İşsizlik maaşı 2022 ne kadar? Kimler, ne kadar süre alabilir: A'dan Z'ye işsizlik sigortası

06 Ocak 2022 | 13:34
Son Güncellenme: 27 Ekim 2022 | 23:42

İşsizlik sigortası nedir? 2022 işsizlik maaşı ne kadar oldu? İşsiz sigortasından kimler, nasıl, ne kadar süreyle faydalanabilir. Ödenek ve kesinti halleri nelerdir? İşsizlik sigortasıyla ilgili merak edilenleri EY Türkiye Yardımcı Ortağı Dr. Hakkı Demirci yazdı… İşte A’dan Z’ye işsizlik sigortası (İşsizlik maaşı):

İŞSİZLİK SİGORTASI (İŞSİZLİK MAAŞI) NEDİR?

Öncelikle İşsizlik Sigortası nedir? İşsizlik sigortası, çalışma hayatına 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu ile 1999 yılında girmiş olup; bir işyerinde çalışırken, çalışma istek, yetenek, sağlık ve yeterliliğinde olmasına rağmen, herhangi bir kasıt ve kusuru olmaksızın işini kaybeden sigortalılara işsiz kalmaları nedeniyle uğradıkları gelir kaybını belli süre ve ölçüde karşılayan sigortaya verilen isimdir.

İşsizlik sigortası kapsama alınanlar bakımından zorunludur. Uygulama çerçevesinde adına işsizlik sigortası primi ödenen kişiler, kanunda sayılı şartların varlığı halinde işsizlik ödeneği alabilmekte ve bunun dışında da çeşitli haklardan (GSS primi ödenmesi, yeni bir iş bulma, yeni iş bulmak için kurs ve programlar) faydalanabilmektedirler.

İşsizlik sigortası primlerinin toplanmasından Sosyal Sigortalar Kurumu, diğer her türlü hizmet ve işlemlerin yapılmasından İş ve İşçi Bulma Kurumu Genel Müdürlüğü görevli, yetkili ve sorumludur.

İŞSİZLİK SİGORTASINDAN KİMLER YARARLANABİLİR?

A- İşsizlik Sigortası Kapsamı: Kimler sisteme dahil olabiliyor

Bir hizmet akdine dayalı olarak çalışan sigortalılar,

Banka sandıklarına tabi sigortalılar,

İstekleri halinde;

Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan sigortalılar,

Ticari taksi, dolmuş ve benzeri nitelikteki şehir içi toplu taşıma aracı işyerleri ile Kültür ve Turizm Bakanlığınca belirlenecek alanlarda kısmi süreli iş sözleşmesiyle bir veya birden fazla kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içerisinde çalışma gün sayısı 10 günden az olan kişileri kapsamına almaktadır.

Yabancılar da faydalanabilir

Ödeneğe hak kazanılabilmesi için Türk vatandaşlığı şartı aranmamakta olup, çalışma iznine sahip olup ülkemizde bir hizmet akdine tabi olarak çalışan yabancılar, adlarına işsizlik sigortası primi ödenmesi ve diğer koşulları sağlamaları halinde işsizlik ödeneği alabilmektedir.

Emekli Çalışanlar faydalanamaz

Emekli olmasına rağmen herhangi bir iş yerinde çalışan işçilerin ücretlerinden işsizlik sigortası primi kesilmediği için (Sosyal güvenlik destek primi kesilmekte) bu kişiler ödenekten faydalanamamaktadır

B- İşsizlik Ödeneğinin Şartları

İşsizlik ödeneğine hak kazanılabilmesi için bazı şartların bir arada gerçekleşmesi gerekmektedir. Bunlar:

Kendi istek ve kusuru dışında işsiz kalmak,

Hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olmak,

Hizmet akdinin feshinden önceki son üç yıl içinde en az 600 gün süre ile işsizlik sigortası primi ödemiş olmak,

Hizmet akdinin feshinden sonraki 30 gün içinde en yakın İŞKUR birimine şahsen ya da elektronik ortamda başvurmak.

Son 120 gün için daha önce kesintisiz olarak çalışma koşulu aranmakta ve bu süre içerisinde 1 gün dahi rapor alan işçiler işsizlik ödeneğinden yararlanamamaktaydı. Yapılan düzenlemeyle kesintisiz olarak çalışma şartı kaldırılarak yerine “hizmet akdine tabi çalışma” ibaresi getirilmiştir. Böylece son 4 aydaki prim gün sayısı 120 gün olmamakla birlikte hizmet akdi kesintiye uğramayanların mağduriyeti de giderilmiş oldu.

