BİST, deprem kesintisi sonrasında 5.000'leri aşti. Bu hızlı yükselişte BES'te kamu katkısında hisse ağırlığının artırılması ve hisse geri alımlarının etkili olduğu kaydediyor.
Not: 26 Şubat - 4 Mart 2023 tarihli sayıdan
Ancak 6-7 Şubat'taki işlemlerin iptal edilmemesinin, 11 şehirdeki 398 bin yatırımcıyı ciddi maddi kayba uğrattığına da dikkat çekiliyor.
Merkez üssü Kahramanmaraş olan iki depremle sarsılan Türkiye'de, son yüzyılın en büyük felaketlerinden biri yaşanıyor. Bu zor süreç, piyasalar açısından da önemli hareketlere ve gelişmelere sahne oluyor.
Borsada iniş-çıkışların dalga boyu aslında depremden önceki hafta yükselmişti. 30 Ocak'ta 5.100 sınırında olan BİST-100, 1 Şubat'ta 4.700'lere gerilerken 3 Şubat'ta yeniden atağa geçerek 4.997'den kapanmıştı.
info Yatırım Stratejisti Çağlar Toros, deprem öncesinde piyasalarda hâkim olan dalgalı sürecin nedenlerini; halka arzların etkisiyle T2 bakiyenin düzeltilmesine yönelik yapılan satışlar, kaldıraç fazlalığı, siyasi belirsizlikler ve hızlı yükselen endeksteki kâr realizasyonları olarak sıralıyor.
“İKTİSADİ OLARAK ANLAMLI DEĞİL”
Depremin yaşandığı 6 Şubat Pazartesi satıcılı bir seyrin hâkim olduğu BİST, açılışın ardından ilk etapta panik satışlarla yüzde 5'e yakın geriledi.
Ancak hisse piyasası, olumsuz küresel konjonktüre ve acı deprem şokuna karşın öngörüldüğünden daha dirençli kaldı ve 6 Şubat'ı sadece yüzde 1,35 düşüşle 4.930'dan tamamladı.
Ancak 6 Şubat'ta borsada sadece 27 milyar 132 milyon TL'lik hacim oluştu. 6 Şubat tarihli işlemlerde özellikle çimento hisselerinde yaşanan yükseliş hem dikkat hem de tepki çekti.
Deprem sonrası yaşanan 'demir-çelik ve çimento hissesi al, sigorta hissesi sat' şeklinde özetlenebilecek piyasa tepkisi uzmanlar tarafından da 'iktisadi olarak' anlamlı bulunmadı.
YÜKSEK KALDIRAÇLI POZİSYONLAR
İlk günün ardından depremin yol açtığı kayıpların büyüklüğü ortaya çıktıkça borsada satışlar genele yayılarak sertleşti.
7 Şubat Salı günü BİST, yüzde 8,6 düşüşle 4.505'ten kapanırken deprem öncesi son işlem günü olan 3 Şubat Cuma'ya göre kayıp yüzde 9,85'e çıktı.
7 Şubat'ta borsadaki işlem hacmi de 3 Şubat'a göre yüzde 39,19 gerileyerek 68 milyar 409 milyon TL'ye indi.
BİST, 8 Şubat'ta seans açılışından kısa süre sonra yüzde 5 ve yüzde 7 kayıpla iki kez devre kesti ve 4.100'lere geri çekildi.
6-7 ŞUBAT İPTAL EDİLMEDİ
Bunun sonucunda BIST yönetimi; Pay Piyasası ile Vadeli İşlem ve Opsi-yon Piyasası (VİOP) bünyesindeki Pay ve Pay Endeksi Türev Pazarları'nın 8 Şubat saat 11:00 itibarıyla beş iş günü süreyle kapatılmasına ve 8 Şubat'taki işlemlerin iptal edilmesine karar verdi. TEFAS üzerinden yapılan hisse fonlarıyla ilişkili işlemler de iptal edildi. Ancak sadece 8 Şubat'taki işlemlerin iptal edilmesi, güvensizlik ve mağduriyet yaratarak büyük bir tepkiyle karşılandı.
398 BİN YATIRIMCI VAR
Yaklaşık 14 milyonluk nüfusa sahip olan depremden etkilenen 11 şehir, yatırımcı sayısı ve portföy büyüklüğüyle de dikkat çekiyor.
