Ekonomist Dergisinin geleneksel çalışmaları arasında yer alan Türkiye’nin en zengin kişi ve ailelerini listelediğimiz ‘En Zengin 100 Araştırmasının bu yıl 15’incisini yaptık. Her yıl olduğu gibi bu yıl da listede bazı değişiklikler oldu.
TALİP YILMAZ
tyilmaz@ekonomist.com.tr
Bu yıl özellikle dolar kurunda yaşanan sert yükseliş varlık değerlemelerini etkiledi, servetleri eritti. İş hacminde yurtdışı cirosu yüksek olan şirketlerin patronları ve büyük varlık satışı yapanlar daha ön plana çıkarken, döviz borcu yüksek olan ve yeniden yapılandırma haberleriyle karşımıza çıkan şirketlerin patronları listede daha alt sıralara geriledi.
Tabloyu görmek için görsele tıklayın.
Bu yıl listenin ilk üçünde Koç Ailesi, Şevket Sabancı ve Ailesi ile Erol Sabancı ve Ailesi yer aldı. Listeye yeni giren isimler ise Cemal Kalyoncu, Nilüfer Dinçkök Çiftçi, Şefik Dizdar ve Ahmet Ahlatcı oldu.
Zengin 100′ Ekonomist Dergisi’nin en çok dikkat çeken çalışmalarından biridir. 15’inci kez okuyucumuzun dikkatine sunduğumuz çalışmada bu yıl dikkat çeken değişimler gözlemledik.
Bunda TL’de yaşanan devalüasyonun payı büyük. Geçen yıl bu çalışmayı yaptığımızda dolar kuru 3,85 TL seviyesindeydi.
Bu yıl ise 5,15 TL seviyesinde. Yani dolar kurunda yüzde 35’lik bir yükselişe şahit olduk. Özellikle ağustos ayındaki dalgalanmada dolar kuru 7,20 TL seviyelerini dahi görmüştü.
Kur artışının getirdiği sıkıntılar enflasyonu yükseltti ve ekonomiye ilişkin negatif hava yarattı. Bu durum şirket değerlemelerini de yansıdı.
Bu gelişmeler doğrultusunda geçen yıla göre listede yapılan en önemli değişiklik tablodaki kademelerle ilgili oldu. Geçen yıl 8 milyar dolar üstü ile başlayan kademelendirme, bu yıl bir kademe aşağı çekilerek 7 milyar dolar ve üstünden başladı. Yani otomatik olarak tüm gruplar rakamsal bazda birer kademe aşağı çekilmiş oldu.
KREDİ MALİYETLERİ ZORLADI
Yine kurdaki artışın başta enflasyon olmak üzere artan kredi faizleriyle birlikte yeni kredi maliyetlerine de olumsuz etkileri oldu. Varlık satışları, borç yeniden yapılandırma haberleri ve global tarafta büyüme haberleri de listede yapılan değişikliklerin önemli nedenleri arasında yer alıyor.
Bizim için bu çalışmada şirket değerlemeleri açısından önemli bir gösterge de borsanın performansı. Çünkü halka açık şirketlerin piyasa değeri, servet hesaplamasında önemli bir kriter.
Geçen yıl çalışmayı yaptığımız dönemde Borsa İstanbul (BİST) 100 Endeksi 110.000 seviyesindeyken bu yıl 94.000’li seviyelerde. Yani TL bazında yüzde 15’lik kayıp varken kurdaki gevşemeyle birlikte şirket değerlemelerinde yüzde 40-50’leri bulan kayıplar olduğunu gördük.
Bunun yanında inşaat sektöründe iş yapıp son yıllarda gayrimenkulün yükselişinden faydalanan aileler son 1-2 yıldır ise yaşanan olumsuzluklardan nasibini alıyor. Ciddi stokta ve borçta yakalanan gayrimenkul sektörü zengini ailelerin listede gerilemeye devam ettiği gözleniyor.
LİSTEDEKİ DEĞİŞİKLİKLER
Sonuçta bu yıl listeye dört yeni isim dahil oldu. Bu isimleri Kalyon İnşaat’ın patronu Cemal Kalyoncu, Akkök Grubu’ndan Ali Raif Dinçkök ve Ömer Dinçkök’ün kardeşleri Nilüfer Dinçkök Çiftçi, LC Waikiki’nin ortaklarından Şefik Dizdar ve Çorum merkezli Ahlatcı Grubu’nun patronu Ahmet Ahlatcı oluşturuyor.
