Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) eylül ayında Tüketici Fiyat Endeksi'nin (TÜFE) yüzde 0,97 arttığını ve yıllık enflasyonun yüzde 11,75 olduğunu açıklamasının ardından TCMB'nin Eylül Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu da yayımlandı.
Rapora göre, eylülde bir önceki aya kıyasla yıllık tüketici enflasyonuna katkısı temel mal grubunun 0,43 puan ve gıdanın 0,28 puan arttı. Enerji, hizmet ve alkol-tütün-altın gruplarının katkıları ise sırasıyla 0,33, 0,26 ve 0,14 puan azaldı.
Böylece yıllık enflasyon temel mal ve gıda gruplarında artarken, enerji ve hizmet gruplarında geriledi. Temel mal grubundaki artışta dayanıklı tüketim malları öne çıktı. Gıda grubunda ise hem işlenmemiş hem de işlenmiş gıda etkili oldu. Enerji yıllık enflasyonu doğal gaz fiyatları kaynaklı yüksek baz etkisiyle gerilerken, hizmet enflasyonu yavaşladı.
Bu görünüm altında, yıllık değişim oranı B endeksinde 0,39 puan artışla yüzde 11,57 ve C endeksinde 0,29 puan yükselişle yüzde 11,32 oldu. Mevsimsellikten arındırılmış verilerle üç aylık ortalamalara göre B ve C göstergelerinin eğilimleri ise bir miktar azaldı. Bu dönemde, enflasyon eğilimi temel mal grubunda yüksek seyretmeye devam ederken, hizmet grubunda geriledi.
Hizmet fiyatları eylülde yüzde 0,58 artarken, grup yıllık enflasyonu 0,99 puan düşüşle yüzde 10,84'e geriledi. Yıllık enflasyon ulaştırma hizmetlerinde belirgin olmak üzere lokanta-otel ve kira gruplarında düşüş kaydetti, haberleşme ve diğer hizmetlerde ise yükseldi.
Ulaştırma hizmetlerinde yıllık enflasyon baz etkisiyle önemli ölçüde geriledi. Aylık fiyat düşüşünde ise yüzde 6,31 ile şehirlerarası otobüs ücreti belirleyici oldu.
Bu dönemde lokanta-otel grubunda yemek hizmetleri fiyatları yüzde 0,83 yükselirken, konaklama fiyatlarındaki artış yüzde 0,12 ile sınırlı kaldı.
Diğer hizmetler grubunda kura duyarlı olan kişisel ulaştırma araçlarının bakım ve onarımı ile dişçilik ücreti fiyatlarında artış gözlendi. Eğitim hizmetlerinde uygulamaya konulan KDV indirimi, fiyatlara olumlu yansıdı.
Temel mal grubu enflasyonu eylülde 1,66 puan artışla yüzde 11,68 oldu. Bu dönemde yıllık enflasyon dayanıklı mal ve diğer temel mallarda yükselirken, giyim ve ayakkabı grubunda geriledi. Grup enflasyonundaki artışın sürükleyicisi dayanıklı mallar oldu. Bu artışın belirleyicisi olarak ise döviz kuru gelişmeleri ve talep koşulları öne çıktı.
Aynı dönemde, altın hariç dayanıklı mallarda fiyat artışları alt kalemler genelinde hızlanarak devam ederken, bu gelişmede yüzde 7,14'le beyaz eşya, yüzde 4,11'le otomobil ve yüzde 3,30 ile mobilya grupları etkili oldu. Otomobil fiyatlarındaki artışta matrah ve ÖTV değişikliklerinin de etkili olduğu değerlendirildi.
Giyim ve ayakkabı grubunda fiyatlar mevsimsel ortalamalara kıyasla oldukça eylülde zayıf bir seyir izleyerek yataya yakın seyretti. Bu sonuçla grubun yıllık enflasyonu yüzde 6,79'a geriledi. Diğer temel mal grubu fiyatları ise birikimli döviz kuru etkilerine bağlı olarak yüzde 1,54 arttı.
Enerji grubu fiyatları eylülde yüzde 0,5 arttı. Bu dönemde tüpgaz, şebeke suyu ve akaryakıt fiyatlarındaki artışlar öne çıktı. Grup yıllık enflasyonu doğal gaz fiyatlarındaki yüksek baz etkisiyle 2,82 puan azalarak yüzde 6,77 oldu.
Ekim ayından itibaren geçerli olmak üzere hanehalkı, sanayi ve ticarethaneler tarafından kullanılan elektrik fiyatlarında yapılan artışın, gelecek dönemde grup enflasyonunu yukarı yönlü etkileyeceği değerlendirildi.
Gıda ve alkolsüz içecekler yıllık enflasyonu eylülde 1,44 puan artarak yüzde 14,95'e yükseldi. Yıllık enflasyonu 2,11 puan artışla yüzde 17,47’ye yükselen işlenmemiş gıda grubu bu gelişmede daha belirleyici oldu. İşlenmiş gıda yıllık enflasyonu 0,93 puan artarak yüzde 12,79 düzeyinde gerçekleşti.
