Değerli Ekonomist Dergisi okuyucuları, 3 ay süren çok farklı bir dönemi tamamlayarak normalleşme sürecine geçtik. Daha doğrusu artık bir ‘Yeni Normal var.
QNB eFinans Kanal Satış ve
İş Ortakları Bölüm Müdürü
İLKE ALTIN *
Dijitalleşmeyi savunan bir çok kurum ve kişi bile oluşan büyük atlamada beklediğinden de öte yepyeni bir normalle karşılaştı. Bu dönemi yaşayan bizler aslında sessiz bir dijital devrime de tanıklık ettik.
Bu ayki yazımı özel olarak, 19/10/2019 tarihli ve 30923 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 509 Sıra Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği’nde yer alan ve 1 Temmuz 2020 itibariyle bir çok işletmeyi lojistik ve taşımacılıkta yepyeni dijital malî uygulamalara katacak olan e-irsaliye kurallarına ayırmak istedim.
KİMLE E-İRSALİYE KULLANMAK ZORUNDA?
Başlamadan evvel kapsamı netleştirecek iki konu mevcut: birincisi kimler e-irsaliye kullanacak, İkincisi ise e-İrsaliye hangi tutarlar için kesilecek. Ters gidip İkinciden başlayalım, e-İrsaliye mal şevki durumunda geçerlidir. Yani, hizmet satışlarında geçerli değildir.
Geçenlerde ilginç bir soruyla da karşılaştım bahsetmeden geçemeyeceğim: enerji sevkiyatı mal şevkine girmez. Peki e-İrsaliye kimlere zorunlu? Basitçe, enerji, petrokimya, maden, şeker, gübre alanlarında faaliyette olan mükellefler ve 2018 ve sonrası yıl sonu brüt ciroları 25 Milyon TL ve üzeri olan mükellefler. Sebze ve meyve ticareti yapanlar ise bildiğiniz gibi 01 Mart 2020 de sisteme dahil olmuştu.
YİNE E-FATURA…
Öncelikle, e-İrsaliye kullanmak için e-Fatura uygulamasını kullanıyor olmak şart. Hatta 01 Temmuz 2020’de ikisine beraber başlanacak olsa dahi e-irsaliye uygulamasına giriş izni vermek için Gelir idaresi Başkanlığı sistemi öncelikle e-Fatura gönderici ve alıcı kutusu var mı ona bakıyor.
Onun için de tabii öncelikle mali mühür almış ve GİB portalinde e-fatura kullanımına başvurmuş olmak şart. Sonra e-Fatura gönderici ve alıcı kutuları açılmış olmalı ki, e-irsaliye gönderici ve alıcı kutusu açma izni GİB sisteminden onaylanabilsin.
Özellikle dikkat çekmek istediğim yanlış bilinen bir doğru var: 17/12/2017 tarihli ve 30273 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 487 Sıra Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği’nde mükelleflerce itiraz edilen bir nokta Madde 3.2.c bendinde yer alan ifadede mükelleflerin e-Fatura uygulamasında yararlandıkları yöntem dışında bir yöntem kullanamayacağıydı.
Yani az faturası olan mükellef GİB portal kullanıyorsa e-İrsaliyesi belki de günde 1000 adet dahi olsa bu GİB portal kullanmalıydı. Neyse ki, 509 nolu tebliğle beraber IV.3.2.C altbendi ve takiben V.l fıkrasına göre mükellefler her bir e-belge türü için doğrudan entegrasyon, GİB portali ve özel entegratör servis sağlayıcılığı arasında dilediği yöntemi seçmek konusunda serbest durumdadır.
Bu durumu da özellikle açığa kavuşturmak üzere 20 Şubat 2020’de GİB, internet sitesinde “e-İrsaliye Uygulama Kılavuzu”yayınladı. Kılavuz içerisinde 6. Madde’nin 2. paragrafta açıkça uygulamadan yararlanma yönetiminin e-Fatura’dan bağımsız olduğu ve her bir e-belge farklı özel entegratörle de çalışılabileceği hususunun altı çizilmiştir.
E-İRSALİYE SADECE E-İRSALİYE ALICILARINA KESİLMEZ
Bu iki tebliğ arasında değişen bir konu da e-irsali-ye’nin kesileceği alıcılar yönünde. Her ne kadar ilk planda e-irsaliyeler sadece her iki tarafın da e-irsaliye kullanıcısı olduğu durumlarda kullanılacak olsa dahi, mükellefin ihtiyacını analiz eden GİB Ocak ayında biraz sessiz sedasız da olsa teknik bir yenilik getirdi: 20 Şubat 2020’de GİB’nın internet sitesinde “e-irsaliye Uygulama Kılavuzu” içerisinde 8. Madde’de önemli bir nokta mevcut.
Öncelikle e-irsaliye kullanmaya zorunlu mükellefler mal şevkleri için uygulamaya başladıkların ayın sonundan itibaren tüm müşterilerine e-irsaliye düzenlenmesi zorunludur. Karşıdaki alıcı e-irsaliye kullanıcısı ise aynen e-Faturada olduğu gibi alıcının posta kutusu e-irsaliye alıcılar rehberinde gözükecek. Peki alıcı e-irsaliye listesinde yoksa?
Alıcı e-irsaliye kullanmıyorsa e-irsaliye yine düzenlenecek ve içerisine alıcının bilgileri yazılacak. Burada göndericinin kullandığı yönteme göre e-irsaliye dosyasını GİB’na gelmeden sanal bir vergi mükellefi olan 3900892152 no’lu “Gelir idaresi Başkanlığı e-irsaliye Sanal Alıcı”sına gönderilmesi gerek.
