Ekonomist Dergisi’nin üç büyük kent dışında Türkiye’deki üretimin nabzını tutan ‘Anadolu’nun En Büyük 500 Şirketi’ araştırması, bu yıl 20. yaşını kutluyor.
İlk kez 2004’te yayınlanan araştırma, 2000’lerin başında ‘Anadolu Kaplanları’ diye tanımlanan, sonraki yıllarda ise Türkiye’nin üretim, ihracat ve istihdamında payını giderek artıran Anadolu kentlerindeki şirketleri mercek altına alıyor.
- Bu yıl Tosyalı Holding iştiraki Tosçelik, 2013’ten bu yana sekizinci kez liderlik koltuğuna oturmayı başardı. Şirket son yedi yıldır listemizin zirvesinde bulunuyor.
- Listenin ikinci sırasında 2020 yılında ikincilik koltuğuna oturan ancak 2021’de beşinci sıraya gerileyen Tiryaki Agro bulunurken, Anadolu 500’ün üçüncü sırasında ise geçen yılın ikincisi Erdemoğlu Holding iştiraki Sasa Polyester yer aldı.
TL’deki değer kaybı ve yüksek enflasyonun etkisiyle Anadolu 500 şirketlerinin toplam cirosu bir önceki yıla göre yüzde 119 artışla 1 trilyon 942 milyar 470 milyon TL’ye yükseldi. Ancak bu dönemde ihracat ve istihdamda ise kan kaybı yaşandı.
Ekonomist Dergisi'nin her yıl gerçekleştirdiği 'Anadolu'nun En Büyük 500 Şirketi' araştırmasının bu yılki sonuçları belli oldu. Merkezleri İstanbul, Ankara ve İzmir dışındaki kentlerde bulunan şirketlerin 2022 yılı verileriyle hazırlanan listede Tosçelik, zirvedeki yerini yine korudu ve 2013'ten bu yana sekizinci kez liderlik koltuğuna oturdu.
7 YIL ÜST ÜSTE BİRİNCİ
Anadolu 500'de ilk kez 2013 yılında birinci sırayı alan Tosçelik, daha sonra 2016 ve 2017, 2018 ve 2019, 2020 ve 2021 yıllarında da zirvede yer almıştı.
Tosçelik böylece hem yedi yıl üst üste birinci oldu, hem de toplamda sekizinci birinciliğine ulaştı. Tosçelik, bu sayede Anadolu 500'ün 20 yıllık tarihinde en çok birincilik elde eden şirket ünvanını da devam ettirdi.
Listenin ikinci sırasında 2020 yılında ikincilik koltuğuna oturan ancak 2021'de beşinci sıraya gerileyen Tiryaki Agro bulunurken, Anadolu 500'ün üçüncü sırasında ise geçen yılın ikincisi Erdemoğlu Holding iştiraki Sasa Polyester yer aldı.
CİROLAR YÜZDE 119 ARTTI
Tüm dünyayı etkisi altına alan ve küresel ekonomide kuralları değiştiren Covid-19 pandemisinden çıkış yılı olan 2022'de Türkiye ekonomisi yüzde 5,6'lık büyüme oranı yakaladı.
Bir önceki yıl olan 2021'deki yüzde 11'lik büyümeden geriye düşülmesinde pandemi sonrasının baz etkisi ve özellikle Rusya'nın Ukrayna'yı işgali ile başlayan çatışma ortamı etkili oldu.
Bu dönemde ihracat bir miktar hız kesse de Anadolu şirketleri 2022'nin geneline sirayet eden yüksek enflasyon ve TL'deki değer kaybı ile cirolarını rakamsal olarak ciddi oranda artırdı.
2022'de Anadolu 500 şirketlerinin toplam ciro artışı, bir önceki yıla göre yüzde 119 oldu ve 1 trilyon 942 milyar 470 milyon TL'ye çıktı. Bu dönemde Anadolu 500 şirketlerinin toplam cirosunun GSYH'ye oranı da yüzde 12,3'ten yüzde 13,07'ye çıktı.
