M. FATİH KÖPRÜ / EY DİREKTÖR
fatih.kopru@tr.ey.com
www. vergidegundem. com
Başta borsa ve tahvil kazançları olmak üzere menkul kıymet gelirlerinin birçoğu, 10 yılı aşkın süredir kaynakta kesinti (stopaj) yoluyla vergilendiriliyor. Bu vergi kesintisi, işlemlere aracılık eden banka veya aracı kurumlar tarafından yapıldığı için yatırımcılar ayrıca beyanname vermiyorlar.
Tabloyu görmek için görsele tıklayın.
Ama yine de beyan uygulamasının, eurobond ve temettü gelirleri ile yabancı menkul kıymetlerden elde edilen gelirler için hala devam ettiğini hatırlatmakta fayda var. Bu tür işlemlerde vergiye tabi kazancın hesaplanması, beyanname verilmesi, verginin ödenmesi gibi tüm işlemlerin, geliri elde eden yatırımcılar tarafından yapılması gerekiyor.
Beyan süresinin sonuna yaklaştığımız şu günlerde, bireysel yatırımcıların 2017 yılında bazı menkul kıymetlerden elde ettikleri gelirlerinin vergilendirilmesi konusuna değinmek istedik.
BORSA KAZANÇLARI
Yatırımcıların, Borsa İstanbul'da (BİST) yaptıkları hisse senedi işlemlerinden oluşan kâr veya zarar, işleme aracılık eden banka veya aracı kurum tarafından hesaplanıyor. Üçer aylık olarak belirlenen kazançlar üzerinden stopaj (vergi kesintisi) yapma yükümlülüğü de bu kurumlara ait.
Stopajın oranı menkul kıymet yatırım ortaklığı (MKYO) hisse senedi kazançlarında yüzde 10, diğer hisse senetlerinde ise yüzde 0 olarak uygulanıyor.
Stopaj oranı ister yüzde 10, isterse de yüzde 0 olsun, BİST'te gerçekleştirilen hisse senedi işlemlerinden sağlanan kazançlar, tutarı ne olursa olsun ayrıca beyan edilmiyor.
TEMETTÜ
Borsada veya borsa dışındaki şirketler tarafından gerçek kişi ortaklara dağıtılan kâr payları (temettü) üzerinden yüzde 15 oranında vergi kesintisi yapılması gerekiyor. Kaynakta kesilen bu vergi ile iş bitmiyor. Bazı hallerde bu gelirlerin gelir vergisi beyannamesi ile beyanı da söz konusu olabiliyor.
Alınan temettü gelirinin brüt tutarının yarısı gelir vergisinden istisna. Kalan yarısının 30 bin liradan fazla olması durumunda, istisna sonrası kalan tutarın "Menkul sermaye iradı" olarak beyan edilmesi zorunlu.
Yani 2017 yılında brüt 60 bin liradan (net 51 bin lira) fazla temettü geliri elde eden bir yatırımcının bu gelirini beyan etmesi gerekiyor. Temettü gelirinin beyan edilmesi durumunda hesaplanan vergiden, temettüyü dağıtan kurum tarafından yapılan vergi kesintisinin (yüzde 15) tamamı düşülebiliyor.
TAHVİL VE BONO
Bireysel yatırımcılar, uzun vadeli ve kuponlu devlet tahvillerinden dönemsel olarak kupon faizi alıyorlar. Ya da kuponlu veya kuponsuz devlet tahvilleri ile Hazine bonolarını vadesinden önce satarak alım satım kazancı da elde edilebiliyor.
2006 ve sonrasında ihraç edilen bu tür kıymetlerden elde edilen faiz ve alım satım kazançları üzerinden, banka veya aracı kurum tarafından yüzde 10 oranında vergi kesintisi yapılıyor. Ancak altına dayalı devlet iç borçlanma senetlerinden elde edilen gelirler için bu stopajın oranı 27 Eylül'den itibaren yüzde 0'a (sıfır) düşürüldü. Kaynakta kesilen vergi ister 0 isterse yüzde 10 olsun bu gelirler için gelir vergisi beyannamesi verilmiyor.