C- İşsizlik Ödeneğinin Süresi

Hizmet akdinin feshinden önceki son üç yıl içinde;

600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 180 gün,• 900 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 240 gün,• 1080 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 300 gün,

süre ile işsizlik ödeneği verilmektedir.

D- İşsizlik sigortası primleri tutarları ve ödenek hesabı

İşsizlik sigortası primi, sigortalının prime esas aylık brüt kazançlarından % 1 sigortalı, % 2 işveren ve %1 devlet payı olarak alınır. İsteğe bağlı sigortalılardan işsizlik sigortası primini ödeyenlerden ise % 1 sigortalı ve % 2 işveren payı alınır.

Günlük işsizlik ödeneği, sigortalının son dört aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının yüzde 40'ıdır. Bu şekilde hesaplanan işsizlik ödeneği miktarı, 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde 80'ini geçemez. İşsizlik ödeneği damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaz. İşsizlik ödeneği, nafaka borçları dışında haciz veya başkasına devir ve temlik edilemez.

Son 4 Aylık SPEK'in Aylık Ortalaması	Aylık İşsizlik Ödenek Tutarı (Brüt)	Damga Vergisi	Aylık İşsizlik Ödeneği (Net)
5.004 TL	2001,6 TL	15,19 TL	1.986,41 TL
8.000TL	3.200,00	24,29	3.175,71
12.00TL	4003,2 (*)	30,38	3.972,82

(*) Hesaplanan işsizlik ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının %80’ini geçemeyeceği için işsize ödenecek aylık işsizlik ödeneği bu şekilde hesaplanmıştır. 2022 yılında brüt asgari ücret 5.004,0 TL'dir.

Görüldüğü üzere, işsizlik ödeneğinden gelir vergisi kesilmemekte, sadece damga vergisi kesilmektedir. “

Prim ve İkramiye Gibi Ödemelerin Varlığı

İşçiler açısından bir başka önemli nokta, ücretleri dışında son 4 ayda prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakın SGK’ya yapılmış olan bildirimlerde brüt ücret tutarlarına eklenip eklenmediğidir. Söz konusu ödemelerin prime esas kazancı arttıracağı ve bunun da işsizlik ödeneğine esas tutarı yükselteceğine dikkat edilmelidir. Bu bağlamda işçilerin, kendi adlarına bildirilen miktarı aylık hizmet dökümlerinden kontrol etmeleri faydalarına olacaktır.

E- İşsizlik Ödeneğine Başvuru Süreci

Çalışanlar; hizmet akdinin feshinden itibaren 30 gün içinde İŞKUR’a şahsen ya da https://www.turkiye.gov.tr/issizlik-odenegi-basvurusu internet adresi üzerinden başvuru yapılabilmektedir. Online ortamda yapılan başvurunun dışında herhangi bir belge ya da evrak teslim edilmesine gerek bulunmamaktadır.

Bunun dışında

https://esube.iskur.gov.tr/userLogin.aspx?ReturnUrl=%2fTazminat%2fIOTDilekcesiDisKullanici.aspx adlı linkten de başvurulabilir.

İŞKUR’a şahsen başvurarak ödenekten yararlanmak isteyenlerin ise nüfus kâğıdı, işten ayrılış bildirgesi ve işsizlik ödeneği dilekçesi ile şahsen başvurmaları gerekmektedir. Başvuru sonrasında gerekli kontroller yapılacak ve kişi işsizlik ödeneğini hak etmişse ödenek alabilecektir. Hak edişin ardından PTT’ye genel itibarı ile her ayın ilk haftasında yatırılan paralar ise, kişiler tarafından kimliklerini ibraz etmeleri halinde ödenmektedir. İşsizlik ödeneği, her ayın beşinde aylık olarak işsizin kendisine ödenir.

F- Ödeneğe Hak Kazananların sağlık hakkı

İşsizlik sigortasından ödenek dışında sağlanan başka bir fayda ise ödenek süresi boyunca İŞKUR tarafından ödenen genel sağlık sigortası primleridir. Kişi bu primler sayesinde sağlık hizmetlerinden faydalanabilmektedir. Ayrıca, kişinin bakmakla yükümlü olduğu kişiler de herhangi bir işlem ya da başvuruya gerek kalmaksızın kişi üzerinden sağlıktan yararlanma hakkına sahiptir.

