Türkiye geçen yıl 17 milyar dolara yakın uluslararası doğrudan yatırım çekmişti. Bu yılın ilk altı ayında ise doğrudan yatırımlar yüzde 46 azaldı. YASED Başkanı Ahmet Erdem, Türkiye’deki düşüşün dünya geneliyle aynı olduğunu söylüyor.
SİBEL ATİK
satik@ekonomist.com.tr
Erdem, global doğrudan yatırımlar içinde Türkiye’nin payını koruduğunu belirterek, “Yeni çıkan kanun ve teşviklerle gelişme olmasını bekliyoruz” diyor. Uluslararası doğrudan yatırımlarda (UDY) geçen yıl 17 milyar dolara yakın bir rakama imza atan Türkiye, bu yılın ilk altı ayında performansını koruyamadı. Bu dönemde doğrudan yatırımlar yüzde 46 düşüşle 3,8 milyar dolar olarak gerçekleşti.
Ancak Uluslararası Yatırımcılar Derneği (YASED) Başkanı Ahmet Erdem, Türkiye’nin yaşadığı bu düşüşün dünya geneliyle aynı seviyelerde olduğunu savunuyor. Bu yıl global doğrudan yatırımlar içinde Türkiye’nin payını korumaya devam ettiğini belirten Erdem, “Yatırım Ortamının İyileştirilmesine İlişkin Kanun ve üzerinde çalışılan strateji belgelerinin de etkisiyle UDY’lerde orta ve uzun vadede gelişme olmasını bekliyoruz.
Hedefimiz dünyadaki payımızı yüzde 3’e çıkarmak” diyor. Ahmet Erdem ile darbe girişimi ve Olağanüstü Hal (OHAL) sürecinin uluslararası doğrudan yatırımcılar tarafından nasıl algılandığını ve önümüzdeki dönem beklentilerini konuştuk.
15 Temmuz darbe girişimi ve OHAL sürecini Uluslararası Doğrudan Yatırımlar (UDY) açısından değerlendirir misiniz?
Yaşanan elim gecede YASED olarak olayları takip edip yaşadık ve bunu demokrasiye bir müdahale olarak gördük. Can kayıpları ve şehit düşenlerin acısını hep birlikte yaşadık. Fikirlerimizi ilk mesai gününde diğer STK’larla bir araya gelerek ortaya koyduk. Kamuoyuna yaptığımız açıklamalarla üretmeye devam edeceğiz mesajını verdik.
Yaşanan son süreçle birlikte yabancı sermayenin Türkiye’ye bakışı değişti mi?
Uluslararası yatırımlar uzun vadeli planlardır. Olayların o anki görünümünden ziyade uzun vadeli perspektif bizim için daha önemli. Bir de olayların nasıl yönetildiği önemli. Darbe girişiminden bu yana UDY’ye bu şekilde destek verilmesi, iş ve yatırım ortamının iyileştirilmesi için hızlı ve önemli adımları atılması da bu kararları olumlu etkileyen unsurlar. Hukukun üstünlüğü çerçevesinde böyle bir şeyin tekrar olmaması için tedbirlerin alınması gerekiyor. Ülkemizde barış, uzlaşı ve birliktelik ortamının tekrar doğuyor olması bu süreçte olumlu bir açı olarak ön plana geçti.
Bu süreçte Türkiye’den çekilmeyi düşünen, yatırımlarını erteleyen şirketler var mı?
Biz YASED olarak böyle bir gelişme olmasını beklemiyoruz. Bize böyle bir dönemde aksetmiş bir karar da yok. Türkiye’deki yatırım ve iş ortamının yurtdışında anlatılma çabasına bakıldığında bunun büyük boyutta olmayacağı yönünde bir kanaatimiz var.
Peki tersinden düşünecek olursak, birçok holding yatırım kararına imza attı. Yabancı sermayede Türkiye’ye yeni yatırım gündemi var mı?
Uluslararası doğrudan yatırımcılar “Bir kere yatırım yaptık, tamam” diyen şirketler değil. Birçoğu için devam eden yatırımlar söz konusu. Bir aylık süre içinde büyük bir yatırım kararı alındı mı derseniz, alınması gerekip de alınmayan bir karar yok. Ama otomobilde yeni modeller konusunda yatırım kararlarını duyuyoruz. Sağlık, enerjide devam eden yatırımları biliyoruz. Onlarda bir duraksama da görmedik.
Yıl sonuna kadar Türkiye yeni bir yabancı sermaye yatırımı çekebilecek midir?
Geçen yıl 16,9 milyar dolarlık yatırımla ciddi artış oldu. Global UDY’lerden aldığımız pay ise yüzde 1. Birkaç yıldır bu oranı tutturuyoruz. Geçen yıl uluslararası doğrudan yatırımlar dünya genelinde yüzde 38 arttı. Bizde de o düzeyde büyüdü. Fakat bu yıl başka bir durum söz konusu. Bu yıl UDY geçen yılın altında kalacak gibi.
