Yabancı ülke vatandaşlarının ülke içinde aldıkları malların vergiden arındırılması anlamına gelen ‘tax free-KDV iade’ uygulaması dünya genelinde 70 milyar Euro büyüklüğü olan dev bir pazar… Koronavirüs salgını nedeniyle ülkeler arası seyahatlerin yasaklanması pazarı durma noktasına getirdi. İrlanda merkezli tax free şirketi Planet böyle bir ortamda Türkiye pazarına giriş yaptı. Türkiye pazarının potansiyeline inanan Planet, pazarda dijital uygulamalarıyla farklılaşmayı hedefliyor.
Ayşegül SAKARYA PEHLİVAN
asakarya@ekonomist.com.tr
Planet Tax Free Türkiye Başkanı Mehmet Baykam’la dünya genelinde normalleşmeye yönelik adımlarla birlikte hareketlenmesi beklenen pazarı konuştuk.
Türkiye’de tax free pazarının büyüklüğü nedir?
2019 yılında potansiyel tax free pazar büyüklüğü yüzde 14 artarak 5,6 milyar USD’ye çıktı. Tax free işlemi tamamlanan uluslararası turist harcamaları 542 milyon USD oldu. Turizm sektörü için 2020 hedefi 40 milyar USD olarak belirlenmişti. Bu 2019’da 34,5 milyar USD olan pazarın yüzde 16 büyümesi anlamına geliyordu. Bu hedefe göre potansiyel tax free pazarının da 6,5 milyar USD olması bekleniyordu. Dünya genelindeki durumun an be an değiştiği günümüzde koronavirüsün ekonomik etkilerini ve olası ekonomik krizleri kestirmek oldukça zor. Türkiye’deki başlıca tax free müşterileri Orta-Doğu, Çin ve Uzak Doğu, Rusya, İran ve Almanya’dan gelen turistlerden oluşuyor. 2019 yılında Amerikalı turistlerin alışverişinde de kayda değer bir artış yaşandı.
Pazarın ne kadar daralması bekleniyor 2020 sonuna kadar?
Bilindiği üzere tüm bu ülkeler ya karantina altında ya da uçuş yasağına tabiler. IATA’nın yakın zamandaki değerlendirmesine göre yolcu gelirlerinin 2020’nin ikinci çeyreğinde yüzde 70 olmak üzere, yıl boyunca yüzde 44 düşeceği öngörülüyor. Revize tahminlerimize göre bu durumu en kötü senaryo olarak değerlendiriyoruz. Yine de Türkiye turizm sektörünün, Avrupa’ya nazaran daha az etkilenmesini bekliyoruz. Hükümetimiz uluslararası turizmi bir an önce başlatmak için tüm imkanlarını kullanıyor. Pandeminin Türk Lirası üzerinde olası devalüasyon yaratması da turist harcamalarını olumlu etkileyecek. Bu durum yılın ikinci yarısında ülkemize seyahat eden turist sayısının artması, dolayısıyla tax free işinin büyümesiyle sonuçlanacak.
2020 yılında dünya genelinde ne kadar daraldı pazar?
2020 yılında ilk üç ayda pazarımız -23% daraldı. Nisan ayı boyunca dünyanın önde gelen seyahat pazarlarında kısıtlamaların uygulanmasıyla tax free harcamalarında beklendiği üzere yüzde 98’lik bir düşüş yaşandı. Bu ayki değerler ise tax free tarihinde kaydedilmiş en düşük seviyede gerçekleşerek, pandeminin etkilerinin şiddetini ortaya koymaktadır. Görünen o ki pazarların çoğunda yüzde 80-99 oranında zarar kaydeden sektör sıfır noktasına ulaşmış olabilir. Buna karşılık karantina uygulamalarının azalmasıyla seyahat rotalarının açılmaya başlamasını ve bu durumun değişmesini umuyoruz.