Tablomuzda görebileceğiniz gibi Merkezi Kayıt Kuruluşu'nun (MKK) verilerine göre; Ocak 2023 itibarıyla Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Elazığ, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa olmak üzere bu 11 şehirdeki toplam hisse senedi yatırımcı sayısı 398 bin 98, bu yatırımcıların portföy büyüklüğü 58 milyar 362 milyon TL seviyesinde.
Yani bu 11 şehirdeki borsa yatırımcıları, 4 milyona ulaşan toplam borsa yatırımcılarının yaklaşık yüzde 10'unu oluşturuyor.
Borsanın iki gün boyunca açık kalması ve önlem alınmaması nedeniyle bölgedeki yatırımcıların maddi kayıp yaşadıkları kaydediliyor.
MKK, iller bazında yatırımcı sayılarını ve portföy büyüklüklerini aylık bazda açıklıyor. Şu an elimizde 31 Ocak itibarıyla yayınlanan veriler var.
Bölgedeki yatırımcıların maddi kaybının ne kadar olduğu MKK, 2023 Şubat sonu verilerini açıkladığında daha net ortaya çıkabilir.
TAHMİNİ KAYIP EN AZ 5 MİLYAR TL
Bu noktada tek başına yeterli olmasa da BİST'in düşüşü üzerinden bakıldığında tahmini bir sonuca ulaşılabileceği kaydediliyor. 3 Şubat Cuma-7 Şubat Salı kapanışlarını baz aldığımızda, borsa yüzde 9,85 düştü.
Bunun da ilgili dönemde portföylerin endeks bazında yaklaşık 10'da 1'inin eridiği anlamına geldiği belirtiliyor. Depremin direkt etkilediği 11 şehirdeki 398 bin 98 borsa yatırımcısının 2023 Ocak sonu itibarıyla portföy büyüklüğü 58 milyar 362 milyon TL olduğundan, bu hesaba göre bu yatırımcıların maddi kaybının 5 milyar TL'yi geçtiği tahmin ediliyor.
Çünkü depremlerle sarsılan bu 11 şehirdeki yatırımcıların 6-7 Şubat'ta piyasaya erişiminde eşit imkanlara sahip olmadıkları kaydediliyor ve borsada işlem yapabilecek durumunda olmadıkları öngörülüyor.
Buna bir de bu 11 şehirde yaşamayan ancak oradakilerle akrabalık, arkadaşlık gibi bağları bulunan diğer
şehirlerdeki yatırımcıları da kattığımızda maddi kayıp daha da artıyor.
Ki bu sözü edilen yatırımcıların sayısının da en az 300 bin olabileceği, böylece aslında depremin direkt etkilediği yatırımcı sayısının 600 binlerin üzerine çıkabileceği öngörülüyor.
Bu arada 3-7 Şubat döneminde endeks yüzde 10'a yakın değer kaybederken bazı hisselerde çok daha yüksek kayıplar olduğunu da not edelim. Bu da maddi kaybın daha fazla olabileceğini gösteren bir diğer unsur olarak kabul ediliyor.
"BORSA HEMEN KAPATILMALIYDI"
Borsanın depremin ardından iki gün açık kalmasının satıcılı seyrin derinleşmesine yol açtığını söyleyen Dinamik Yatırım Genel Müdürü Arda Kocaman; bunun da kredili işlem yapan yatırımcıların bir miktar panik satışı yapmasına neden olduğu görüşünde.
Arda Kocaman; "Son bir yılda yüzde 180'den fazla getiri sağlayan BİST'teki düşüşü olağan karşılasak da borsanın yapısından kaynaklı olarak kredili işlemlerin fazla oluşu ve kademelerdeki alıcı derinliğinin fazla olmaması düşüş hareketini bir miktar derinleştirdi" diyor.
Ata Yatırım Araştırma Genel Müdür Yardımcısı Cemal Demirtaş; deprem bölgesinden yüksek hasar haberleri gelmeye devam ederken borsanın açık olmasının özellikle bireysel yatırımcıların da etkin olduğu sosyal medyada tepkileri artırdığını ancak yine de BİST'in 8 Şubat'ta işleme açıldığını söylüyor.
6-7-8 Şubat'ta BİST'teki hızlı geri çekilmelerin özellikle borsada yeni olan bireysel yatırımcıla, açısından şok etkisi yarattığını kaydeden Demirtaş'a göre; eı doğru seçenek depremle birlikte borsanın hemen işlemlere kapatılması olabilirdi.