2016 için ilk altı aylık rakamlar ne söylüyor?
Bu yılın ilk altı ayında toplam UDY girişi 3,8 milyar dolar oldu. Bu rakam geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 46’lık bir düşüşü ifade ediyor. Geçen yıl dünya genelindeki durumdan söz etmiştim. Türkiye’de bundan pozitif etkilendi ve iki basamak yükselerek en fazla UDY çeken 20’nci ülke oldu. Bu yıl zorluklara ve etrafımızdaki sıkıntılara rağmen biz yüzde 1’lik payı koruduk. YASED olarak hedefimiz Türkiye’yi uluslararası yatırım çeken ilk 10 ülke içine yerleştirmek ve dünyadaki payını yüzde 1’den yüzde 3’e taşımak. Bu da bizim mümkün olduğuna inandığımız bir hedef.
Bu ne zaman mümkün olur?
Bunun mümkün olması için UDY’leri etkileyecek çalışmaların sürmesi gerekiyor. Aslında UDY’ler ülkeler arası bir rekabet konusu. Ülkeler yatırımları kendilerine çekmek istiyor. Çünkü UDY’ler ülkelerin ekonomilerinin gelişmesi ve büyümesi açısından önemli. Teknolojinin gelmesi, inovas-yon ve katma değere dayalı üretimin artması için önemli. Bu noktada hükümet önemli bir adım attı ve 15 Temmuz’da Yatırım Ortamının İyileştirilmesine İlişkin Kanun TBMM’den geçti.
Bu yasa YASED’in bugüne kadar önerdiği çeşitli teşvikleri içeriyordu. Buna göre AR-GE konusunda Türkiye’nin bölgesel merkez olarak konumlandırılması teşvik ediliyor. AR-GE'ye yönelik teşviklerde uygulama birliği getiriliyor. Damga vergisi ve harç istisnaları sağlanıyor. ‘Turkuaz Kart’ uygulamasıyla yabancı uyruklu kalifiye işgücü istihdamında yaşanan bazı zorluklar ortadan kaldırılıyor. Bunlara ek olarak yeni bir çalışma da başlattık.
Nasıl bir çalışma içindesiniz?
YASED’in önümüzdeki döneme ilişkin Uluslararası Doğrudan Yatırım Stratejik Planı hazırlanması önerisi var. Bu planın konunun tüm paydaşlarının katılımıyla hazırlanmasını öneriyoruz. Şu anda bu plan üzerinde tek başına yürüttüğümüz bir çalışma yok. Planın hazırlanması bir yılı alacak. Fakat sözünü ettiğim gibi bugüne dek atılan adımlar zaten çok önemli.
Türkiye’nin bölgesel merkez olabilmesi konusunda rakip ülkelerden geri kaldığımız birtakım konular vardı. Bunların bir kısmını ortadan kaldıran düzenleme yasalaşmış oldu. Bu noktada AR-GE kanunu önemli. AR-GE kanunu gibi çıkmasını beklediğimiz bir patent kanunu da var. Patent kanunu önemli, neticede hakların korunmadığı yerde inovasyon ve AR-GE yapmazsınız. Bu da meclise sevk edildi. Bunlar ekonomimiz için önemli kanunlar.
OHAL sürecinde el konan şirketler ve hukuksal durum nedeniyle yabancıların kafalarında soru işaretleri var mı? Türkiye’ye ve yaşanan sürece nasıl bakıyorlar?
Güven kırılmasından söz etmek mümkün değil. Neticede piyasada yerli, yabancı ayrımı olmayacak konular bunlar. Bir şekilde bu durumun ortadan kalkması gerekiyor. O nedenle sürece, belli bir süreyi kapsayan geçici bir dönem olarak bakmak gerekiyor.
Yıl sonu yatırımlar açısından beklediğiniz rakam nedir?
Global yatırımlarda da bir düşüş söz konusu. Bizim öngörümüz yine yüzde 1 pay korunacak. Bir yıllık iniş çıkışlardansa uzun vadeli istatistiklere bakılmalı. Buna göre de yapılan düzenlemelerle orta ve uzun vadede Türkiye’nin UDY çekmeye artarak devam etmesi olası bir ihtimal. Özellikle son teşvik paketleriyle bu yönde bir gelişme bekliyoruz.
"TELEKONFERANSLAR DEVAM EDECEK"
Yurtdışında algıyı düzeltme konusunda YASED'in çalışmalarını değerlendiren Ahmet Erdem, Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek'inlsTemmuz'un hemen ertesinde iki kere yaptığı telekonferans toplantılarının önümüzdeki süreçte de devam edeceğini söylüyor.