Yıllara Göre Satış Artış Oranı Grafiği
En büyük daralma hangi ülkede oldu?
Tax Free sektörü doğrudan turizm ve perakende sektörlerine bağlı olduğu için dünya genelinde bir seyahat kısıtlaması ve mağaza açmaya engel durumlar varken hangi ülkenin diğerinden daha fazla etkilendiğini söylemek oldukça güç. Burada ancak hangi ülkelerin daha önce kısıtlamaları uygulamaya başladığından bahsedebiliriz. Dünyanın en popüler beş seyahat noktasından en çok etkilenen kesinlikle yılbaşından bugüne yüzde 57’lik bir satış düşüşü yaşayan İtalya oldu. Daha az etkilenen ülke ise Avrupa’da karantina uygulamasını en son başlatan ülke olan ve turistler dışında orada bulunup tax freeye tabi olan öğrenci, çalışan gibi çokça kişinin bulunduğu İngiltere’de yılbaşından bugüne yüzde 36’lık bir satış düşüş yaşandı.
Sınırlar yavaştan açılmaya başladı. Pazarda toparlanma ne zaman olacak?
Vaka sayılarındaki azalmayla birlikte Çin’de belirli bir düzeyde normalleşme yaşanması, bizim için potansiyel dersler içeriyor ve pazarlarımızda önümüzdeki üç ayda göreceklerimizi tahmin etme imkanı sunuyor. PWC’ye göre Çin’de ortaya çıkan harcamalar için iki oldukça farklı yaklaşım söz konusu. Tüketicilerin çoğu kayda değer bir harcama yaparken, yüzde 40’ı karantina sonrası harcamalarında ihtiyatlı davranıyor. İhtiyatlı davranmalarındaki sebepler virüsü kapma kaygısı nedeniyle dışarı çıkmakta temkinli davranmak, gelirlerindeki kesinti ya da harcama alışkanlıklarındaki değişimden kaynaklanıyor olabilir. Ancak tüketicilerin daha özgüvenli davranan diğer yarısı önceki harcamalarının yüzde 80’ini yapmaya dönmüş. Temel ihtiyaçlar, hayvan bakımı ile spor ve wellness’i de içeren kategorilerde hızlı ve kalıcı toparlanma görülmüş. Online satış yapan giyim markalarında da artan bir alışveriş gözlemleniyor. Bunun aksine mağazadan satışlarda salgın öncesine göre düşüş gerçekleşiyor.
İkinci yaklaşım nedir?
Öte yandan gündelik hayatı normale döndürebilmiş Çin gibi ülkelerdeki iş ortaklarımızın pandeminin bitişi sonrasında karşı karşıya kaldıkları “telafi alışverişleri” (Revenge Buying) bizlerin karantina döneminde alışveriş yapamamış tüketicilerin hayatın normale dönmesi sonrasında evde kaldıkları süreçte yapamadıkları alışverişleri fazlasıyla yapacaklarını bizlere gösteriyor. Örneğin karantina sonrasında Hermes’in Guangzhou’daki amiral gemisi mağazasında yeniden hizmete başladığı 11 Nisan’da 2,7 milyon dolarlık satış gerçekleşti. Bir müşteri el çantası ve ayakkabı için 142 bin dolar harcadı. Uzmanlarımız karantinanın bitmesinin ardından öncelikli olmayan alışverişlerde benzeri görülmemiş düzeyde iptaller olmasını öngörüyor. Ancak kısa süre içerisinde bu durum değişecek ve bu alışverişler dünya genelinde pek çok işyeri için can suyu etkisi gösterecek.
Pandemi tax free pazarında nasıl bir değişimi getirecek?