İşlenmemiş gıda grubunda, mevsimsellikten arındırılmış veriler taze meyve ve sebze fiyatlarının eylülde sınırlı bir oranda yükseldiğine, diğer işlenmemiş gıda grubu fiyatlarının ise yatay seyrettiğine işaret etti.
İşlenmiş gıda fiyatları eylülde yüzde 1,48 artarken, bu gelişmede ağustos ayında olduğu gibi yüzde 1,96'yla ekmek ve tahıllar grubu öne çıktı. Bu dönemde diğer işlenmiş gıda grubunda da fiyat artışları hızlandı ve yıllık enflasyon katı ve sıvı yağlar öncülüğünde yükseldi.
Bu gelişmeler sonucunda, taze meyve ve sebze dışı gıda grubunda yıllık enflasyon bir miktar artarak yüzde 13,47 oldu.
Yurt içi üretici fiyatları eylülde yüzde 2,65 yükseldi, yıllık enflasyon 2,80 puan artarak yüzde 14,33 oldu. Üretici fiyatlarında gözlenen bu artışta döviz kuru gelişmelerinin belirleyici olduğu değerlendirildi.
Petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının mevsimsellikten arındırılmış eğilimi bu dönemde belirgin ölçüde yükseldi.
Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, yıllık enflasyon enerji grubunda gerilerken diğer alt gruplarda yükseldi. Aylık bazda enerji fiyatları yatay seyretti. Elektrik üretimi ve dağıtımı, su temini ve ham petrol fiyatlarında artış gözlenirken, rafine edilmiş petrol ürünleri ve gaz imalatında fiyatlar geriledi.
Bu dönemde ara malları grubu fiyat artışlarında demir-çelik, plastik ürünler, temel kimyasallar, kağıt ürünleri ve tekstil öne çıktı. Sermaye malı fiyatlarındaki artışta metal yapı ürünleri, motorlu kara taşıtları ile parça-aksesuarları ve makineler etkili oldu.
Dayanıklı tüketim malları fiyatları mobilya ve tüketici elektroniği ürünleri öncülüğünde yükselirken, dayanıksız tüketim mallarındaki artışta katı-sıvı yağlar belirleyici oldu.
Bu gelişmelerle, tüketici fiyatları üzerinde üretici fiyatları kaynaklı baskılar güçlenerek devam etti.
Rapora göre, eylülde bir önceki aya kıyasla yıllık tüketici enflasyonuna katkısı temel mal grubunun 0,43 puan ve gıdanın 0,28 puan arttı. Enerji, hizmet ve alkol-tütün-altın gruplarının katkıları ise sırasıyla 0,33, 0,26 ve 0,14 puan azaldı.
Böylece yıllık enflasyon temel mal ve gıda gruplarında artarken, enerji ve hizmet gruplarında geriledi. Temel mal grubundaki artışta dayanıklı tüketim malları öne çıktı. Gıda grubunda ise hem işlenmemiş hem de işlenmiş gıda etkili oldu. Enerji yıllık enflasyonu doğal gaz fiyatları kaynaklı yüksek baz etkisiyle gerilerken, hizmet enflasyonu yavaşladı.
Bu görünüm altında, yıllık değişim oranı B endeksinde 0,39 puan artışla yüzde 11,57 ve C endeksinde 0,29 puan yükselişle yüzde 11,32 oldu. Mevsimsellikten arındırılmış verilerle üç aylık ortalamalara göre B ve C göstergelerinin eğilimleri ise bir miktar azaldı. Bu dönemde, enflasyon eğilimi temel mal grubunda yüksek seyretmeye devam ederken, hizmet grubunda geriledi.
Eğitim hizmetlerinde KDV indirimi fiyatlara olumlu yansıdı
Hizmet fiyatları eylülde yüzde 0,58 artarken, grup yıllık enflasyonu 0,99 puan düşüşle yüzde 10,84'e geriledi. Yıllık enflasyon ulaştırma hizmetlerinde belirgin olmak üzere lokanta-otel ve kira gruplarında düşüş kaydetti, haberleşme ve diğer hizmetlerde ise yükseldi.
Ulaştırma hizmetlerinde yıllık enflasyon baz etkisiyle önemli ölçüde geriledi. Aylık fiyat düşüşünde ise yüzde 6,31 ile şehirlerarası otobüs ücreti belirleyici oldu.
Bu dönemde lokanta-otel grubunda yemek hizmetleri fiyatları yüzde 0,83 yükselirken, konaklama fiyatlarındaki artış yüzde 0,12 ile sınırlı kaldı.
Diğer hizmetler grubunda kura duyarlı olan kişisel ulaştırma araçlarının bakım ve onarımı ile dişçilik ücreti fiyatlarında artış gözlendi. Eğitim hizmetlerinde uygulamaya konulan KDV indirimi, fiyatlara olumlu yansıdı.