EUROBOND FAİZİ
Eurobondlar Türk Hazinesi tarafından, döviz cinsinden, yurtdışı piyasalarda ihraç edilen tahviller. Bu menkul kıymetlerden elde edilen gelirler üzerinden vergi kesintisi yapılmıyor. Bu nedenle bazı durumlaDöviz cinsinden kupon faizinin TL karşılığı, kupon tarihindeki Merkez Bankası döviz alış kuru kullanılarak hesaplanıyor.
Bu tutar, 2017 yılı için geçerli olan 30 bin liralık beyan sınırının altında ise beyanname vermeye gerek yok. Sınırı aşması durumunda ise tamamının gelir vergisi beyannamesinin "menkul sermaye iradı" satırına yazılmak suretiyle beyan edilmesi ve hesaplanan verginin ödenmesi gerekiyor.
VADEDEN ÖNCE SATILIRSA
Eurobondların 2017 yılında satılması durumunda ise kazanç; tahvilin satış tarihindeki TL karşılığından, alış tarihindeki TL karşılığının çıkarılması şeklinde hesaplanıyor.
Bu hesaplama yapılırken maliyet bedelinin endekslenmesi de mümkün. Ancak 2006 ve sonrasında ihraç edilen eurobondların endekslemeye tabi tutulabilmesi için YİÜFE (Yurtiçi üretici fiyat endeksi) farkının yüzde 10'dan fazla olması gerektiği unutulmamalı. 2006 öncesindeki ihraçlar için böyle bir sınırlama yok.
2006 öncesinde ihraç edilen eurobondların 2017 yılında satılmasından sağlanan kazancın ayrıca 24 bin lirası gelir vergisinden istisnadır. Yani kazanç 24 bin liradan az ise beyan edilmiyor, aşması durumunda ise aşan kısmın beyan edilmesi gerekiyor. 2006 ve sonrasında ihraç edilen eurobondlar için böyle bir istisna söz konusu değil. Hesaplanan kazancın tutarı ne olursa olsun gelir vergisi beyannamesinin "diğer kazanç ve iratlar" satırına yazılarak beyan edilmesi gerekiyor.
YATIRIM FONLARI
Portföyünün en az yüzde 80'i hisse senedinden oluşan fonlarda (hisse senedi yoğun fon) yüzde 0 oranında stopaj yapılıyor. Bir yıldan daha fazla süreyle elde tutulan ve hisse oranı yüzde 51'den fazla olan fon gelirlerinden ise hiç stopaj yapılmıyor.
Bunlar dışındaki menkul kıymet yatırım fonu katılma belgelerinden elde edilen gelirler üzerinden yüzde 10 oranında vergi kesiliyor. İster stopaj yapılsın isterse yapılmasın, yerli yatırım fonu gelirleri ayrıca beyan edilmiyor.
FAİZ VE REPO
Repo gelirleri üzerinden yüzde 15, mevduat faizleri ile katılım bankalarınca katılma hesaplarına ödenen kâr payları üzerinden ise vadeye ve döviz cinsine göre yüzde 10 ile yüzde 18 arasında stopaj yapılıyor. Stopaj yoluyla vergilendirilmiş olan bu gelirler tutarı ne olursa olsun beyan edilmiyor.
YURTDIŞI FAİZ
Yurtdışı bankalardan veya Türkiye'deki bankaların yurtdışındaki şubelerinden elde edilen faiz gelirleri üzerinden vergi kesintisi yapılmadığından, 2017 yılında bin 600 lirayı aşan faiz gelirlerinin tamamının gelir vergisi beyannamesinin "menkul sermaye iradı" satırına yazılmak suretiyle beyan edilmesi gerekiyor.
BEYAN VE ÖDEME
2017 yılı menkul kıymet gelirlerine ilişkin beyannamenin 26 Mart Pazartesi gününe kadar verilmesi gerekiyor. Beyanname elden verilebileceği gibi Gelir İdaresi Başkanlığı'nın internet sitesinde (www.gib.gov. tr) yer alan "Hazır Beyan Sistemi"ni kullanarak hiç vergi dairesine gitmeden de verilebiliyor. İlk defa menkul kıymet gelirlerini beyan edecek olanlar da bu sistemden yararlanabilirler.
Beyannamede gösterilen vergilerin yarısı 2 Nisan'a, diğer yarısı da 31 Temmuz'a kadar olmak üzere iki taksitte ödenebiliyor. Menkul kıymet gelirlerinin vergilendirme esasları tabloda özet olarak yer alıyor.
