Mark Zuckerberg ve üç arkadaşının 4 Şubat 2004’te Harvard Üniversitesi’ndeki yurt odasında kurduğu Facebook, bugün dünyanın dört bir yanında kullanılıyor.
Milyonlarca arkadaşı buluşturmasının yanı sıra yeni arkadaşlıkların da kurulmasına vesile Facebook, bugün yaklaşık 3 milyar aktif kullanıcısıyla “en popüler sosyal ağlar” arasında ilk sırada geliyor.
Whatsapp ile Instagram gibi uygulamaları da bünyesine katarak yıllar içinde hızla büyüyen şirket, bugün yaklaşık 898 milyar dolarlık piyasa değerine ulaşmış bulunuyor.
Microsoft, Amazon, Apple ve Google ile birlikte en büyük beş teknoloji şirketinden biri olarak kabul edilen Facebook, Meta ismiyle yeniden yapılanmaya giderken, veri güvenliği ile rekabet ihlallerine yönelik tartışmaların odağında olmayı sürdürüyor.
Şirket 2006’dan itibaren yükselişe geçti
Mark Zuckerberg, Eduardo Saverin, Dustin Moskovitz ve Chris Hughes’ın ilk olarak sadece Harvard Üniversitesi öğrencileri için kurduğu Facebook’un hızla popülerlik kazanması siteyi kampüs dışına taşıdı.
İlk zamanlar sadece üniversite, lise ve kurumsal şirketlerin mail adresleri ile üye olunabilen Facebook’un temel işleyişi bugünküne benzer olmasına rağmen oldukça dar bir kapsamı bulunuyordu.
Facebook’un kullanıcı sayısındaki kırılma ise herkesin üye olabileceği bir formata sahip hale gelmesiyle 2006’dan itibaren yaşandı.
Bu tarihten itibaren sitenin kullanıcı sayısı hızla artarken şirket, sosyal ağ platformunun yanı sıra “Facebook Messenger”, “Facebook Watch”, “Facebook Portal ve “Facebook Marketplace” gibi başka ürünler ve hizmetler sunmaya başladı.
Birçok şirketi bünyesine katarak büyüdü
- Facebook 2012’de halka arz edilirken, şirketin kurucusu Zuckerberg 28 yaşında dünyanın en zengin insanları arasına girdi. Zuckerberg’in bugünkü serveti ise yaklaşık 110 milyar dolara ulaştı.
- Kurulduğu günden bu yana 78 şirketi bünyesine kattığı kaydedilen Facebook’un, en öne çıkan alımları Instagram ve Whatsapp oldu.
- Facebook, 2012’de fotoğraf ve video paylaşma uygulaması olan Instagram’ı 1 milyar dolara satın alırken, 2014’te ise anlık mesajlaşma uygulaması Whatsapp için 19 milyar dolar ödedi.
- Şirket, 2014’te sanal gerçeklik teknolojisi üzerinde çalışan Oculus VR’ı da bünyesine katarken, 2020’de ise GIF üretim ve paylaşım platformu Giphy ile haritalama servisi Mapillary’nin satın alımını gerçekleştirdi.
- Şirketin 2021 genelinde elde ettiği gelir ise yıllık yüzde 37 artarak 117,9 milyar dolara ulaştı. Firmanın 2020’deki geliri 85,9 milyar dolar olarak kaydedilmişti.
Son 10 yılda skandallarla gündeme geldi
Halka arzının ardından geçen 10 yılda ise Facebook birçok skandal ve eleştiriyle karşı karşıya kaldı.
Sosyal paylaşım ağının yaklaşık 700 bin kullanıcısı üzerinde haberleri olmadan psikolojik bir test uyguladığı 2014’te ortaya çıkarken, 2018’de ise veri skandalı patlak verdi.
Londra merkezli Cambridge Analytica adlı veri analiz firmasının, 87 milyon Facebook kullanıcısının hesaplarından izinsiz topladığı kişisel verileri, ABD’de Kasım 2016’da yapılan başkanlık seçimleri ile İngiltere’de Haziran 2016’da gerçekleşen Avrupa Birliği (AB) referandumunu etkilemek için kullandığına dair suçlamalar, küresel ölçekte bir krize yol açtı.
ABD Federal Ticaret Komisyonu (FTC) da 2019’da Facebook’u, veri ihlali nedeniyle 5 milyar dolarlık rekor para cezasına çarptırdı.
Rekabet ihlallerine yönelik soruşturmalarla karşı karşıya kaldı
Rekabet ihlallerine yönelik tartışmaların da odağında olan Facebook hakkında, ABD ve Avrupa Birliği’nde (AB) “tekelcilik” soruşturmaları açılmaya başlandı.
ABD’de 2019’da New York Başsavcılığı öncülüğünde 8 eyalet, Facebook hakkında tekelcilik soruşturması başlatırken, 2020’de 46 eyalet ve ABD Federal Ticaret Komisyonu, “tekelcilik ve rekabeti imkansız hale getirmekle” suçlanan şirkete iki dava açtı.
AB de geçen yıl ürün alışveriş hizmeti Facebook Marketplace’e ve seri ilanlarına yönelik rekabet soruşturması başlatıldığını duyurdu.
Son olarak Facebook muhbiri olarak geçen yıl ortaya çıkan şirketin eski çalışan Frances Haugen, sosyal medya devinin kamu yararı ile şirket karı arasında bir çatışma olduğunda kendi çıkarını seçtiğini iddia etti.
Haugen, şirketin karından vazgeçmemek için çocuklara ve gençlere zarar veren özelliklerini kamuoyundan bilerek sakladığını ve demokrasiye zarar verdiğini savundu.
Meta ile imaj değişimi
Yaşanan skandalların yanı sıra özellikle genç kullanıcılarını kaybetmeye başlayan Facebook, son dönemde metaverse alanında peş peşe yaptığı atılımlarla öne çıktı.
Facebook şirketinin isminin geçen yıl Meta olarak değiştirildiğini duyuran Facebook Üst Yöneticisi (CEO) Zuckerberg, şirketi gelecek 5 yıl içinde bir sosyal medya firması olmaktan çıkarak bir metaverse şirketine dönüştürmeyi hedeflediğini belirtti.
Metaverse’in inşası için Avrupa genelinde 10 bin kişi istihdam edeceğini duyuran Facebook, metaverse ile aynı fiziksel alanda olmayan insanların oluşturabileceği ve keşfedebileceği bir dizi sanal alan sunma planına yönelik çalışmalarını hızlandırdı.
Başta Avrupa olmak üzere dünya çapında düzenleyiciler ve politikacılar, piyasa gücünü dizginlemek, yanlış bilgi ve nefret söylemine son vermek için Facebook ve Zuckerberg’i baskı altında tutarken, şirketin ismini Meta olarak değiştirerek hakkındaki olumsuz haberlerden uzaklaşmayı ve imajını iyileştirmeyi de hedeflediği belirtildi.
