İstikşafi Nedir? İstikşafi Görüşme Ne Anlama Geliyor?
Türkiye-Yunanistan arasında istikşafi görüşmeler devam ediyor. İstifaşi görüşmelerle Ege sorunlarına her iki tarafın da kabul edeceği "adil, kalıcı ve kapsamlı" çözüm temelinin hazırlanması hedefleniyor. Her görüşme öncesi de 'İstikşafi nedir', 'İstikşafi görüşme ne anlama geliyor? 'İstikşafi'nin TDK'ya göre anlamı ne? soruları bir kez daha çok arananlar arasında... Bu maddede 'istikşafi' teriminin anlamı üzerinde durduk. İşte son gelişmeler ışığında 'istikşafi' terimi ve güncel yansımaları...
İSTİKŞAFİ NEDİR?
Peki öncelikle istikşafi nedir? AA'nın derlemesine göre kelime olarak araştırma, keşif gibi anlamlar taşıyan "istikşafi", tarafların "eleştirel ancak yapıcı" şekilde birbirlerinin düşünce ve görüşlerini ele almaları anlamına geliyor. İstikşafi görüşmelerde taraflar birbirine gerekli bilgiyi sağlar, anlaşmazlığı çözmek için öneriler ve karşı öneriler tartışılır. Karar almadan önce iki tarafın da görüş ve tezleri ele alınır.
İSTİKŞAFİ GÖRÜŞME NEDİR?
Diplomaside diyaloğu geliştirmek için başvurulan istikşafi görüşmelere, taraflar arasında birçok sorun bulunduğunda başvurulur. Bu çerçevede, genellikle "bir paket" halinde ele alınan sorunların hepsinin çözülmesi için çaba sarf edilirken, bir sorunun çözülmemesi halinde, diğerleri de çözümlenmemiş sayılır.
TDK'YA GÖRE İSTİKŞAF VE İSTİKŞAFİ'NİN ANLAMI NEDİR?
Peki, TDK'ya göre istikşafi nedir? İstikşafi görüşmeler terimi 2015 yılında da AK Parti ve CHP arasındaki
'istikşafi görüşmeler' ile de gündeme gelmişti. O dönem Türk Dil Kurumu (TDK) yetkilileri, “istikşaf” sözünün Arapça “keşf”ten türediğini belirterek TDK tarafından yayımlanan sözlüklerde sözcüğün bu şekilde geçtiğini ve “keşif ve tahkik etmeye çalışma, etraf ve teferruatını zahire çıkarma” gibi anlamlar içerdiğini söylemişti.
Sözün
“istikşafi” biçiminin geçmiş dönem ve günümüz Osmanlıca sözlüklerinde geçmediğini belirten yetkililer, “İstikşafi görüşmeler gibi tamlamalardaki ‘istikşaf' ve ‘istikşafi’, benzer durumlarda yaygın kullanılan
İngilizce ‘exploratory’ sözünün çevirisi; ‘istikşafi görüşme’ sözü ise ‘exploratory talks’ tamlamasının çevirisidir. Bu durumda ‘istikşafi görüşme’ tamlaması için ‘ön görüşme, araştırma-tanıma görüşmesi’ gibi anlamlar verilebilir” demişti.
İNGİLİZCE: EXPLORATORY
BBC'nin haberine göre de İngilizce
"exploratory" kelimesinin Türkçe karşılığı olarak kullanılan "istikşafi" kelimesi, keşfetmeye dönük, araştırarak bulma gibi bir anlama sahip. Ancak diplomaside kullanımı daha geniş: Sorunların tanımı konusunda bile anlaşamayan tarafların, meselelere daha geniş bir çerçeveden bakacaklarını ve tanımlar yaparken de bağlayıcılıktan uzak sadece keşif amaçlı çalışacaklarını anlatıyor.
İstikşafi görüşme süreci, diplomatların yaptığı çalışmaların en son aşamada siyasi otoriteye sunulmasını ve siyasi düzeyde yapılacak değerlendirmelerin sonucunda her iki ülke açısından da son derece hassas konularda somut adıma bağlanmasını içermesi açısından da yararlı bir yöntem olarak biliniyor.
TÜRKİYE VE YUNANİSTAN ARASINDAKİ İSTİKŞAFİ GÖRÜŞMELER
Türkiye ve Yunanistan, Ege sorunlarına her iki tarafın da kabul edebileceği, "adil, kalıcı ve kapsamlı" çözüm için zemin hazırlamak amacıyla istikşafi görüşmelere 12 Mart 2002'de Ankara'da başladı. İki ülke temsilcileri 2016'ya kadar 60 görüşme gerçekleştirmiş, bu tarihten 2021 yılına kadar ise bir daha görüşme yapılmamıştı.