Koronavirüs sonrası dönemde müşterilerimizin büyük bir kısmı “bilinçli harcayanlar” olacak. Bu turist ve müşterilerin hijyen şartlarına verdiği öncelik eskiye göre çok daha fazla olacak. Hali hazırda harcama yapanlar için bir alt kategori yeni dijitalleşenler ya da dijital göçmenler olabilir. Karantina sırasında yeni, çevrimiçi alışveriş alışkanlıkları edinen bu grup, yurtdışına çıktığında da bu tüketim davranışını kolaylık ve güvenlik nedenleriyle sürdürecek.
Şirket olarak siz bu sürece yönelik bir hazırlık yaptınız mı?
Dijitalleşmeyi odağımıza koyuyoruz. Yeni döneme özel ürünler geliştirdik. Online alışverişte tax free uygulamamız var. Türkiye’deki yabancı bir turistin online mağazadan alışveriş yapmasını ve aldığı ürünü hazır hale getirilmiş tax free formlarıyla bulunduğu otel veya Türkiye’de belirttiği herhangi bir lokasyonda teslim almasını veya paketlenmiş halde mağazada teslimata hazır halde bekletilmesi ve turist tarafından alınmasını planlıyoruz. Böylelikle yabancı turistler güvende ve hijyenik bir şekilde online alışveriş deneyimi ve tax free avantajlarından aynı anda faydalanma fırsatılarına sahip olacaklar. Bir de hızlı iade özelliğimiz var. Normalde bir müşterinin tax free iadesi alabilmesi için önce havaalanı ya da sınır kapısında bulunan gümrükten formunu onaylatması, sonra iade noktasında talepte bulunması gerekiyor. Bu müşterinin iki kere sosyalleşme gerektiren aktiviteler gerçekleştirmesi anlamına geliyor. Sosyal mesafenin korunması ve sağlık kaygıları nedeniyle bu işlem çok zahmetli olarak algılanabilir. Buradaki işlemleri basitleştirmek adına otomatik kredi kartına iade servisi -Hızlı İade’yi başlattık. Böylece gümrük onayının tamamlanmasıyla tax free iadesi doğrudan, hiç bir ek işlem yapmadan müşterinin kredi kartına yapılıyor.
“Ciddi bir turizm potansiyeli var”
Böyle bir dönemde Türkiye pazarına girme kararı nasıl ortaya çıktı?
Türkiye’nin 2017 yılı sonunda e-faturaya geçmesi, tax freenin Türkiye’de dijitalleşme sürecinden önemli bir adım oldu ve Planet bu dijitalleşme fırsatını yakalayarak, Türkiye’ye giriş kararı aldı. Türkiye’yi tercih etme sebeplerine gelirsek, öncelikle ciddi bir turizm potansiyeline sahip olmamız etkili oldu. 2019 yılında 41 milyon turistle, Türkiye dünyanın en çok ziyaret edilen 6’ıncı ülkesi konumunda. Ayrıca önemli bir alışveriş destinasyonu olarak görülüyoruz – turizm gelirlerinin yüzde 20’si alışverişten geliyor. Türkiye’nin turist destinasyonu olarak cazibesinin öngörülebilir gelecekte de devam etmesi bekleniyor. İstanbul’un yeni açılan mega havaalanı, 2023’te tamamlanmasıyla yıllık 250 milyon yolcu kapasitesine ulaşarak dünyanın en büyük havaalanı olarak uluslararası bir seyahat merkezi halini alacak.
“Çinli turist Türkiye’yi tercih edecek”
Son dönemde Türkiye’ye gelen Çinli turist sayısında ciddi bir artış olmuştu. Yeni dönemde bu trend nasıl değişecek?
10 yılda Türkiye’ye gelen Çinli turist sayısı yüzde 537 arttı. COVID salgını sonrasında Çinli turistler tekrar uluslararası seyahat etmeye başladığında Amerikan hükümetinin koronavirüsün Çin kaynaklı olduğunu söylemesi ve Çin’e uyguladığı yüksek gümrük vergileri nedeniyle Amerika yerine rotalarını Avrupa ve Türkiye’ye çevirmesi bekleniyor.
