Levent Gökmen Demirciler lgokmen@ekonomist.com.trÇinli Evergrande şirketi, Çin’in en büyük üç gayrimenkul şirketinden biri. Çin’in 280 kentinde projeler üreten şirketin bankalara ve piyasalara ödemekte zorlandığı 300 milyar doların üzerinde borcu bulunuyor. Temerrüde doğru giden şirketin, 2008 yılında ABD’de başlayıp dünyaya yayılan küresel kriz gibi benzer bir kriz yaratıp yaratmayacağı merak konusu... Çin ve gelişmekte olan piyasalara etkisinin nasıl olacağı da merak edilen konular arasında...
Birkaç gündür gündemi meşgul eden Çin'deki Evergrande krizi tedirginlik yarattı. Bankalara ve piyasaya 300 milyar doların üzerinde borcu olan Evergrande şirketi, Çin’in en büyük üç gayrimenkul şirketlerinden biri. Çin’in 280 kentinde projeler üreten şirketin kredi borçlanmasından kaynaklandığı belirtiliyor. Borçlarını çevirmekte zorlanan şirketin 2020 yılından itibaren Çin hükümetinden destek istediği ve borçlarını çevirmekte zorlandığı, şu anda doludizgin temerrüde doğru gittiğine vurgu yapılıyor.
YUNANİSTAN’IN BORCU KADAR
Yunanistan'ın borcuyla aynı düzeyde borcu bulunan şirketin krizinin likidite krizi olduğuna işaret edilirken şirketin önümüzdeki dönemde kupon ödemelerini yapamayacak durumda olduğu da vurgulanıyor. Şirketin elinde bekleyen 1,4 milyon konut ve ticari birim bulunurken, 10 milyon kişi bu konut ve ticari birimlerin bitmesini bekliyor. Şirkete kızgın olan tasarruf sahipleri protestolar düzenliyor.
Çin hükümetinin Evergrande’nin alacaklılarla oturup anlaşmasını ve varlıklarını satıp bu borçlarını ödemesini beklediği, piyasada bu durumun stres yarattığı ancak krize varacak bir boyuta ulaşmadığına da vurgu yapılıyor.
Gayrimenkul Gelişen Piyasalar Uzmanı, İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ali Hepşen, Çin'deki Evergrande krizinin ABD’den başlayıp dünyaya yayılan 2008 krizinden farklı olduğunu ve küresel bir krize neden olmayacağını söylüyor.
"BEYLİKDÜZÜ’NDE YAŞANANLARA BENZİYOR"
Hepşen, “Evergrande krizi, daha çok Beylükdüzü’nde 2008 yılında borçlarını döndürememekten batan inşaat şirketlerinin yaşadığı krize benziyor. Bu nedenle domino etkisi yaratmaz. Borçlanma senedi, menkul kıymet konusu nedeniyle Güney Doğu Asya’da bozulmaya yol açabilir. Bireysel mağduriyetlere neden olabilir ancak sistemi sıkıntıya sokmayacaktır” yorumunu yapıyor.
Hepşen, temerrüt söz konusu olursa uzun vadede Çin Borsası ve diğer gelişmekte olan piyasalara dolaylı etkisinin olabileceğini de vurguluyor.
"TÜRKİYE’Yİ ETKİLEMEZ"
Evergrande şirketinin ülkemizde bir iştiraki olmadığına dikkat çeken Gayrimenkul Hukuku Derneği Başkanı Av. Ali Güvenç Kiraz, şu bilgileri veriyor:
“Türkiye inşaat sektörü ağırlıkla Apkis (arsa payı karşılığı inşaat) üzerine çalışıyor ve 2019 sonrası da sektör (büyük konut üreticileri ) frene bastılar ve çok az üretim var şu an. Tabi bizde sektör oyuncularının sermaye piyasaları ile ilişkisi de 1-2 şirket hariç neredeyse hiç yok. Yani GYO’lar dışında çok az şirket borsa fon gibi sermaye piyasası argümanı ile halka açık. Bu noktada sermaye piyasalarına yapacağı etki dışında bizim gayrimenkul sektörümüze önemli bir etkisi olacağını düşünmüyorum.”
Kiraz, “Bu şirketin özellikle Çin mucizesi kapsamında nasıl bir şirket olduğu da önemli. Yani 10 milyonluk şehirler oluşturma düşüncesi ekseninde Çin içerisinde bir şirket ise kendi ekseninde Çin Hong Kong gibi yerlerde büyük bir etki yaratabilir. Ama Çin, dünya üzerinde de gayrimenkul yatırımları yapıyor Afrika, Asya ve Avrupa’da. Amsterdam yenileme sürecinin nerdeyse önemli bir aktörüydüler. İşte bu noktada burada da kullanılan bir şirket ise küresel anlamda olumsuz bir etki oluşabilir” yorumunu yapıyor.
"TEMERRÜDE DÜŞME İHTİMALİ YÜKSEK"
Küresel borsalarda bugün sert satışlara neden olan Evergrande'nin perşembe günü yapılacak açıklama ise kritik. Yatırım Finansman Menkul Değerler'den yapılan değerlendirmede ise, "Temerrüde düşme ihtimali yüksek. Bunun bir teminat krizi yaratması ise Asya piyasalarından başlayacak bir küresel kriz tetiği olabilir. Bu hafta gündem yoğun ve volatilite yüksek olacak. VIX’ın yükselişi ise ana trendlerin bozulma ihtimalini güçlendiriyor." ifadelerine yer verildi.
