TÜİK'in internet sitesinde yer alan bilgiye göre, her yıl fiyat derlenen yerleşim yerleri ve iş yerleri, endeks sepetinde yer alan ürünler ve ağırlıklarıyla ürünlerin tanımları güncelleniyor.
Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) sepeti ve ağırlıkları ile açıklanan değişim oranları tek birey ya da belirli bir gelir grubuna ait olmayıp, ülke ortalamasını ifade ediyor.
2019'dan itibaren Gelir İdaresi Başkanlığından (GİB) iş yerlerine ait ciro verilerinin elde edilmesi ile perakende sektöründe yer alan marketler ve giyim mağazaları için ciro değerleri kullanılarak iş yeri örneklemi yapılıyor.
Her yıl aralık ayında en güncel ciro verileri incelenerek, il bazında fiyat derlenen iş yerleri gözden geçiriliyor. Perakende ticaret sektöründe yer alan iş yerlerinin il bazında ciro büyüklükleri esas alınarak tüketicilerin o ilde yoğun olarak tercih ettiği, en çok satış yapan zincir ve yerel firmalardan fiyat derlenmesi amaçlanıyor.
2024 yılında TÜFE'de 81 ilin tamamı ve 227 ilçe kapsamında, 28 bin 852 iş yeri ve 5 bin 246 konuttan (kira) 406 madde, 913 madde çeşidi için her ay yaklaşık 608 bin 594 fiyat derlenecek.
Her yıl aralık ayında yapılan güncellemede, ağırlığı artan mal ve hizmetler endeks sepetine dahil edilirken, ağırlığı azalan ürünler sepetten çıkartılıyor. Bu nedenle, TÜFE sepetinde yer alan ürünlerin sayısı her yıl değişim gösteriyor.
Güncellemeye göre, bu yıl sepete yeni giren maddeler votka, kadın montu, düğün, nişan ve benzeri toplantılar için salon kirası; sepetten çıkan tek madde ise çocuk ayakkabısı (deri veya suni deri) oldu.
Ayrıca, makarna, süt, sigara, ayakkabı (kadın için), elektrikli süpürge, saklama ve muhafaza malzemeleri, diğer sağlık ürünleri, otomobil (dizel), otomobil (benzinli), köprü geçiş ücreti, tren ücreti (şehirlerarası), uçak bileti ücreti, sportif faaliyetler için yapılan ödemeler, özel televizyon ve çevrim içi yayın hizmetleri, magazin ve dergiler ve saat maddeleri altında kapsanan madde çeşitleri ve madde çeşit ağırlıkları güncellendi.
Gıda ve konutun ağırlığı azaltıldı
TÜFE hesaplamalarında kullanılacak ana grup ağırlıkları da belirlendi.
Buna göre, gıda ve alkolsüz içeceklerin ağırlığı yüzde 25,43'ten yüzde 24,98'e, konutun ağırlığı yüzde 16,61'den yüzde 14,2'ye gerilerken, ulaştırmanın ağırlığı yüzde 15,08'den yüzde 17,35'e yükseldi.
Sağlık, eğlence ve kültür, lokanta ve oteller, eğitim, giyim ve ayakkabı, alkollü içecekler ve tütün grup ağırlıkları artarken, ev eşyası ile çeşitli mal ve hizmetlerin ağırlığı düştü. Haberleşmede ise grup ağırlığının değişmediği görüldü.
Söz konusu ağırlıklar, alkollü içeceklerde ve tütünde yüzde 3,75, eğitimde yüzde 1,79, giyim ve ayakkabıda yüzde 6,94, ev eşyasında yüzde 8,12, sağlıkta yüzde 3,71, haberleşmede yüzde 3,33, eğlence ve kültürde yüzde 3,33, lokanta ve otellerde yüzde 8,17, çeşitli mal ve hizmetlerde yüzde 4,29 olarak belirlendi.
TÜFE sepetinde kapsanan mal ve hizmet fiyatları üç farklı yöntemle derleniyor.
Alandan veri derleme yöntemi, TÜİK'in 26 bölge müdürlüğünde görevli anketörlerin seçilen iş yerlerini bizzat ziyaret ederek, mal ve hizmet fiyatlarını tablet bilgisayarlara kaydetmelerine dayalı geleneksel veri derleme yöntemi olarak tanımlanıyor. 2024 yılı itibarıyla alandan veri derleme yöntemiyle elde edilecek fiyat sayısı, derlenen toplam fiyat sayısının yaklaşık yüzde 52,3'ünü oluşturuyor.
Barkod (satış) verilerinin kullanımı yöntemiyle perakende ticaret sektöründe önemli paya sahip zincir marketlerden sağlanan veriler, TÜFE hesaplamalarında ilk olarak 2021 yılında kullanılmaya başlandı. Analiz süreçleri tamamlanan iş yeri barkod verilerinin TÜFE hesaplamalarına dahil edilmesiyle birlikte 2024 yılı itibarıyla bu yöntemle derlenen fiyat sayısı, toplam fiyat sayısının yüzde 42,6'sına tekabül ediyor.
Kullanılan bir diğer yöntem ise web scraping (veri kazıma) yöntemiyle fiyat derleme olurken 2024 yılı itibarıyla bu yöntemle elde edilen fiyat sayısı, derlenen toplam fiyat sayısının yüzde 5,1'ini oluşturuyor. Internet üzerinden web scraping yöntemiyle derlenen fiyatlardan ilgili ayın 1'i ile 24'ü arasında olan kısmı hesaplamalarda kullanılıyor.
Gerek barkod verilerinin kullanımı gerekse internet üzerinden derlenen fiyatların TÜFE hesaplamalarına dahil edilmesi istatistik ofisleri için maliyeti düşürürken, cevaplayıcı yükünü de azaltıyor. Bunun yanı sıra istatistik üretiminde veri derleme sıklığı daha yüksek ve daha büyük hacimli oluyor. TÜFE'nin zamanlılığı gereği bahsedilen her iki yöntem için de ilgili ayın 1'i ile 24'ü arasındaki veriler kullanılıyor. Her madde için elde edilen günlük fiyatın geometrik ortalaması alınarak ilgili maddenin aylık ortalama fiyatına ulaşılıyor.
Veri derleme süreçleriyle ilgili değerlendirmelere de yer verilen açıklamada, TÜFE sepetinde kapsanan tüm mal ve hizmetlerin yıl boyu benzer nitelikte olmasının temin edilmesi prensibinin, kira fiyatları için de geçerli olduğu, yıl boyunca "aynı konutun" kira fiyatının takip edildiği aktarıldı. 2023'ten itibaren kira fiyatı derlenen konut sayısının 5 bin 246 olduğu kaydedildi.
TÜFE kapsamında eğitim ve sağlık sektöründeki iş yerlerine ait fiyatların Bilgisayar Destekli Internet Anketi (CAWI) ile derlenmesine yönelik hazırlık çalışmalarının tamamlandığı, 2024 yılı içerisinde söz konusu sektörlerde kademeli olarak bu yönteme geçilmesinin planlandığı bildirildi.