G- Covid-19’a bağlı kısa çalışma süreleri işsizlik sigortası süresinden mahsup edilmemektedir.

Pandemi dolayısıyla kısa çalışma uygulamasına dahil edilmiş işçilerin kısa çalışmada geçirdikleri süreler, işçinin hak ettiği işsizlik ödeneğine süresinden düşülmekteyken, 30.06.2020 tarihinde resmi gazetede yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararı doğrultusunda işçilerin kısa çalışmada geçirdikleri süreleri işsizlik ödeneğine esas süreden mahsup edilmemektedir.

H- İşsizlik ödeneği alanları istihdam eden işverenlere teşvik var

İşsizlik ödeneği alanların; işe alındığı tarihten önceki aydan başlayarak işe alan işyerine ait son altı aylık dönemde, prim ve hizmet belgelerinde bildirilen ortalama sigortalı sayısına ilave olarak işe alınması kaydıyla, kişinin kalan işsizlik ödeneği süresince prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan kısa vadeli sigorta primi tutarının yüzde biri olmak üzere işçi ve işveren payı sigorta primleri ile genel sağlık sigortası primi, kalan işsizlik ödeneği süresince Fondan karşılanır. Yani Kısa vadeli sigorta primlerinin %1’i ile uzun vadeli sigorta primleri ve genel sağlık sigortası priminin tamamı, kalan işsizlik ödeneği süresince, İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanmaktadır (%20+%12,5+1=%33,50= 985,90 TL).

İşverenlerce; aylık prim ve hizmet belgesinin yasal süresi içerisinde SGK’ya verilmesi ve primlerin yasal süresi içerisinde ödenmesi gerekmektedir. İşçinin, işten ayrıldığı işyerinde tekrar işe başlaması halinde bu teşvik hükümlerinden yararlanılamaz.

I- İşsizlik Ödeneğinin Kesildiği Haller

İşsizlik ödeneği almakta iken;

İŞKUR tarafından teklif edilen mesleklerine uygun ve son çalıştıkları işin ücret ve çalışma koşullarına yakın ve ikamet edilen yerin belediye mücavir alanı sınırları içinde bir işi haklı bir nedene dayanmaksızın reddedenlerin,

Çalışma hayatını inceleme ve denetleme yetkisine haiz müfettişlerce veya kamu idarelerinin denetim elemanları tarafından yapılan denetimlerde işsizlik ödeneği aldığı dönemde kayıt dışı olarak çalıştığı tespit edilenlerin,

işsizlik ödenekleri tekrar başlatılmamak üzere kesilmektedir.

İşsizlik ödeneği aldığı süre içinde herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almaya başlayanların ödenekleri “Emeklilik” gerekçesiyle yaşlılık aylığını almaya başladığı tarih itibarıyla kesilir.

İŞKUR tarafından önerilen meslek geliştirme, edindirme ve yetiştirme eğitimini haklı bir neden göstermeden reddeden veya kabul etmesine karşın devam etmeyen ve haklı bir nedene dayanmaksızın Kurum tarafından yapılan çağrıları zamanında cevaplamayan, istenilen bilgi ve belgeleri öngörülen süre içinde vermeyenlerin işsizlik ödenekleri kesilmektedir.

Ancak, bu hallerin sona ermesi durumunda, ödemelere yeniden başlanmaktadır. Ödemenin süresi başlangıçta belirlenmiş olan toplam hak sahipliği süresinin sona erdiği tarihi geçememektedir.

İ- Yeniden İşe Başlanması

İşsizlik ödeneği alınırken yeni bir işe başlanması durumunda ödenek İŞKUR tarafından kesilmektedir. Örneğin; başlangıçta 10 aylık ödeneğe hak kazanan kişi 3 ay ödenekten yararlandıktan sonra yeni bir işe girer ve yeni bulduğu işten de ayrılırsa işten ayrılış tarihinden itibaren kalan 7 aylık işsizlik ödeneğini tekrar işsizlik sigortasına hak kazanma şartlarının sağlanmasına gerek kalmaksızın hak etmektedir.