İHRACAT VE İSTİHDAM ZAYIFLADI
Türk şirketlerinin hem Çin'den batıya yönelik tedarik zincirinde yaşanan sorunları fırsata çevirmek için kapasite artırması, hem de Rusya-Ukrayna gerilimi ile bölgede oluşan ticaret boşluğunu doldurma çabaları ihracatta rakamsal olarak bir miktar büyümeye yol açsa da bekleneni veremedi.
Anadolu 500 şirketlerinin ihracatının Türkiye'nin toplam ihracatına oranında önemli düşüş yaşandı. 2022'de Anadolu 500 ihracatı yüzde 13,9 artışla 24 milyar 775 milyon dolar olarak gerçekleşti. Aynı dönemde Anadolu 500 şirketlerinin toplam ihracattaki payı ise yüzde 14,7'den yüzde 9,7'ye geriledi.
2021 yılında istihdamda 300 bin sınırını aşarak 303 bin 922 kişiye iş sağlayan Anadolu 500 şirketleri, 2022'de bir miktar istihdam kaybı yaşadı. Bu dönemde Anadolu 500 şirketlerinin toplam istihdamı 300 binin altına gerileyerek 291 bin 285 olarak gerçekleşti.
FAİZ ARTIRIMI SÜRECİ
Türkiye'de 25 Eylül 2020 tarihinde başlayan faiz indirimi süreci, 28 Mayıs 2023 seçimleri sonrasında kurulan yeni hükümette Mehmet Şimşek'in ekonomi yönetiminin başına gelmesinden sonra 23 Haziran 2023 tarihindeki Para Politikası toplantısı ile son erdi.
TCMB'nin başına atanan Hafize Gaye Ekran liderliğindeki yeni PPK, politika faizini yüzde 8,5'ten önce yüzde 15'e çıkardı. Takip eden aylarda politika faizi sırasıyla yüze 17,5, yüzde 25, yüzde 30, yüzde 35 ve son olarak 24 Kasım tarihinde yüzde 40'a çıkarıldı. TCMB'nin 31 Mart 2024 tarihinde gerçekleştirilecek yerel seçimlere kadar faizi en fazla bir kez daha artırması bekleniyor.
Sonrasında ise faiz artırımlarının enflasyon üzerindeki etkileri ölçülecek. Elbette bu faiz artışları üretimde ve iç talepte yavaşlamaya neden olacak. Bu durum gelecek yıl yayınlayacağımız Anadolu 500 araştırmasının sonuçlarına da yansıyacak.
ARAŞTIRMA NASIL YAPILIYOR?
“Anadolu’nun En Büyük 500 Şirketi” araştırması, Ekonomist’e önceki yıla ilişkin verilerini gönderen Anadolu şirketlerinin net satışlarına göre sıralanmasıyla yapılıyor. Araştırmada, üç büyük ilin (İstanbul, Ankara, İzmir) dışında faaliyet gösteren, büyük holdinglere bağlı olmayan ve yabancı sermaye payı yüzde 50’nin altında olan şirketler, Anadolu şirketi olarak kabul ediliyor.
Araştırmamız ilk kez 2004 yılında 250 şirketin 2003 yılına ait verileri ile hazırlandı. Altı yıl bu şekilde süren araştırmadaki şirket sayısı, Anadolu ekonomisindeki gelişme ve artan katılım nedeniyle 2010 yılında 500’e çıkarıldı. En başından ele alırsak, araştırma bu yıl 19 yılını doldurmuş bulunuyor.
Araştırma Anadolu 500 formatıyla ise bu yıl 13’üncü yılını doldurmuş durumda. Şirketlere ilişkin ciro, vergi öncesi kâr, ihracat, istihdam ve özsermaye gibi bilgiler toplanırken, Ekonomist Dergisi’nin tek tek şirketlerden elde ettiği veriler kullanılıyor.
Bunun yanı sıra İstanbul Sanayi Odası’nın (İSO) Birinci 500 ve İkinci 500 listeleri, Bursa Ticaret ve Sanayi Odası’nın İlk 250 ve Capital 500 listelerindeki bilgilerden faydalanıyoruz.