Burada bazu özel entegratörle çalışan mükellefler şanslı, çünkü bu özel entegratörler ve entegre oldukları yazılımlar bu hazırlıklarını yaptı ve çözümü kılavuzdan çok evvel 16 Ocak 2020’de devreye aldı.
Peki alıcı henüz belli değilse? Yani sıcak satışa çıkmış bir kamyon ve plasiyer düşünelim, ne yapacak? GİB buna da cevap vermiş durumda. Alıcı malın şevki sırasında bilinmiyorsa, matbu dünyadaki gibi, muhtelif müşteriler adına 5555555555 no’lu vergi numarası ve bölümüne “muhtelif müşteriler” alıcı adına e-irsaliye düzenlenecek.
Yine dikkat: Malın fiili şevkinden önce, e-irsaliyenin düzenlenmiş ve GİB üzerinden başarıyla geçmiş olmalıdır, e-irsaliyenin tarihi ve zamanı sevkiyattan önce olabilir, ama asla sonradan olamaz.
E-İRSALİYE TESLİMATI NASIL OLMALI?
Teslimat konusunda bu 3 durum yine birbirinden farklılaşıyor. Alıcı e-İrsaliyedeyse e-İrsaliyenin varlığı ister kağıtla bir nüsha ile ister elektronik olarak ekranlara veya denetimcinin tarayabileceği QR kod veya barkodlarla sağlanabilir.
Alıcın e-İrsaliye sistemine kayıtlı olmadığı durumlarda e-İrsaliyeler e-posta vb. elektronik yollarla ya da ya da kağıt çıktı verilmek suretiyle teslim edilir. Alçıcının belirsiz olduğu haller ise çoğunlukla mal teslim anında faturanın oluştuğu durumlar olacağını düşünürsek burada Teknik Kılavuzun 15.4. maddesi elektronik faturaların kağıt çıktısını sevk irsaliyesi yerine sayarak e-İrsaliyenin oluşmasını zorunlu kılmıyor. Tabii taşıma esnasında “muhtelif müşteriler” diye kamyon irsaliyesini kesmiş olmak şartıyla…
TESLİMAT ESNASI VE SONRASI NELER OLACAK?
Yıllar sonra hâlâ e-Fatura içinde sorulan bir sorunun cevabı e-irsaliye için de geçerli: gönderici bu e-belgeleri iptal edemez. Malın şevkinden önce, içerik veya alıcı hatası varsa, alıcı e-irsaliye kalemlerinin tamamına e-irsaliye yanıtı ile ret yanıtı verilebilir.
İade işlemi e-irsaliye yanıtı ile gerçekleştirilemez. iade için alıcı, gönderici rolüne geçerek, yeni bir irsaliye oluşturur, e-irsaliye yanıtı ile ayrıca kabul ve kısmi kabul yanıtları verilebilir. 100% akbul varsai herhangi bir yanıt vermek 509 nolu tebliğin IV.3.4. bendine göre alıcı tercihine bağlıdır.
E-Fatrua gibi, sistemsel olarak 7 gün içinde yanıt dönülmemiş e-irsaliyelerde alıcıların tam olarak teslim aldığı ve göndericinin bu e-İrsaliye bedelinin tamamı için fatura düzenlenebileceği kabul edilmektedir.
İHRACATA DA DİKKAT!
Döviz kazandıracak o kıymetli sevkiyatı yaparken dikkat etmek önemli. e-İrsaliye kullanan mükellvvef mal ihracatında sevkiyat başlamadan e-İrsaliye düzenlemeli ve 3900892152 no’lu Sanal Alıcı’ya göndermeli. Malın gümrüğe doğru yola çıkarken yanında e-İrsaliyenin kağıt bir çıktısı olmalıdır.
Tabii yakın tarihte aynen yolcu beraberi eşya ihracı (tax-free) e-fatura uygulaması gibi GİB ve Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın sistemleri arasında entegrasyon çalışmaları tamamlandığında, kağıt çıktıya zorunluluk kalmayarak elektronik ortamda görüntülenebilir dosya ile sevkiyat işlemleri gerçekleştirilebilecek.
PEKİ BU ZORUNLULUKLARI SONRA HALLETSEK OLMUYOR MU?
Her ne kadar e-İrsaliye uygulamasına dahil olunan ay, yani zorunluluk anlamında 01 Temmuz 2020 öncesi başvuranlar için Temmuz ayı bitene dek kağıt irsaliye kesimi mümkün olsa da, dikkat! Uygulamaya dahil olmak demek, başvuru işlemlerini tamamlamak demektir.
e-İrsaliye için e-Fatura veya e-Defterde olduğu gibi bir başvuru ekranı yok. Mükellef sadece e-İrsaliye alıcı ve gönderici kutularını açarak başvuru yapmış sayılıyor. Bu işlemler tamamlanmamışsa Temmuz ayı zarfında kağıt irsaliye kesmeniz cezaî sonuçlar getirebilir. Temmuz’un bitişiyle beraber, 509 nolu tebliğin V.7 ve VIII numaralı bölümlerinde belirtilen istisnai durumlar dışında matbu sevk irsaliyesi düzenlenemez ve alınamaz.
Mali mühürlerinizi almakta ve GİB’na başvurmakta geç kalmayınız. Sağlık ve esenlikle…