17 AĞUSTOS 1999 DEPREMİNDEN SONRA NELER OLMUŞTU?
1999 depreminden sonra, O zamanki adıyla İstanbul Menkul Kıymetler Borsası 10 gün kapalı kaldı ve 26 Ağustosta işleme açıldı. 16 Ağustos'ta 58.1'den kapanan endeks, 26 Ağustos ta yüzde 10 düşüşle 52 seviyesine geriledi.
Endeks, 31 Ağustos'ta 50.2 seviyesine kadar geriledikten sonra 6 Eylül itibarıyla deprem öncesindeki 58.1 seviyesini yakaladı. Deprem sonrası kısa dönemde toparlanan borsada, 1999 yıl sonuna doğru yükseliş hız kazandı ve endeks 1999'U 152.1 seviyesinde tamamladı.
17 Ağustos 1999'dan 1999 yıl sonuna kadar olan dönemde borsada TL bazında yüzde 162, dolar bazında yüzde 55 değer artışı sağlandı. Borsada işlem gören şirketlerin toplam piyasa değeri 1998 sonunda 34 milyar dolarken 1999 sonunda yüzde 236 büyüyerek 114,3 milyar dolara ulaştı.
TEDBİRLER OLUMLU ETKİLEDİ
Bir haftalık aranın ardından BİST'te işlemler, 15 Şubat itibarıyla yeniden başladı. Borsa 15 Şubat'ta yüzde 10'a yakın yükselerek kapanışını 4.950'den yaparken 49 milyar 326 milyon TL'lik düşük bir işlem hacmiyle neredeyse tüm hisseler tavan oldu.
Bu sert yükselişte; borsa açılmadan bir gün önce açıklanan tedbir kararları oldukça etkili oldu. Ata Yatırım'dan Cemal Demirtaş; bu tedbirler arasında Bireysel Emeklilik Sistemi'nde (BES) hisse senedi yatırımı lehine yapılan değişikliklerin ve hisse geri alım programlarını teşvik edici önlemlerin borsada doping etkisi yarattığını aktarıyor.
Bu önlemlerin kısa vadede borsayı desteklediğini ve borsanın açıldıktan sadece iki gün sonra 5.000'leri aşarak deprem öncesi seviyelerine ulaştığını kaydeden Demirtaş; "Bu olumlu tepkinin kalıcı olması için sadece bu alınan önlemlerin yeterli olduğunu söylemek güç ama kısa vadede desteklediği açık" diyor.
BEŞ ADIMI
Önlemlerin detaylarına da bakalım. BES'te devlet katkısı fonlarının borsadaki şirketlere yatırım alt limiti yüzde 10'dan yüzde 30'a yükseltildi. Tek bir hisseye fon portföyünün yüzde 1'inden fazla yatırım yapılamayacağı
sınırlaması da yüzde 5 olarak değiştirildi.
Ahlatcı Yatırım Genel Müdür Yardımcısı Yücel Tonguç Erbaş, karar sonrası fonların üç günde borsadan 9 milyar TL'lik alım yaptığını kaydediyor.
24 BES katkı fonunun 3 milyar TL'lik bir alım daha yapabileceğinin öngörüldüğünü aktaran Erbaş, "Devlet tahvillerinde ise satılacak önemli bir miktar kalmadı. Fonların hisse alımları bittikten sonra borsada yükselişin devam edip etmeyeceği ise merak konusu olacak" diyor.
iş Yatırım Araştırma Direktörü Serhat Gürleyen, 21 Şubat itibarıyla katkı fonlarında hisse oranının yüzde 30'u geçtiği bilgisini veriyor. Gürleyen, yüzde 30 minimum seviye olduğu için katkı fonları alımının devam edebileceğini belirtiyor.
DEPREM BÖLGESİNDEKİ BORSA ŞİRKETLERİNDEN SON BİLGİLER:
Arsan Tekstil
Kahramanmaraş'taki fabrika binaları ağır hasar aldı. Şirket, 16 Şubat'ta üretim tesislerinin toplam sigorta teminat tutarının 1,03 milyar TL ile yıllık yüzde 60 enflasyona endeksli olduğunu ve kâr kaybı poliçesi bulunduğunu bildirdi. Hasar tespit çalışmaları sürdüğünden üretim tesislerinin ne zaman faaliyete geçeceği belli değil. BU arada 6 Şubat'ta işlem sırası kapatılan Arsan Tekstil payları, kapalılık hali beş işlem gününü geçtiğinden 20 Şubat'tan itibaren kapsamında bulunduğu endekslerden çıkarıldı.
