Garanti BBVA’nın, DenizTemiz Derneği/ TURMEPA iş birliğiyle 2021 yılında hayata geçirdiği Mavi Nefes projesi, deniz kirliliğini azaltmak ve önlemek amacıyla dört yıldır sürdürülen örnek bir çevre hareketi olarak, Türkiye’nin farklı bölgelerinde somut çevresel, bilimsel ve toplumsal sonuçlar üreterek büyüyor.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından oluşturulan Marmara Denizi Eylem Planı Koordinasyon Kurulu’nda tek sivil toplum kuruluşu olarak yer alan TURMEPA’nın, Garanti BBVA ile el ele müsilaj krizine yanıt olarak Marmara Bölgesi’nde başlattığı proje, Akdeniz, Ege Denizi ve Van Gölü’ne kadar uzandı. Mavi Nefes Projesi, İstanbul Boğazı’nda 2, Van Gölü’nde 1 deniz süpürgesi, Göcek’te 1 sıvı atık alım teknesi, öğrencilerin robotik kodlamayla tanıştığı bir mobil eğitim otobüsü, çevrim içi eğitimler, Göcek’te deniz çayırı ekimi ve Saros Körfezi’nde haritalandırma ve habitat koruma projesi gibi doğa temelli bilimsel projelerle devam ediyor.
Proje kapsamında Marmara Denizi’nde bugüne kadar 260 tonun üzerinde atık toplandı. Elde edilen olumlu sonuçların ardından kapsamı genişletilen proje önce Antalya-Adrasan ve ardından Van Gölü’ne taşındı. 2022 yılında projeye dahil edilen Van Gölü’nde, ekosisteme zarar veren unsurlar hedef alınarak 16 tondan fazla katı atık gölden uzaklaştırıldı. Gölde yürütülen çalışmalar aynı zamanda bölgesel farkındalık yarattı ve Van Gölü Havza Koruma Eylem Planı’na katkı sağladı. Fethiye-Göcek Körfezi’nde faaliyet gösteren sıvı atık alım teknesi, yüzlerce tekneden 650 bin litre sıvı atık topladı. Böylece yaklaşık 5,2 milyon litre deniz suyunun kirlenmesi önlenirken deniz turizminin çevresel ayak izi azaltılmış oldu.
Garanti BBVA, Mavi Nefes projesi kapsamında 2021 yılından bu yana, denizlerin temizlenmesi, koruması ve denizel ekosistemin rehabilitasyonu için toplam 80 milyon TL destek sağladı.
Mahmut Akten, Şadan Kaptanoğlu, Semiha Öztürk, Cemal Onaran
BİLİMSEL KATKILAR VE EKOLOJİK KAZANIMLAR
Deniz altı ekosistemlerine yönelik bilimsel çalışmalar da projenin önemli bir boyutunu oluşturuyor. Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi’nde Prof. Dr. Ergün Taşkın’ın yürüttüğü çalışmalar kapsamında ekilen yaklaşık 10 bin deniz çayırı fidesi, deniz altı oksijen üretimi ve karbon yutak alanlarının korunmasına katkı sağladı. Ekilen alanlarda yüzde 70’in üzerinde canlılık oranına ulaşıldı. Ayrıca, Türkiye’de ilk kez, yine Prof. Dr. Taşkın ve ekibi tarafından bir deniz çayırının yaşı tespit edildi. Göcek-Kızılada mevkiinde yapılan bu çalışma sonucunda, deniz çayırının 2.000 yaşında olduğu bilimsel olarak ortaya koyuldu. Bu veri, Türkiye deniz araştırmaları tarihinde bir ilk ve bölgede yürütülen tüm deniz çayırı ekim çalışmalarının geleceğini etkileyecek önemli bir kilometre taşı niteliğinde.
Saros Körfezi’nde ise 35 istasyonda gerçekleştirilen 45 dalışta toplam 382 deniz türü tespit edilerek bölgenin habitat haritası çıkarıldı. İstanbul Üniversitesi’nden Doç. Dr. Cem Dalyan’ın yürüttüğü proje çalışmalarıyla deniz altı biyoçeşitliliği ve korunması gereken alanlara dair bilimsel veri tabanı oluşturuldu. Mavi Nefes kapsamında Doç. Dr. Dalyan ve ekibi Marmara Denizi’nde müsilajın etkisini azaltarak deniz çayırlarına nefes aldıracak çalışmalarına yaz sezonunda başlayacak.
