Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2023 yılına ilişkin "İstatistiklerle Yaşlılar" çalışmasının sonuçlarını açıkladı.
Buna göre, 2018'de 7 milyon 186 bin 204 kişi olan 65 yaş ve üzeri nüfus, son beş yılda yüzde 21,4 artarak 2023'te 8 milyon 722 bin 806 kişi oldu. Yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranı 2018'de yüzde 8,8 iken, 2023'te yüzde 10,2'ye çıktı.
Yaşlı nüfusun 2023'te yüzde 44,5'ini erkekler, yüzde 55,5'ini kadınlar oluşturdu. Nüfus projeksiyonlarında yaşlı nüfus oranının 2030'da yüzde 12,9, 2040'ta yüzde 16,3, 2060'ta yüzde 22,6 ve 2080'de yüzde 25,6 olacağı öngörüldü.
Yaşlı nüfus, yaş grubuna göre incelendiğinde, 2018'de bu kesimin yüzde 62,2'si 65-74 yaş grubunda, yüzde 28,6'sı 75-84 yaş grubunda ve yüzde 9,2'sinin 85 ve daha yukarı yaş grubunda yer aldığı görülürken, 2023'te yüzde 64'ünün 65-74 yaş grubunda, yüzde 28,1'inin 75-84 yaş grubunda ve yüzde 7,9'unun 85 ve daha yukarı yaş grubunda yer aldığı belirlendi.
Yaşlı nüfusun yüzde 0,1'ini oluşturan 100 yaş ve üzerindeki yaşlı kişi sayısı 2023'te 6 bin 609 oldu.
Türkiye nüfusunun yaş yapısı değişti
Yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranının yüzde 10'u geçmesi nüfusun yaşlanmasının bir göstergesi olarak kabul ediliyor. Türkiye'de yaşlı nüfus, diğer yaş gruplarındaki nüfusa göre daha yüksek bir hızla artış gösterdi.
Küresel yaşlanma süreci olarak adlandırılan "demografik dönüşüm" sürecinde olan Türkiye'de, doğurganlık ve ölümlülük hızlarındaki azalmayla sağlık alanında kaydedilen gelişmeler, yaşam standardının, refah düzeyinin ve doğuşta beklenen yaşam süresinin artmasıyla nüfusun yaş yapısı şekil değiştirdi. Çocuk ve gençlerin toplam nüfus içindeki oranı azalırken yaşlıların toplam nüfus içindeki oranı artış gösterdi. Türkiye, oransal olarak yaşlı nüfus yapısına sahip ülkelere göre hala genç bir nüfus yapısına sahip olsa da yaşlı nüfus sayısal olarak oldukça fazla.
Nüfusun yaşlanmasıyla ilgili bilgi veren göstergelerden olan ortanca yaş da 2018'de 32 iken 2023'te 34 oldu. Ortanca yaş 2023'te erkeklerde 33,2, kadınlarda 34,7 olarak hesaplandı.
Nüfus projeksiyonlarında ortanca yaşın 2030'da 35,6, 2040'ta 38,5, 2060'ta 42,3 ve 2080'de 45 olacağı tahmin edildi.
Çalışma çağındaki 100 kişiye düşen yaşlı sayısını ifade eden yaşlı bağımlılık oranı 2018'de yüzde 12,9 iken 2023'te yüzde 15'e çıktı.
Türkiye, yaşlı nüfusunda 184 ülke arasında 67'nci sırada
Nüfus projeksiyonlarına göre, yaşlı bağımlılık oranının 2030'da yüzde 19,6, 2040'ta yüzde 25,3, 2060'ta yüzde 37,5 ve 2080'de yüzde 43,6 olacağı öngörüldü.
Nüfus tahminlerine göre, 2023'te dünya nüfusu 8 milyar 45 milyon 311 bin 448 kişi, yaşlı nüfus ise 807 milyon 790 bin 294 kişi oldu. Buna göre, dünya nüfusunun yüzde 10'unu yaşlı nüfus oluşturdu.
En yüksek yaşlı nüfus oranına sahip ilk üç ülke, yüzde 30,1 ile Japonya, yüzde 24,5 ile İtalya ve yüzde 23,6 ile Finlandiya oldu. Türkiye bu açıdan 184 ülke arasında 67'nci sırada yer aldı.
Yaşlı nüfus oranının en yüksek olduğu il, 2023'te yüzde 20 ile Sinop olarak belirlendi. Bu ili yüzde 19,5 ile Kastamonu, yüzde 18,3 ile Giresun izledi. Yaşlı nüfus oranının en düşük olduğu il ise yüzde 3,5 ile Şırnak oldu. Bu ili yüzde 4 ile Hakkari ve 4,2 ile Şanlıurfa izledi.
Yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranının yüzde 10 ve üzerinde olduğu il sayısı 2023'te 54 oldu.