Erdem, "Bu konferansları yapmakta fayda var. Yurtdışındaki organizasyonlara katılım ve görüşlerimizi paylaşmak da önemli etkiye sahip olacak" diyor.
SİBEL ATİK
satik@ekonomist.com.tr
Erdem, global doğrudan yatırımlar içinde Türkiye’nin payını koruduğunu belirterek, “Yeni çıkan kanun ve teşviklerle gelişme olmasını bekliyoruz” diyor. Uluslararası doğrudan yatırımlarda (UDY) geçen yıl 17 milyar dolara yakın bir rakama imza atan Türkiye, bu yılın ilk altı ayında performansını koruyamadı. Bu dönemde doğrudan yatırımlar yüzde 46 düşüşle 3,8 milyar dolar olarak gerçekleşti.
Ancak Uluslararası Yatırımcılar Derneği (YASED) Başkanı Ahmet Erdem, Türkiye’nin yaşadığı bu düşüşün dünya geneliyle aynı seviyelerde olduğunu savunuyor. Bu yıl global doğrudan yatırımlar içinde Türkiye’nin payını korumaya devam ettiğini belirten Erdem, “Yatırım Ortamının İyileştirilmesine İlişkin Kanun ve üzerinde çalışılan strateji belgelerinin de etkisiyle UDY’lerde orta ve uzun vadede gelişme olmasını bekliyoruz.
Hedefimiz dünyadaki payımızı yüzde 3’e çıkarmak” diyor. Ahmet Erdem ile darbe girişimi ve Olağanüstü Hal (OHAL) sürecinin uluslararası doğrudan yatırımcılar tarafından nasıl algılandığını ve önümüzdeki dönem beklentilerini konuştuk.
15 Temmuz darbe girişimi ve OHAL sürecini Uluslararası Doğrudan Yatırımlar (UDY) açısından değerlendirir misiniz?
Yaşanan elim gecede YASED olarak olayları takip edip yaşadık ve bunu demokrasiye bir müdahale olarak gördük. Can kayıpları ve şehit düşenlerin acısını hep birlikte yaşadık. Fikirlerimizi ilk mesai gününde diğer STK’larla bir araya gelerek ortaya koyduk. Kamuoyuna yaptığımız açıklamalarla üretmeye devam edeceğiz mesajını verdik.
Yaşanan son süreçle birlikte yabancı sermayenin Türkiye’ye bakışı değişti mi?
Uluslararası yatırımlar uzun vadeli planlardır. Olayların o anki görünümünden ziyade uzun vadeli perspektif bizim için daha önemli. Bir de olayların nasıl yönetildiği önemli. Darbe girişiminden bu yana UDY’ye bu şekilde destek verilmesi, iş ve yatırım ortamının iyileştirilmesi için hızlı ve önemli adımları atılması da bu kararları olumlu etkileyen unsurlar. Hukukun üstünlüğü çerçevesinde böyle bir şeyin tekrar olmaması için tedbirlerin alınması gerekiyor. Ülkemizde barış, uzlaşı ve birliktelik ortamının tekrar doğuyor olması bu süreçte olumlu bir açı olarak ön plana geçti.
Bu süreçte Türkiye’den çekilmeyi düşünen, yatırımlarını erteleyen şirketler var mı?
Biz YASED olarak böyle bir gelişme olmasını beklemiyoruz. Bize böyle bir dönemde aksetmiş bir karar da yok. Türkiye’deki yatırım ve iş ortamının yurtdışında anlatılma çabasına bakıldığında bunun büyük boyutta olmayacağı yönünde bir kanaatimiz var.
Peki tersinden düşünecek olursak, birçok holding yatırım kararına imza attı. Yabancı sermayede Türkiye’ye yeni yatırım gündemi var mı?
Uluslararası doğrudan yatırımcılar “Bir kere yatırım yaptık, tamam” diyen şirketler değil. Birçoğu için devam eden yatırımlar söz konusu. Bir aylık süre içinde büyük bir yatırım kararı alındı mı derseniz, alınması gerekip de alınmayan bir karar yok. Ama otomobilde yeni modeller konusunda yatırım kararlarını duyuyoruz. Sağlık, enerjide devam eden yatırımları biliyoruz. Onlarda bir duraksama da görmedik.
Yıl sonuna kadar Türkiye yeni bir yabancı sermaye yatırımı çekebilecek midir?
Geçen yıl 16,9 milyar dolarlık yatırımla ciddi artış oldu. Global UDY’lerden aldığımız pay ise yüzde 1. Birkaç yıldır bu oranı tutturuyoruz. Geçen yıl uluslararası doğrudan yatırımlar dünya genelinde yüzde 38 arttı. Bizde de o düzeyde büyüdü. Fakat bu yıl başka bir durum söz konusu. Bu yıl UDY geçen yılın altında kalacak gibi.
