Ekonomi Terimleri Sözlüğü'nün bu maddesinde borsada dönem dönem gündeme gelen devre kesici kavramına bakıyoruz.
Borsada hızlı düşüşler yaşandığı zamanlarda devre kesici terimi gündeme gelebilir. Peki, devre kesici ne anlama geliyor, nasıl çalışıyor? Borsada devre kesici neden uygulanır? Bu makalede soru ve cevaplar ışığında devre kesici terimine bakıyoruz. (Bu makalenin ardından yukarı adım kuralı nedir? konulu yazımıza da bakabilirsiniz)
DEVRE KESİCİ NEDİR? NEDEN UYGULANIR?
Öncelikle devre kesici nedir? Devre kesici, anlık olarak endekste yüzde 5 ve yüzde 7'lik değer kayıplarının oluşması ile tetiklenerek yatırımcıların panik işlemleriyle zarar görmesini en aza indirmek için kullanılan bir mekanizma. Tera Yatırım Stratejisti Mehmet Bilal Bircan, devre kesici uygulaması hakkında şu bilgileri paylaştı:"Diğer adıyla Otomatik Seans Durdurma Sistemi olarak bilinen Devre Kesici Uygulaması, borsada işlem gören şirket paylarının belirlenen eşik ya da oranları aşan fiyat değişimleri dolayısıyla devreye giren ve spekülatif atakların önlenmesi ile yatırımcıyı korumayı amaçlanıyor.
DEVRE KESİCİ NASIL ÇALIŞIR?
Peki, devre kesici nasıl çalışır? Bircan bu soruşu şöyle yanıtlıyor: Devre Kesici Uygulaması ile işlemler geçici olarak durdurularak yatırımcılara piyasayı anlama olanağı sağlanır ve bilgiye erişebilmeleri için zaman tanır. Böylece aşırı dalgalanmanın önüne geçilmeye çalışılır. Devre kesiciyle bir sermaye piyasası aracı; işlemlerin belirli bir referans değer üzerinden hesaplanan fiyat değişiminin borsa tarafından belirlenmiş olan eşik değerler ya da orana ulaşması veya aşması hâlinde ilgili sermaye piyasası aracının işlemlerinin geçici süre ile emir toplama aşamasına alınır. Böyle bir durumda ilgili sermaye piyasası aracında tek fiyat yöntemi kullanılarak fiyat belirlemesi yapılır. Tek fiyat yöntemine ilişkin süreçlerin tamamlanmasının ardından ilgili sermaye piyasası aracının işlemleri yeniden seansın sürekli işlem bölümüne alınarak işlemlere çok fiyat yöntemiyle devam edilir.
DEVRE KESİCİ REFERANS FİYATI
Devre kesici referans fiyatı, en son tek fiyat yöntemi ile belirlenen fiyat veya ilgili payın baz fiyatıdır. En son tek fiyat yöntemiylle belirlenen fiyat veya baz fiyattan en son güncellenen fiyat devre kesici referans fiyatıdır. Devre Kesici uygulamasında pazar bazında farklı değişim yüzdesi kriterleri ve farklı DK Seansı Süreleri kullanılır.
ENDEKSE BAĞLI DEVRE KESİCİ SİSTEMİ
Ayrıca, pay piyasasında halihazırda pay bazında uygulanmakta olan devre kesici sistemine ilave olarak 10 Ağustos 2020 tarihinden itibaren ‘Endekse Bağlı Devre Kesici Sistemi (EBDKS)’ de devreye alındı. Bu kapsamda, BİST-100 Endeksi’nin gün içerisinde önceki günün kapanışına göre ilk eşik olarak yüzde 5 veya daha fazla, ikinci eşik olarak yüzde 7 veya daha fazla düşmesi halinde EBDKS devreye girer. Pay Piyasası, Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasasındaki (VİOP) paya ve pay endekslerine dayalı sözleşmeler ile Borçlanma Araçları Piyasası Pay Repo Pazarı’nda işlemler geçici olarak durdurulur. Endeksin yukarı yönlü hareketinde çalışmayan devre kesici uygulaması, hisse senedinden doğan rüçhan hakkı ve varant işlemleri için geçerli değildir. Dolayısıyla hisse senedine bağlı olmayan işlemler, kesintisiz olarak devam eder"