Bunun yanında liste içinde yapılan değişikliklere bakıldığında üst sıralarda da bazı değişiklikler olduğunu görüyoruz. Bu değişikliklerde artan kur etkisiyle açık pozisyonların yarattığı zarar, borçlanma maliyetlerinin artmasının patronları borç yeniden yapılandırmaya kadar götürmesi etkili oldu.
Geçmişte de bu tarz yapılandırmalar oluyordu ancak 2018’de bu haberler ekonomi basınında daha sıklıkla gündeme geldi. Yıldız Holding ve Doğuş Holding’teki yapılandırma haberlerinin etkisiyle Murat Ülker ve ablası Ahsen Özokur Ailesi ile Şahenk Ailesi, listede birer kademe aşağı indiler.
Bunun yanında bazı grupların yurtdışı iş hacminin yüksekliği ise kurda yaşanan dalgalanmaların etkisini azalttı. Bu grupların varlıkları en azından değerlerini korumayı başardı. Yurt-dışında büyüyen Yıldırım Holding, LC Waikiki, Tosyalı gibi şirketlerin patronları daha üst sıralara tırmandı.
VEFAT EDEN İSİMLER
Son bir yılda En Zengin 100 listesinde yer alan aileler arasında vefat haberleri de geldi. Hatırlanacağı üzere geçen yıl Eti’nin kurucusu ve Onursal Başkanı Firuz Kanatlı ile Yıldırım Ailesi’nin üç numaralı üyesi Mehmet Yıldırım vefat etmişti.
Bir önceki yıl da Tekfen Holding’in ortaklarından duayen iş insanı Feyyaz Berker’in vefat haberi gelmişti. Bu yıl da listemizde yer alan ailelerde önemli kayıplar yaşandı. Enka Holding’in kurucusu ve duayen iş insanı Şarık Tara ve son olarak Demirören Grubu’nun patronu duayen iş insanı Erdoğan Demirören ebediyete intikal eden isimler arasında yer aldı.
YENİ ZENGİNLER NEREDEN GELECEK?
Zenginlik için var olan parametrelerden biri olan şirket varlık satışları tarafında teknoloji şirketlerine ayrı bir paragraf ayırmak gerekiyor. Özellikle 2018 yılı teknoloji tarafında çarpıcı varlık satışlarına sahne oldu.
Buradan çıkan veya gelecekte çıkacak değerlemeler, önümüzdeki yıllarda teknoloji şirketleri üzerinden çıkacak yeni isimleri En Zengin 100 listemize taşıma potansiyeline sahip. Hatırlanacağı üzere Türkiye’de yemeksepeti.com 589 milyon dolara satılmıştı.
217 milyon dolara gittigiyor.com, 200 milyon dolara da markafoni gibi şirketler el değiştirdi. Bu yıl ise en dikkat çeken işlem Trendyol’un yüzde 75 hissesinin Çinli Alibaba tarafından 728 milyon dolara satın alınması oldu.
Bunun yanında oyun ve yazılım şirketlerinde önemli değerlerden varlık satışları olduğunu gördük. Bu işlemlerin en büyüğü ODTÜ Tek-nokent’te faaliyet gösteren Berkay Mollamus-tafaoğlu isimli ODTÜ mezunu bir girişimcinin şirketi olan OpsGenie’nin 295 milyon dolara satılması oldu.
Dünya genelinde 125 binden fazla müşterisi bulunan Avustralya merkezli yazılım firması Atlassian, teknoloji şirketlerinin servis kesintilerini daha iyi planlamasına ve bunlara yanıt vermesine olanak tanıyan OpsGenie’yi satın aldı.
Yine 1010, Merged!, Six! oyunlarıyla bilinen Gram Games 2012 yılında Mehmet Ecevit ve Kaan Karamancı isimli iki genç tarafından kuruldu. İstanbul ve Londra’da iki stüdyoda toplamda 77 çalışanıyla faaliyet gösteren Gram Games, 250 milyon dolar nakit ve ek ödemeler karşılığı dünyaca ünlü oyun geliştirici Zynga bünyesine katıldı.