TOPLUMSAL FARKINDALIK BÜYÜYOR
Mavi Nefes projesiyle, deniz ve göllerde mevcut kirliliğinin azaltılması yönündeki çalışmaların yanı sıra çevre bilincinin yaygınlaştırılması da hedefleniyor. Özellikle öğrenci ve öğretmenlere yönelik eğitim ve farkındalık faaliyetleriyle deniz kirliliğinin en kolay ve ekonomik çözümü olan ‘’kirletmemeyi öğretmek’’ hedefleniyor. TURMEPA’nın Milli Eğitim Bakanlığı protokolleri kapsamında verdiği çevrim içi Mavi Nefes eğitimleriyle, öğrenci ve öğretmenlere denizlerin önemi, deniz ekosisteminin korunması, sıfır atık ve sürdürülebilir su kaynakları için bireysel sorumluluklar aktarılıyor. Ayrıca gezici Mavi Nefes Eğitim Otobüsü de Marmara’nın çevresindeki 7 il başta olmak üzere Türkiye’nin dört bir yanında çeşitli atölye ve etkinlik çalışmalarına ev sahipliği yapıyor. “Mavi Dedektifler” ise Mavi Nefes projesinin lise öğrencilerine yönelik eğitim çalışması. Mavi Dedektif olmak isteyen öğrenciler mentor öğretmen eşliğinde eğitim alıyor ve okullarında ya da çevrelerinde akran eğitimleri verebilmeleri, yeni nesil projeler gerçekleştirebilmeleri sağlanıyor.
Mavi Nefes kapsamında yürütülen çevrim içi eğitimlerle 100 bini aşkın öğrenci ve 5 binin üzerinde öğretmene ulaşıldı. Eğitim otobüsüyle 4.655 öğrenciye, “Mavi Dedektif” çalışmalarıyla ise 539 öğrenciye çevre bilinci kazandırıldı.
‘DENİZLERİMİZİ KORUMAK, ORTAK GELECEĞİMİZİ KORUMAKTIR’
Garanti BBVA Genel Müdürü Mahmut Akten, “Denizlerimiz ve göllerimizi korumak sadece bir çevre meselesi değil, yaşamın ta kendisi. 4 yıldır TURMEPA’yla birlikte kararlılıkla yürüttüğümüz Mavi Nefes projesi de bu ana fikre dayanıyor. Mavi Nefes ile Marmara’dan Van’a, Saros’tan Göcek’e kadar pek çok noktada doğaya somut katkı sağlıyor, aynı zamanda gelecek nesillerde çevre farkındalığı yaratıyoruz. Bu projeyi, Marmara Denizi’nde yaşanan müsilaj krizine karşı bir yanıt olarak başlatmıştık. Ancak amacımız yalnızca yüzeydeki atıkları temizlemek değil; deniz altı yaşamını da onaracak uzun vadeli, bilim temelli çözümler üretmek. Mavi Nefes, bu yönüyle yalnızca bir temizlik hareketi değil; veriye dayalı, ölçülebilir ve sürdürülebilir etkiyi hedefleyen bütüncül bir program. Doğanın sesini duyan ve harekete geçen bir kurum olmayı sürdüreceğiz. Çünkü denizlerimizi korumak, aslında hepimizin ortak geleceğini korumaktır. Mavi Nefes, Türkiye’nin sürdürülebilirlik yolculuğunda ilham veren bir model olmaya devam edecek” dedi.
‘ALDIĞIMIZ İKİ NEFESTEN BİRİNİ DENİZLERİMİZ SAĞLIYOR’
TURMEPA Yönetim Kurulu Başkanı Şadan Kaptanoğlu ise yaptığı açıklamada, “Milyonlarca insan için bir yaşam alanı, geçim kaynağı ve daha da önemlisi bir nefes kaynağı olan denizlerimizin bizlere gönderdiği en güçlü mesaj 2021 yılında oldu. Marmara Denizi’nde yaşadığımız müsilaj felaketi, hepimizin hafızasına kazınan bir uyarıydı. TURMEPA olarak misyonumuz doğrultusunda hemen çözüme ortak olduk. Marmara Denizi’ndeki kirliliği önlemeye yönelik Cumhurbaşkanlığı genelgesi ile Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından hazırlanan Marmara Denizi Eylem Planı Koordinasyon Kurulu’nda tek sivil toplum kuruluşu olarak yer aldık ve Mavi Nefes Projesi’ni oluşturduk. Garanti BBVA’nın kıymetli desteğiyle hiç gecikmeden aynı yıl yola çıktık. Mavi Nefes Projesi, yalnızca bir çevre girişimi değil; Marmara Denizi’ni çevreleyen 7 ille başlayan ve ülkemizin Güney ve Ege kıyılarından Van Gölü’ne uzanan çok paydaşlı, çok katmanlı, çok sesli bir seferberliktir” dedi.