Otomobil fiyatlarındaki artışta matrah ve ÖTV değişiklikleri etkili oldu
Temel mal grubu enflasyonu eylülde 1,66 puan artışla yüzde 11,68 oldu. Bu dönemde yıllık enflasyon dayanıklı mal ve diğer temel mallarda yükselirken, giyim ve ayakkabı grubunda geriledi. Grup enflasyonundaki artışın sürükleyicisi dayanıklı mallar oldu. Bu artışın belirleyicisi olarak ise döviz kuru gelişmeleri ve talep koşulları öne çıktı.
Aynı dönemde, altın hariç dayanıklı mallarda fiyat artışları alt kalemler genelinde hızlanarak devam ederken, bu gelişmede yüzde 7,14'le beyaz eşya, yüzde 4,11'le otomobil ve yüzde 3,30 ile mobilya grupları etkili oldu. Otomobil fiyatlarındaki artışta matrah ve ÖTV değişikliklerinin de etkili olduğu değerlendirildi.
Giyim ve ayakkabı grubunda fiyatlar mevsimsel ortalamalara kıyasla oldukça eylülde zayıf bir seyir izleyerek yataya yakın seyretti. Bu sonuçla grubun yıllık enflasyonu yüzde 6,79'a geriledi. Diğer temel mal grubu fiyatları ise birikimli döviz kuru etkilerine bağlı olarak yüzde 1,54 arttı.
Enerji grubu fiyatları eylülde yüzde 0,5 arttı. Bu dönemde tüpgaz, şebeke suyu ve akaryakıt fiyatlarındaki artışlar öne çıktı. Grup yıllık enflasyonu doğal gaz fiyatlarındaki yüksek baz etkisiyle 2,82 puan azalarak yüzde 6,77 oldu.
Ekim ayından itibaren geçerli olmak üzere hanehalkı, sanayi ve ticarethaneler tarafından kullanılan elektrik fiyatlarında yapılan artışın, gelecek dönemde grup enflasyonunu yukarı yönlü etkileyeceği değerlendirildi.
İşlenmiş gıda fiyatlarındaki artışta ekmek ve tahıllar öne çıktı
Gıda ve alkolsüz içecekler yıllık enflasyonu eylülde 1,44 puan artarak yüzde 14,95'e yükseldi. Yıllık enflasyonu 2,11 puan artışla yüzde 17,47’ye yükselen işlenmemiş gıda grubu bu gelişmede daha belirleyici oldu. İşlenmiş gıda yıllık enflasyonu 0,93 puan artarak yüzde 12,79 düzeyinde gerçekleşti.
İşlenmemiş gıda grubunda, mevsimsellikten arındırılmış veriler taze meyve ve sebze fiyatlarının eylülde sınırlı bir oranda yükseldiğine, diğer işlenmemiş gıda grubu fiyatlarının ise yatay seyrettiğine işaret etti.
İşlenmiş gıda fiyatları eylülde yüzde 1,48 artarken, bu gelişmede ağustos ayında olduğu gibi yüzde 1,96'yla ekmek ve tahıllar grubu öne çıktı. Bu dönemde diğer işlenmiş gıda grubunda da fiyat artışları hızlandı ve yıllık enflasyon katı ve sıvı yağlar öncülüğünde yükseldi.
Bu gelişmeler sonucunda, taze meyve ve sebze dışı gıda grubunda yıllık enflasyon bir miktar artarak yüzde 13,47 oldu.
Üretici fiyatlarında artışta döviz kuru gelişmeleri belirleyici oldu
Yurt içi üretici fiyatları eylülde yüzde 2,65 yükseldi, yıllık enflasyon 2,80 puan artarak yüzde 14,33 oldu. Üretici fiyatlarında gözlenen bu artışta döviz kuru gelişmelerinin belirleyici olduğu değerlendirildi.
Petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının mevsimsellikten arındırılmış eğilimi bu dönemde belirgin ölçüde yükseldi.
Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, yıllık enflasyon enerji grubunda gerilerken diğer alt gruplarda yükseldi. Aylık bazda enerji fiyatları yatay seyretti. Elektrik üretimi ve dağıtımı, su temini ve ham petrol fiyatlarında artış gözlenirken, rafine edilmiş petrol ürünleri ve gaz imalatında fiyatlar geriledi.
Bu dönemde ara malları grubu fiyat artışlarında demir-çelik, plastik ürünler, temel kimyasallar, kağıt ürünleri ve tekstil öne çıktı. Sermaye malı fiyatlarındaki artışta metal yapı ürünleri, motorlu kara taşıtları ile parça-aksesuarları ve makineler etkili oldu.
Dayanıklı tüketim malları fiyatları mobilya ve tüketici elektroniği ürünleri öncülüğünde yükselirken, dayanıksız tüketim mallarındaki artışta katı-sıvı yağlar belirleyici oldu.
Bu gelişmelerle, tüketici fiyatları üzerinde üretici fiyatları kaynaklı baskılar güçlenerek devam etti.