Barem Ambalaj
Gaziantep OSB'deki tesisinde önemli bir hasar meydana gelmedi. Üretimin başlaması için tespit çalışmaları da tamamlandı ve 14 Şubat itibarıyla makinalar devreye alındı.
Bilici Yatırım Sanayi
Adana'daki tesislerinde ve iştiraki olan Biteks İplik'in Osmaniye'deki üretim tesislerinde hasar meydana gelmedi. Üretim tesislerinde 13 Şubat itibarıyla üretim yeniden başladı.
Bossa Ticaret
Adana'daki tesislerinde hasar meydana gelmedi ve üretim süreci devam etti.
Hatay Tekstil
Pay sırasının işleme açıldığı 16 Şubat'ta, hasar tespit çalışmalarında üretim tesislerinin yüzde 20, üretim makinelerinin yüzde 5 oranda hasar gördüğü, ön incelemelerde mevcut sigorta kapsamını aşacak hasar bulunmadığı bildirildi. Üretim faaliyetlerinin yürütüldüğü yerleşkede kademeli olarak aylık yüzde 30 oranında kapasite artırmak suretiyle 3-4 ayda tam üretim kapasitesine ulaşılmasının planlandığı kaydedildi. Şirket, mevcut mamul stoklarının ihracatına da başladı.
İskenderun Demir Çelik
14 Şubat'ta durum tespit çalışmalarına devam edildiğini açıklayan İsdemir; çalışmalar tamamlanıncaya kadar üretime ara verdi. Hasar tutarının şirketin mali tablolarını önemli ölçüde etkileyecek düzeyde olmadığı değerlendiriliyor. Pay sırası ise 20 Şubat'ta işleme açıldı.
Mega Polietilen
Adıyaman/Besni'deki fabrika yerleşkesinde yapılan ilk incelemelere göre üretim faaliyetinin durmasına neden olabilecek hasar tespit edilmedi. Ancak bölgedeki doğal gaz ve elektrik hatlarının kesilmesi neticesinde üretime geçici olarak ara verdi. Üretim 14 Şubat itibarıyla kademeli olarak yeniden başladı.
Rubenis Tekstil
Şanlıurfa Eyyübiye 2. OSB'deki iplik ve kumaş üretim tesislerinde ve çalışmaları süren boyahane fabrikasında üretimler devam etti. Şirket; 14 Şubat'ta, 15 Ağustos'a kadar pay geri alımına ilişkin şirket yönetim kurulunun yetkilendirilmesine karar verdi. Bunun için ayrılacak fonun öz kaynaklardan karşılanmak üzere en fazla 21 milyon TL, geri alınacak azami pay sayısının 1 milyon adet pay olarak belirlenmesi kararı alındı.
Sanko Pazarlama
Gaziantep'teki merkezinde önemli hasar meydana gelmedi.
Sasa Polyester
Deprem sonrasında DMT üretim hattında bakım çalışmaları yapılacağını ve bir aylık sürede üretim duruşu gerçekleşeceğini açıkladı. Şirket, söz konusu duruşun ciroya etkisini yüzde 10 olarak öngörüyor. Bakım çalışması sonrası PTA bazlı üretim yapan tesislerin kapasitesinin ise artması bekleniyor. Ayrıca yönetim kurulu; şirket iç kaynaklarından karşılanmak üzere geri alım için ayrılacak azami fon tutarının 500 milyon TL olmasına karar verdi.
YATIRIMCILARA ÖNERİLER
Piyasadaki volatilitenin henüz tam anlamıyla durul-madığı geçen hafta, BİST'teki yükselişin genele yayıl-madığı, özellikle çimento ve demir-çelik hisselerinin yükselişte başı çektiği kaydediliyor. info Yatırım'dan Çağlar Toros, bilanço döneminin devam etmesinin endekse katalist etki yaratmasını bekliyor.
Bu zor günlerin yaralarının sarılmaya başlamasıyla birlikte orta vadede yukarı yönlü seyrin devamını öngören Çağlar Toros; "Yatırımcılara önerimiz, yükselişlerde fazla cesaretli, düşüşlerde fazla panik olmamaları yönünde. Volatilitenin yüksek, momentumun düşük olduğu böyle zamanlarda yatırım yapılan aracı kurumlardan mutlaka destek alınmalı" diyor.
