Koronavirüs salgınının etkileri Türkiye’deki RES projelerini de sekteye uğratmaya başladı. YEKDEM süresi bu yıl sonu itibariyle sona eriyor. Ancak tedarik zincirindeki kırılma nedeniyle birçok santralin yıl sonundan önce devreye girmesi zor görünüyor.
ÖZLEM BAY YILMAZ obay@ekonomist.com.tr
Tüm dünyayı etkisine alan koronavirüs salgını ülke ekonomilerini ve dolayısıyla pek çok sektörü olumsuz etkiledi. Enerji sektörü de bunlardan biri. Özellikle rüzgar enerjisi sektöründe küresel tedarik zincirinin pek çok ülkeye yayılmış olması nedeniyle, bu zincirin halkalarından birinde veya birkaçında meydana gelecek bir tıkanma tüm sektörü etkiliyor.
Avrupalı türbin sağlayıcılar çoğunluğu Avrupa ve Çin’de yer alan şirketlere aksam imal ettiriyor. Bu iki bölgede de salgın sebebiyle ciddi gecikmeler yaşanıyor. Bu da devam eden projelerin yavaşlamasına ve hatta durmasına yol açıyor.
Özellikle Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destek Mekanizması (YEKDEM) süresinin bu yılın sonu itibariyle bitmesi nedeniyle birçok santralin yıl sonundan önce devreye girmesi beklenirken, yaşanan duraklamanın projelerin tamamlanmasını sekteye uğratması ihtimali söz konusu.
YEKDEM ÇAĞRISI
Finansmanı YEKDEM’e girecek şekilde tamamlanmış ve buna göre çalışmalarına başlanmış santrallerin koronovirüsten kaynaklanan gecikmelerden dolayı YEKDEM mekanizmasına girememesi durumunda projelerin finansal yapıları altüst olacak.
Türkiye’de birçok rüzgar enerjisi santralinin bu yıl tamamlanmasının riske gireceğini belirten Türkiye Rüzgar Enerjisi Birliği (TÜREB) Başkanı Hakan Yıldırım, bu durumun ‘mücbir sebep’ olarak değerlendirilmesini öneriyor.
Yıldırım, mevcut YEKDEM mekanizmasına göre en son Aralık 2020’de devreye girmesi gereken santraller için ‘mücbir sebep’ kaynaklı mevcut gecikmeler göz önünde bulundurularak, bu tarihin ötelenmesi yönünde çağrı yapıyor.
Halen devam eden YEKDEM mekanizmasının bitiminden önce bu yıl sonunda yaklaşık bin 500 MW’lık rüzgar enerjisi santralinin devreye gireceği öngörülüyordu. Ancak özellikle Çin ve Avrupa ülkelerini beklenmedik derecede olumsuz etkileyen koronavirüs salgını bu öngörüleri zora soktu.
YATIRIMIN GERİ DÖNÜŞÜ NASIL?
YATIRIM MALİYETİ
RES projelerinde güncel yatırım maliyeti yatırımın yapılacağı bölge ve araziye göre MW başına 1-1,2 milyon dolar arasında değişiyor. Yüzde 20-25 öz kaynak konarak projenin uygun faizle finanse edilmesi durumunda mevcut YEKDEM fiyatlarıyla geri dönüş süresi 13 yıla gelmiş durumda.
TARİFE BEKLENTİSİ
Yeni YEKDEM tarifesi belli değil ve piyasada TL bazında olacağı yönünde beklentiler var. Beklenti 5,2 USD/cent karşılığı TL şeklinde. Sonrasında da her yıl enflasyona göre artış olması öngörülüyor. YEKDEM fiyatının TL bazında olması halinde, bu vadelerde TL fonlama kaynak ve maliyetleri öngörülemiyor.
ÜÇ RİSK VAR
Dünyada rüzgar enerjisi kurulu gücü son 10 yılda büyük bir sıçramayla 800 GW üzerine çıktı ve hızlı büyümeye de devam ediyor.
Bu gidişle 10 yıl içinde dünya elektrik arzının yüzde 20’si rüzgardan gelebilir. Bu oranın 2050’ye kadar ise yüzde 30 civarına çıkabileceği öngörülüyor.