- AB Konseyi Dönem Başkanlığını üstlenen Almanya, Doğu Akdeniz’de tırmanan gerilimi azaltmak ve olası bir askeri çatışma riskini engellemek için Türkiye ve Yunanistan arasında istikşafi görüşmeleri tekrar canlandırmak amacıyla bu yıl ortasında (2020) harekete geçti.
- Ağustos ayında istikşafi görüşmelerin tekrar başlatılmasına yaklaşıldı ancak Yunanistan'ın 6 Ağustos'ta Mısır'la münhasır ekonomik bölge anlaşmasını imzalaması, istikşafi temasların tekrar rafa kaldırılmasına yol açtı.
- 2020 yılı eylül ayında ise İletişim Başkanlığı'nın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın, Almanya Başbakanı Angela Merkel ve Avrupa Birliği (AB) Konseyi Başkanı Charles Michel ile üçlü formatta düzenlediği video konferansın ardından yaptığı yazılı açıklamada, Türkiye ve Yunanistan'ın istikşafi görüşmelere başlamaya hazır olduğu ifade edildi. Yunanistan Dışişleri Bakanlığı da "Yunanistan ile Türkiye, istikşafi görüşmelerin 61. turunun yakında İstanbul'da yapılması yönünde anlaşmaya vardı." bilgisini paylaştı.
İSTİKŞAFİ GÖRÜŞME İÇİN MUTABIK KALINDI
- 8 Ekim 2020'de Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Yunan mevkidaşı Nikos Dendias'la yaptığı görüşmede, iki ülke arasındaki istikşafi görüşmelerin yapılması konusunda mutabık kaldıklarını bildirdi. Ev sahipliğini Türkiye'nin yapacağını bildiren Çavuşoğlu bu toplantılar için Yunanistan'a tarih önerisinde bulunulacağını vurguladı. Çavuşoğlu "Kendisine en zor şartlarda bile diyaloğu sürdürmekte fayda olduğunu söyledim. Sürdürme konusunda da bugün mutabık kaldık." ifadesini kullandı.
- Dışişleri Sözcüsü Hami Aksoy, Yunan bakanın Türkiye'ye yönelik ifadelerine karşılık, "İstikşafi görüşmeler 2016’da Yunanistan’ın talebi üzerine durdurulmuştur. Bunun Türkiye'den kaynaklandığı iddiası kamuoyunu yanıltmaya matuftur." ifadelerini kullandı. (11 Ekim 2020)
- Yunanistan Dışişleri Bakanı Dendias, "Oruç Reis bölgeden ayrılmadığı müddetçe Türkiye ile istikşafi görüşmelere oturmayacağız." dedi. (13 Ekim 2020)
5 YIL ARADAN SONRA İSTİKŞAFİ GÖRÜŞMELER BAŞLADI
- Türkiye ile Yunanistan arasında 5 yıl aradan sonra yeniden gerçekleştirilecek istikşafi görüşmelerle Ege sorunlarına her iki tarafın da kabul edeceği "adil, kalıcı ve kapsamlı" çözüm temelinin hazırlanması bekleniyor (24 Ocak 2021)
- Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, 11 Ocak'ta Yunanistan'ı istikşafi görüşmelere davet etti. Türkiye'nin müzakerelere ev sahipliği yapacağını aktaran Çavuşoğlu'nun, heyetlerin müzakere tarihi belirlemesine yönelik çağrısına kısa sürede yanıt geldi. Türk ve Yunan dışişleri bakanlıkları arasında yapılan görüşmelerin ardından istikşafi görüşmelerin 61. turunun 25 Ocak'ta İstanbul'da yapılmasına karar verildi.
- Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis de 20 Ocak'ta Türkiye ile yapılacak istikşafi görüşmelere "iyimserlik ve öz güvenle" katılacakları mesajını verdi.
- Atina ve Ankara arasındaki yapılacak istikşafi görüşmelerin, Türkiye'nin Avrupa Birliği (AB) ile ilişkilerinde olumlu ivme kazanma yolunda katkı sağlaması da bekleniyor.
- Türkiye ve Yunanistan arasında ilk keşif amaçlı görüşmeler, 2002'de Ankara'da, iki ülkenin dışişleri bakanlığı müsteşarları arasında yapıldı. Taraflar arasında 2016'ya kadar 60 tur görüşme gerçekleştirildi. En son görüşme olan 60. tur ise Mart 2016'da Atina'da düzenlendi.
- İstikşafi Görüşmelerde 61. tur yapıldı... Konuyla ilgili içeriğimize bakabilirsiniz: 61. tur
İSTİŞARİ ADINI ALDI, 64. TUR YAPILACAK
İstikşafi görüşmelerin 63. turu Ekim 2021'de Ankara'da yapıldı. 64. tur ise 22 Şubat 2022'de Yunanistan'ın başkenti Atina'da yapılacak. Taraflar 2021 yılında görüşmelere devam kararı almış, o tarihe "istikşafi" nitelemesi kullanılan görüşmeler için "istişari" ifadesi kullanılmaya başlanmıştı.