Dinamik Yatırım'dan Arda Kocaman; 2023'e girmeden globaldeki resesyon beklentilerinin dış talepte güç kaybına yol açacağını, yaklaşan seçimin etkisiyle iç talebi güçlendirmeye yönelik adımların atılacağını öngördüklerini, bu stratejiye de devam ettiklerini söylüyor.
"Maalesef yaşanan afetten dolayı oluşan talebin etkisiyle çimento hisselerini stratejimize dahil etmek durumunda kaldık" diyen Kocaman; demir-çelik ve GYO sektörleri ile cam üretiminin öne çıkacağı görüşünü de paylaşıyor.
"HİSSE AĞIRLIĞI yüksek OLABİLİR"
Ziraat Yatırım Genel Müdürü Uğur Boğday; deprem felaketi sonrasında büyüme tahminlerindeki aşağı yönlü revizyonların BİST üzerinde net negatif etki yapabileceğini düşünmüyor.
Boğday, bunun nedenlerini; "Şirketler ve bankalar tarihlerindeki en kârlı dönemlerinden birindeler. Birçok sektörü besleyen inşaat faaliyetlerinin, bölgede başlayacak olması da büyümedeki kısmi olası daralmanın geçici olmasını sağlayacak" diyerek açıklıyor.
Şirketlerin hisse geri alım programları ve borsanın ucuz olması gibi faktörlerin BİST için destekleyici olabileceği görüşündeki Uğur Boğday, yatırımcılara şu önerilerde bulunuyor:
"Kamu düzenlemeleri, şirketlerin devam eden hisse geri alımları, kurdaki sakin görüntü, faizin halen enflasyonun altında olması gibi faktörlerle yatırımcılar portföylerinde hisse ağırlığını yüksek tutabilir.
Bizim önerimiz hisseye portföyde yüzde 50 pay verilmesi yönünde. Bununla birlikte endeksteki seviyeler dikkate alındığında hisse seçiminde profesyonel destek alınmalı. Varlıklarda aşırı hareketler gözlenmesi durumunda pozisyonlanmada kısmi değişiklik yapılabilir."
28 MİLYAR TL’LİK GERİ ALIM
Şirketlerin hisse geri alımlarında uygulanan yüzde 15'lik stopaj vergisi de geçici olarak kaldırıldı. BU kararın ardından pek çok şirketten hisse geri alım programı açıklamaları geldi.
21 Şubat itibarıyla, hisse geri alım programı açıklayan şirket sayısı 58. 22 şirket de stopajın kaldırılmasının ardından mevcut geri alım programının bütçesini artırdı.
Toplamda 80 şirketten maksimum 27,9 milyar TL'lik hisse geri alımı bekleniyor. ilgili tarih itibarıyla söz konusu miktar, halka açık hisselerinin toplam değerinin yüzde 6'sına denk geliyor.
Ata Yatırım'dan Cemal Demirtaş; BİST'in mevcut seviyelerinin deprem öncesi seviyelerin üzerinde olduğu düşünüldüğünde, şirketlerin hisse geri alımlarında aceleci davranmayacağı görüşünde. Demirtaş'a göre; şirketler hisse geri alımlarını endeksin baskı altında olduğu dönemlerde yapmayı tercih edecek.
RİSKİ DENGELEMEK ÖNEMLİ
GCM Yatırım Genel Müdürü Alper Nergiz; büyüme modeline yönelik para politikası kararlarının seçime kadar devam edeceği öngörüsüne ek olarak devreye alınan ve talep yönü ağır basan kapsamlı tedbir paketlerinin, depremin borsa yatırımcıları üzerindeki olumsuz etkisini azaltabileceğini söylüyor.
Piyasalarda mart ayı sonuna kadarki bölümde iyimserliğin yurtiçi hisseler öncülüğünde devam edeceğini öngören Nergiz, portföylerde hissenin yüzde 30 pay alması gerektiği kanaatinde.
Mart ayı sonuna kadar yaşanabilecek olası düşüşlerde, hisse dışındaki ağırlık sıralamasında maksimum yüzde 20'lik kısmın altında değerlendirilebileceğini aktaran Alper Nergiz; "Olası riskleri dengelemek ve çeşitlendirmek adına portföyün yüzde 30'u mevduat (TL+ KKM), yüzde 20'si ise döviz (Dolar+Euro) olarak değerlendirilebilir" diyor.