Yaklaşık her dört haneden birinde en az bir yaşlı fert var
Türkiye'de 2023'te toplam 26 milyon 309 bin 332 haneden 6 milyon 458 bin 465'inde yaşlı nüfus olarak tanımlanan 65 ve daha yukarı yaşta en az bir fert bulunduğu belirlendi. Diğer bir ifadeyle, hanelerin yüzde 24,5'inde en az bir yaşlı fert yaşadığı görüldü.
En az bir yaşlı fert bulunan 6 milyon 458 bin 465 haneden 1 milyon 669 bin 270'inde tek başına yaşlı fertler yaşıyor. Bu hanelerin yüzde 74,4'ünde yaşlı kadınlar, yüzde 25,6'sında da yaşlı erkekler bulunuyor.
En az bir yaşlı fert bulunan haneler içinde tek kişilik yaşlı hanehalkı oranının en yüksek olduğu il, 2023 yılında yüzde 34,4 ile Balıkesir oldu. Bu ili yüzde 34,3 ile Burdur, yüzde 34 ile Çanakkale izledi. Bu oranın en düşük olduğu il ise yüzde 7,8 ile Hakkari oldu. Bu ili yüzde 13,5 ile Batman, yüzde 14,9 Van izledi.
Yaşlı nüfus içinde okuma yazma bilmeyenlerin oranı 2018'de yüzde 18,3 iken 2022'de yüzde 13,5'e düştü. Okuma yazma bilmeyen yaşlı kadınların oranı yüzde 21,2, yaşlı erkeklerin oranı yüzde 3,7 oldu.
Eğitim durumuna göre yaşlı nüfus incelendiğinde, 2018'de bu grubun yüzde 45'i ilkokul mezunu, yüzde 6,5'i ortaokul veya dengi okul/ilköğretim mezunu, yüzde 6,8'i lise veya dengi okul mezunu, yüzde 6,6'sı yükseköğretim mezunu iken 2022'de ilkokul mezunu olanların oranı yüzde 46,6'ya, ortaokul veya dengi okul/ilköğretim mezunu olanların oranı yüzde 9,1'e, lise veya dengi okul mezunu olanların oranı yüzde 9,1'e, yükseköğretim mezunu olanların oranı yüzde 8,3'e yükseldi.
Yaşlı nüfusun eğitim durumu cinsiyete göre incelendiğinde önemli farklılıklar olduğu gözlendi. Bitirilen tüm eğitim düzeylerinde yaşlı erkek nüfus oranının yaşlı kadın nüfus oranından daha yüksek olduğu görüldü.
Yaşlı nüfusta medeni durum
Yaşlı erkek nüfusun 2023'te yüzde 1,4'ünün hiç evlenmemiş, yüzde 83,7'sinin resmi nikahla evli, yüzde 3,9'unun boşanmış, yüzde 11,1'inin eşinin ölmüş olduğu görülürken yaşlı kadın nüfusun yüzde 2,8'inin hiç evlenmemiş, yüzde 46,4'ünün resmi nikahla evli, yüzde 4,4'ünün boşanmış, yüzde 46,4'ünün ise eşinin ölmüş olduğu belirlendi.
Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması sonuçlarına göre, eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert medyan gelirinin yüzde 60'ına göre hesaplanan yoksulluk oranı, 2019'da Türkiye geneli için yüzde 21,3 iken 2023'te yüzde 21,7 oldu. Bu oran, yaşlı nüfus için 2019'da yüzde 14,2 iken 2023'te 21,7'ye yükseldi.
Yaşlı nüfusun yoksulluğu cinsiyete göre incelendiğinde, yaşlı erkeklerde yoksulluk oranı 2019'da yüzde 12,1 iken 2023'te yüzde 20,7 olarak belirlendi. Yaşlı kadınlarda yoksulluk oranı ise 2019'da yüzde 15,9 iken 2023'te yüzde 22,4 olarak kayıtlara geçti.
Yaşlı nüfusun iş gücüne katılma oranı 2019'da 15 ve daha yukarı yaştaki nüfus için yüzde 53 iken 2023'te yüzde 53,3 oldu. Bu oran yaşlı nüfus için 2019'da yüzde 12 iken 2023'te yüzde 12,2 olarak hesaplandı. Söz konusu oran cinsiyete göre incelendiğinde, yaşlı erkek nüfusta 2023'te yüzde 20, yaşlı kadın nüfusta yüzde 6,1 olarak belirlendi. Yaşlı nüfustaki işsizlik oranının 2019'da yüzde 3,1 iken 2023'te 2,7 olduğu görüldü.
İş gücü istatistiklerine göre, istihdam edilen yaşlı nüfusun sektörel dağılımı incelendiğinde, geçen yıl yaşlı nüfusun yüzde 57,7'sinin tarım, yüzde 32,1'inin hizmetler, yüzde 7,3'ünün sanayi, yüzde 2,8'inin ise inşaat sektöründe yer aldığı görüldü.