Türkiye’de ise rüzgar enerjisinde 8 bin 56 MW’lık kurulu güce ulaşıldığını belirten Global Resources Corporation Başkanı Mehmet Öğütçü, korona krizinin tüm enerji sektörünü etkilediği gibi ister istemez RES’leri de etkileyeceğini söylüyor.
Temelde üç risk faktörünün ortaya çıkacağına dikkat çeken Öğütçü, bunları şöyle sıralıyor: “RES aksamının önemli bir bölümü Çin dahil virüsten etkilenen ülkelerden ithal edildiğinden kesintiler, yokluklar yaşanması kaçınılmaz.
Hükümet garantisi ve ödemelerin TL cinsinden hesaplanacak olması kur riskleri yaratacak, yatırım finansmanında darboğazlara yol açacaktır.
Ekonomik faaliyetin çökmesiyle birlikte talep de düşecek, arz bolluğu ile baş etme sorunu yaşanacaktır. Borçların ertelenmesi, üretimin kesintisiz devamının sağlanması, RES çalışanlarının sağlığı, öncelikli konular olarak masada.”
SATIN ALMALAR
Rüzgara yatırım yapan pek çok şirket var. Bu alanda, Polat Enerji, Güriş, Demirer, Borusan EnBW, Eksim Yatırım, Bilgin Enerji, Fina Enerji, Zorlu Enerji gibi şirketler öne çıkıyor. Akfen de onlardan biri.
Akfen Yenilenebilir Enerji, 2020 yılına kadar Türkiye’de sadece yerli ve yenilenebilir kaynaklardan oluşan 1.000 MW’lık kurulu güce ulaşmayı hedefliyor.
İlk RES projesi olan 30,6 MW gücündeki Çanakkale Kocalar RES projesini 14 Mart 2019’da faaliyete geçiren şirket, bir yıl içinde 112,2 MW’lık Çanakkale Üçpınar RES, 51 MW’lık Çanakkale Hasanoba RES ve 74,8 MW’lık Denizli RES projelerini de ardı ardına devreye aldı.
Son olaraksa Osmaniye’nin Bahçe ilçesinde yer alan 80,3 MW’lık kurulu güce sahip Sarıtepe ve Demirciler RES için Zorlu Enerji ile hisse alım anlaşması imzaladı.
Akfen’in toplam portföyü içerisinde faaliyette olan rüzgar santrallerinin büyüklüğünün 349 MW’a ulaştığını söyleyen Akfen Yenilenebilir Enerji Genel Müdürü Kayrıl Karabeyoğlu, şirket olarak hidro, rüzgar ve güneşte yerli ve yenilenebilir enerji üretim alanında dengeli bir portföy oluşturmaya devam ettiklerini kaydediyor.
Karabeyoğlu, “Bundan sonraki süreçte de yenilenebilir enerji alanında satın almalar ve kendi tesislerimize ek kapasite kurulumlarına devam edeceğiz” diye ekliyor.
8 BİN MW’A ULAŞTI
TEİAŞ verilerine göre, Türkiye’nin yenilenebilir enerji kurulu gücü artış gösteriyor. 2000 yılında 11 bin MW’larda olan yenilebilir enerji kurulu gücü bugün 43 bin MW’lara ulaştı.
Türkiye yenilenebilir enerji yatırımları sıralamasında, 2018 yılında yaptığı 2 milyar doların üzerindeki yatırımla dünyada 19’uncu sırada.
2016-2019 döneminde yapılan yatırımlarla kurulu kapasitenin yüzde 75 oranında artış gösterdiğini belirten KPMG Enerji ve Doğal Kaynaklar Sektör Lideri Ümit Bilirgen, yenebilir enerji alanında yıllık yaklaşık 2 GW’lık yatırım trendinin devamının beklendiğini söylüyor.
Yenilebilir enerjinin içinde rüzgarın payının yıllar içinde büyük bir ivme kazandığı gözleniyor. 20 yıl kadar önce 19 MW olan Türkiye’nin rüzgar kurulu gücü geçen yıl 497 MW’lık rüzgar enerjisi kapasitesinin devreye alınmasıyla birlikte 8 bin 56 MW oldu. İnşa halinde ise bin 180 MW RES bulunuyor. Buna ilave olarak bin 500 MW’lık kapasite de 2020’de devreye alınacak.