2016 için ilk altı aylık rakamlar ne söylüyor?
Bu yılın ilk altı ayında toplam UDY girişi 3,8 milyar dolar oldu. Bu rakam geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 46’lık bir düşüşü ifade ediyor. Geçen yıl dünya genelindeki durumdan söz etmiştim. Türkiye’de bundan pozitif etkilendi ve iki basamak yükselerek en fazla UDY çeken 20’nci ülke oldu. Bu yıl zorluklara ve etrafımızdaki sıkıntılara rağmen biz yüzde 1’lik payı koruduk. YASED olarak hedefimiz Türkiye’yi uluslararası yatırım çeken ilk 10 ülke içine yerleştirmek ve dünyadaki payını yüzde 1’den yüzde 3’e taşımak. Bu da bizim mümkün olduğuna inandığımız bir hedef.
Bu ne zaman mümkün olur?
Bunun mümkün olması için UDY’leri etkileyecek çalışmaların sürmesi gerekiyor. Aslında UDY’ler ülkeler arası bir rekabet konusu. Ülkeler yatırımları kendilerine çekmek istiyor. Çünkü UDY’ler ülkelerin ekonomilerinin gelişmesi ve büyümesi açısından önemli. Teknolojinin gelmesi, inovas-yon ve katma değere dayalı üretimin artması için önemli. Bu noktada hükümet önemli bir adım attı ve 15 Temmuz’da Yatırım Ortamının İyileştirilmesine İlişkin Kanun TBMM’den geçti.
Bu yasa YASED’in bugüne kadar önerdiği çeşitli teşvikleri içeriyordu. Buna göre AR-GE konusunda Türkiye’nin bölgesel merkez olarak konumlandırılması teşvik ediliyor. AR-GE'ye yönelik teşviklerde uygulama birliği getiriliyor. Damga vergisi ve harç istisnaları sağlanıyor. ‘Turkuaz Kart’ uygulamasıyla yabancı uyruklu kalifiye işgücü istihdamında yaşanan bazı zorluklar ortadan kaldırılıyor. Bunlara ek olarak yeni bir çalışma da başlattık.
Nasıl bir çalışma içindesiniz?
YASED’in önümüzdeki döneme ilişkin Uluslararası Doğrudan Yatırım Stratejik Planı hazırlanması önerisi var. Bu planın konunun tüm paydaşlarının katılımıyla hazırlanmasını öneriyoruz. Şu anda bu plan üzerinde tek başına yürüttüğümüz bir çalışma yok. Planın hazırlanması bir yılı alacak. Fakat sözünü ettiğim gibi bugüne dek atılan adımlar zaten çok önemli.
Türkiye’nin bölgesel merkez olabilmesi konusunda rakip ülkelerden geri kaldığımız birtakım konular vardı. Bunların bir kısmını ortadan kaldıran düzenleme yasalaşmış oldu. Bu noktada AR-GE kanunu önemli. AR-GE kanunu gibi çıkmasını beklediğimiz bir patent kanunu da var. Patent kanunu önemli, neticede hakların korunmadığı yerde inovasyon ve AR-GE yapmazsınız. Bu da meclise sevk edildi. Bunlar ekonomimiz için önemli kanunlar.
OHAL sürecinde el konan şirketler ve hukuksal durum nedeniyle yabancıların kafalarında soru işaretleri var mı? Türkiye’ye ve yaşanan sürece nasıl bakıyorlar?
Güven kırılmasından söz etmek mümkün değil. Neticede piyasada yerli, yabancı ayrımı olmayacak konular bunlar. Bir şekilde bu durumun ortadan kalkması gerekiyor. O nedenle sürece, belli bir süreyi kapsayan geçici bir dönem olarak bakmak gerekiyor.
Yıl sonu yatırımlar açısından beklediğiniz rakam nedir?
Global yatırımlarda da bir düşüş söz konusu. Bizim öngörümüz yine yüzde 1 pay korunacak. Bir yıllık iniş çıkışlardansa uzun vadeli istatistiklere bakılmalı. Buna göre de yapılan düzenlemelerle orta ve uzun vadede Türkiye’nin UDY çekmeye artarak devam etmesi olası bir ihtimal. Özellikle son teşvik paketleriyle bu yönde bir gelişme bekliyoruz.
"TELEKONFERANSLAR DEVAM EDECEK"
Yurtdışında algıyı düzeltme konusunda YASED'in çalışmalarını değerlendiren Ahmet Erdem, Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek'inlsTemmuz'un hemen ertesinde iki kere yaptığı telekonferans toplantılarının önümüzdeki süreçte de devam edeceğini söylüyor.
Erdem, "Bu konferansları yapmakta fayda var. Yurtdışındaki organizasyonlara katılım ve görüşlerimizi paylaşmak da önemli etkiye sahip olacak" diyor.