Zynga şirketi, geçen yıl kasım ayında da Peak Games’in oyunlarının bir bölümünü 100 milyon dolara satın almıştı. Sözün özü, yakında bu genç şirketlerin patronlarını En Zengin 100 listelerinde görürseniz şaşırmayın.
ÇALIŞMA NASIL YAPILIYOR?
Peki çalışmayı yaparken nelere dikkat ediyoruz? Bu çalışma birçok farklı parametreye bakılarak hazırlanıyor. Öncelikle bizim için en önemli parametre, borsadaki şirketlerin değerlemeleri. Çünkü Koç, Sabancı, Şahenk, Doğan, Eczacıbaşı, Yazıcı, Özilhan gibi önde gelen ailelerin şirketlerinin bir kısmı Borsa İstanbul’da işlem görüyor.
Burada ailelerin sahip olduğu hisse oranlarının piyasa değerlerine bakıyoruz. Bu değerler benzer servet araştırmalarında da önemli bir veri kaynağı olarak kullanılıyor.
Tabii burada ailelerin geçmiş yıllara ait büyümeden kaynaklanan kâr birikimlerini de unutmamak gerekiyor. Özellikle listenin ön sıralarındaki Koç, Sabancı, Şahenk, Ülker, Eczacıbaşı, Doğan gibi şu anda işin başında ikinci, üçüncü kuşağın olduğu aileler buna örnek olarak gösterilebilir.
Zenginliği etkileyen bir diğer kaynak da gayrimenkul varlıkları. Ancak yukarıda da ifade ettiğimiz gibi, gayrimenkul ve inşaat işiyle uğraşan aileler, stoklar ve finansal borçlar nedeniyle son birkaçyıldır sıkıntı yaşıyor. Gayrimenkul değerlemeleri de aşağı yönlü hareket ediyor. Büyük altyapı işiyle uğraşan şirketler işlerine devam ediyor ancak burada da bir yavaşlama beklentisi var.
BÜYÜK LİSTELERİ
Ekonomist Dergisi’nde Anadolu 500 gibi çok değerli bir çalışmaya da imza atıyoruz. 2004 yılında Anadolu 250 şeklinde başlattığımız bu çalışmayı 2010 yılından beri Anadolu 500 olarak devam ettiriyoruz. Bu çalışmayla Anadolu’dan çıkan şirketlerin önce ulusal sonrasında da uluslararası bir güç olduklarını hep beraber izledik.
Anadolu’dan çıkan girişimci aileler, bugün global boyutta işlere imza atmayı başarıyorlar. Bu da doğal olarak En Zengin 100 araştırmamıza Anadolu’dan isimlerin katılmasını beraberinde getiriyor. Bunların başında da Anadolu’nun dev grubu Gaziantepli Sanko geliyor. Abdülkadir Konukloğlu’nun liderliğindeki aile, listede güçlü şekilde devam ediyor.
Yine Erdemoğlu Ailesi, Öksüz Ailesi, Tosyalı Ailesi, Orhan Ailesi, bu listede dikkat çeken isimler olarak öne çıkıyor. Bu yıl listeye bu kriterle birlikte Çorumlu Ahlatcı Ailesi’nin de girdiğini belirtelim.
Çalışmamızda kardeş yayınımız Capital’in Capital 500 araştırmasından da faydalanıyoruz. İSO 500, İSO İkinci 500 gibi önemli çalışmaları da kaynak olarak kullanıyoruz. Bunların dışında, servet yönetimi uzmanlarıyla, tanıdığımız ve bilgisine güvendiğimiz üst düzey bankacılarla da konuşuyoruz. Tüm bunların sonucunda önünüzde bulunan listeyi hazırlamış oluyoruz.
DİKKAT ÇEKEN 4 VARLIK SATIŞI
1- Doğan Medya Grubu: 2018’in belki de en dikkat çeken işlemi Aydın Doğan Ailesi’nin dergi grubu haricindeki medya işlerini bu yıl vefat eden Erdoğan Demirören’in patronu olduğu Demirören Grubu’na 916 milyon dolara satması oldu. Doğan, D&R şirketini de 106 milyon dolara Turkuaz TK Kitap şirketine sattı.
2- Un Ro-Ro: Şevket Sabancı ve ailesinin patronu olduğu Esas Holding ile özel sermaye fonu Actera’nın ortak olduğu Un Ro- Ro, finansal borçları düşüldükten sonra, 950 milyon Euro bedelle Danimarkalı DFDS tarafından satın alındı. DFDS, 2014 yılındaki satış ihalesine de girmiş ama sonrasında ihaleden çekilmişti.
