GÜMRÜK VERGİSİ KORKUSU
Baran Çelik, Birleşik Krallık'ın halen otomotiv endüstrisinde en fazla ihracat yapılan dördüncü ülke olduğunu söylüyor. Bu ülkeye ihracatımız ana sanayi ağırlıklı. Birleşik Krallık, hem ticari araç hem de binek otomobil ihracatı için çok önemli bir pazar oluşturuyor.
AB ile çıkış müzakerelerinin 2020 yılı sonunda tamamlanmasının hedeflendiğini anlatan Baran Çelik, şöyle konuşuyor: "Bizim için önemli olan, otomotiv ana ve tedarik sanayi ürünlerini şu an olduğu gibi gümrük vergisiz ve ilave teknik düzenlemeler gerektirmeden Birleşik Krallık'a ihraç edebilmemiz.
İki ülke arasındaki ticarette gümrük vergilerinin devreye girmesi, hiç kuşkusuz Birleşik Krallık'a ihracatımızı daha da aşağıya çekecek. Ülkemiz açısından en olumsuz senaryo Birleşik Krallık'ın AB ile kapsamlı bir anlaşmaya varıp, Türkiye ile anlaşmaya varmaması olacaktır."
"ABD, AB'Yİ SIKIŞTIRIYOR"
Türkiye'nin İngiltere'ye gerçekleştirdiği ihracatın yaklaşık 2,5 milyar dolarlık kısmı tekstil ve hazır giyim sektörlerine ait. İngiltere'ye hazır giyim ihracatı yapan şirketlerin başında gelen Damat Tween markalarının sahibi Orka Holding Yönetim Kurulu Başkanı Süleyman Orakçıoğlu, Brexit sürecini yakından takip ettiklerini söylüyor.
Diğer yandan ABD'nin AB ülkeleri ile dış ticarette 168 milyar dolarlık açığı kapatmak için harekete geçtiğine işaret eden Orakçıoğlu, "ABD ticaret savaşları ile Çin'e yaptığını önümüzdeki yıldan itibaren AB'ye de yapmaya başlayacak.
Aslında İngiltere Brexit ile bu duruma karşı bir önlem de almış oldu. Küresel ticarette kartların yeniden karıldığını söyleyebiliriz" diye konuşuyor.
Süleyman Orakçıoğlu, AB'nin imzaladığı STA'lara Türkiye'nin taraf olamamasının kendileri için önemli bir sorun olduğunu vurguluyor. Meksika, Ukrayna ve Güney Afrika'da hep böyle olduğunu ifade ediyor.
AB kurumlarının Türkiye'ye Gümrük Birliği konusunda çifte standart uygulandığını da söylüyor. Orakçıoğlu, "Tüm taleplerimize rağmen hala Gümrük Birliği güncellemesi yapılmıyor.
Bu durumda Türkiye'nin de yeni ittifaklar arayışına çıkması doğal. Bu anlamda İngiltere ile çok zaman geçirmeden STA imzalanacağını düşünüyorum" değerlendirmesinde bulunuyor.
AYHAN ZEYTİNOĞLU / İKTİSADİ KALKINMA VAKFI BAŞKANI
"TÜRKİYE YARA ALMADAN ÇIKABİLİR"
"İngiltere bizim için çok önemli bir ticari partner. Bu nedenle mutlaka Brexit sonrası için hazırlanmamız gerekiyor. Şu aşamada İngiltere'nin AB'den anlaşmalı olarak ayrılacağı görülüyor. Bu durum Türkiye için olumlu.
Aksi takdirde İngiltere ile Gümrük Birliği üzerinden gerçekleştirdiğimiz ticaret, Brexit sonrasında Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) kurallarına göre yapılmak zorunda kalacaktı. Bu da bize ciddi bir rekabet dezavantajı yaratacaktı.
Türkiye'nin İngiltere ile STA imzalaması için önce AB'nin İngiltere ile anlaşma imzalaması gerekiyor. Türkiye ancak ondan sonra İngiltere ile bir anlaşma imzalayabilir. Eğer anlaşmalı ayrılık kuralına göre olursa, Türkiye'de ihracatçı sektörler Brexit'ten yara almadan çıkabilir."