Yetişkin eğitimi araştırması sonuçlarına göre, 2022'de yaygın eğitim faaliyetlerine katılan yaşlı nüfusun yüzde 28,9'u sanat ve beşeri bilimler, yüzde 28,6'sı sağlık ve refah, yüzde 12,4'ü mühendislik, imalat ve inşaat alanlarında yaygın eğitim faaliyetlerine katıldı.
2022'de yaşlı nüfusun yüzde 86,3'ü ilgisini çeken bir konuda bilgi sahibi olmak için, yüzde 33,2'si işini daha iyi yapmak için, yüzde 24,2'si yeni insanlarla tanışmak/eğlence için yaygın eğitim faaliyetlerinde yer aldı.
65 yaşına ulaşan bir kişinin kalan yaşam süresi ortalama 17,1 yıl oldu
Hayat tabloları, 2020-2022 sonuçlarına göre, doğuşta beklenen yaşam süresi Türkiye geneli için 77,5 yıl oldu. Bu oranın erkekler için 74,8, kadınlar için 80,3 yıl olduğu görüldü. Genel olarak kadınlar erkeklerden daha uzun süre yaşarken, doğuşta beklenen yaşam süresi farkı 5,5 yıl olarak kayıtlara geçti.
Türkiye'de 65 yaşına ulaşan bir kişinin kalan yaşam süresi ortalama 17,1 yıl olarak hesaplandı. Erkekler için bu sürenin 15,3, kadınlar için 18,8 yıl olduğu gözlendi. Buna göre, 65 yaşına ulaşan kadınların erkeklerden 3,5 yıl daha fazla yaşayacağı tahmin edildi. Beklenen yaşam süresi 75 yaşında 10,3 yıl iken 85 yaşında 5,5 yıl oldu.
Yaşlı nüfusun obezite oranı arttı
Türkiye sağlık araştırması sonuçlarına göre, boy ve kilo değerleri kullanılarak hesaplanan vücut kitle endeksi incelendiğinde 2012'de 65 ve daha yukarı yaştaki nüfusta obezite oranı yüzde 25 iken bu oran 2022'de yüzde 28,4 oldu. Yaşlı nüfusun obezite oranı cinsiyete göre incelendiğinde yaşlı erkeklerde 2012 yılında yüzde 16,2 iken bu oran 2022'de 18,3, yaşlı kadınlarda 2012'de yüzde 33,1 iken 2022'de yüzde 36,4 olarak belirlendi.
Diğer taraftan 2012'de yaşlı nüfusta normal kilolu olanların oranı yüzde 34,9 iken, bu oranın 2022'de yüzde 28,8 olduğu görüldü. Normal kilolu yaşlı nüfus oranı cinsiyete göre incelendiğinde, yaşlı erkeklerde 2012'de yüzde 39,6 iken bu oran 2022'de yüzde 35,8'e, yaşlı kadınlarda 2012'de yüzde 30,5 iken, 2022'de yüzde 23,3'e geriledi.
Ölüm ve ölüm nedeni istatistiklerine göre, 2022'de ölen yaşlıların yüzde 39,1'i dolaşım sistemi hastalıkları nedeniyle hayatını kaybetti. Bu hastalığı yüzde 15,5 ile solunum sistemi hastalıkları, yüzde 12,7 ile iyi ve kötü huylu tümörler izledi.
Ölüm nedenleri cinsiyete göre incelendiğinde, cinsiyetler arası en büyük farkın iyi ve kötü huylu tümörlerde olduğu görüldü. İyi ve kötü huylu tümörler nedeniyle hayatını kaybeden yaşlı erkeklerin oranı yüzde 16,3 iken yaşlı kadınların oranı yüzde 9 oldu.
Alzheimer hastalığından hayatını kaybeden yaşlıların sayısı 2018'de 13 bin 859 iken söz konusu oranın 2022'de 11 bin 880 olduğu görüldü. Bu hastalıktan ölen yaşlıların oranı 2018'de yüzde 4,6 iken anılan oran 2022'de yüzde 3,2'ye düştü. Alzheimer hastalığından ölen yaşlıların oranı cinsiyete göre incelendiğinde 2022'de ölen yaşlı erkeklerin oranı yüzde 2,3 iken yaşlı kadınların oranı yüzde 4,1 oldu.
İnternet kullanan yaşlı bireylerin oranı 2023'te yüzde 40,7 oldu
Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması sonuçlarına göre, internet kullanan 65-74 yaş grubundaki bireylerin oranı 2018'de yüzde 17 iken bu oran 2023'te yüzde 40,7'ye yükseldi.
İnternet kullanan yaşlı bireyler cinsiyete göre incelendiğinde, erkeklerin kadınlardan daha fazla internet kullandığı görüldü. İnternet kullanan yaşlı erkeklerin oranı 2023'te yüzde 49,8 iken yaşlı kadınların oranı yüzde 32,7 oldu.