3- D.ream-Gebze Center-Villa Magna: Borç yeniden yapılandırma görüşmeleri devam eden Doğuş Grubu’nun şirketlerinden D.ream’in yüzde 17 hissesi 200 milyon dolara yabancı yatırımcılara satıldı. Doğuş Grubu, sahibi olduğu Gebze Center’i de 115 milyon dolara Seyir Gayrimenkul’e sattı. Grubun turizm yatırımlarından D-Marinas’ın yüzde 25’i 70 milyon Euro bedelle EBRD’ye devredildi. Son olanak Madrid’deki Villa Magna oteli de 210 milyon Euro’ya Meksikalı RLH şirketine satıldı. Bu dört satıştan yaklaşık 700 milyon dolarlık kaynak sağlandı.
4- Antalya Havalimanı: TAV Havalimanları, IC İçtaş’ın Antalya Havalimanı’ndaki yüzde 49 hissesini 360 milyon Euro bedelle almak üzere anlaştı.
ŞİRKET SATIŞLARI
2005 yılından bu yana Türkiye’de çok ciddi satın alma & birleşme işlemleri oluyor. Son birkaç yıldır bu tarafta da yavaşlamalar olduğunu görüyoruz. Ekonomist Dergisi olarak bu konuyu en yakından izleyen ve bu işlemleri üçer aylık dönemler itibariyle haberleştiren, yıllık bazda da kapak haberine taşıyan, basın dünyasındaki tek yayınız.
Son bir yılda listede yer alan ailelerin dikkat çeken satın alma veya varlık satışı işlemlerini haberimizin detaylarında görebilirsiniz. Sonuçta bu işlemlerden ortaya çıkan değerler söz konusu.
Ya da benzer şirketlerin çarpanlarından, olası satış değeri hesapları yapılabiliyor. Son bir yıla bakıldığında satın alma & birleşme işlemlerinde yavaşlamalar olduğu gözlense de varlık alımları ve satışları, burada ortaya çıkan değerlemeler liste üzerinde etkili oluyor.
Burada şunu da belirtelim, bir aile o yıl listeden çıkmışsa, bu durum söz konusu ailenin servetini kaybettiği anlamına da gelmiyor. Aşağıdan gelen isimlerin gösterdiği performans yukarıda bulunanları zorlamış olabiliyor.
YURTDIŞINDAKİ TÜRKLER DE ZENGİNLEŞİYOR
Türklerin Avrupa yolculuğu, Almanya ile Türkiye arasında 1961’de imzalanan işgücü anlaşmasıyla başladı. Bu ülkeye önce işçi olarak giden Türkler ardından patron oldular.
ABD’ye okumaya giden Türkler de bu ülkede önemli başarılar elde ettiler. Hatta bazı Türkler dünyanın sayılı zenginleri listesine girmeyi başardılar. Bu isimlerden serveti 1 milyar dolar barajını aşan beş ismi yazımızın tablosunda bulabilirsiniz.
MİLYONER SAYIMIZ AZALDI
Uluslararası yatırım bankası Credit Suisse tarafından yapılan küresel servet araştırmasına göre, son bir yılda dünyanın serveti 14 trilyon dolar artarak 317 trilyon dolara ulaştı.
Milyoner sayısı ise 2,3 milyon artarak dünya genelinde 42,2 milyona çıktı. Milyoner sayısının en fazla arttığı ülke 878 bin ile ABD oldu. Fransa, Almanya, İngiltere ve İtalya’da ise milyoner sayısına toplam 800 bin kişi daha eklendi. Rapora göre, son 12 ayda Çin’de 186 bin, Japonya’da 94 bin yeni milyoner geldi.
Bu ülkelerdeki milyoner sayısının artışında döviz kurundaki değişimlerden ziyade ülkelerin ekonomilerinde yaşanan büyüme etkili oldu. Milyoner sayısının son bir yılda en fazla azaldığı ülkeler arasında ise Türkiye de var. Türkiye’de dolar milyoneri sayısı 2017’de 96 binken 2018 yılında yüzde 16 azalarak 79 bine geriledi. Milyoner kaybı listesinde Brezilya, Avustralya ve İsveç’in ardından Türkiye dördüncü sırada yer aldı.
