DR. ORHAN KARACA
[email protected]
2016 yılına da kötü girdik. Enflasyondaki tırmanış yeni yılın ilk ayında da sürdü. Yıllık TÜFE enflasyonu ocak ayında 0,77 puanlık tırmanışla yüzde 9,58’e yükseldi.
Aylık TÜFE enflasyonu ocak ayında yüzde 1,82 olarak gerçekleşti. Bu oran yüzde 1,6 civarındaki beklentilerin biraz üzerinde çıkarken yüzde 1 dolayındaki “mevsim normalleri”ni (son 10 yılın ortalaması) ise epeyce aştı. Ocak ayındaki enflasyon geçen yılın aynı ayındaki yüzde 1,10’luk enflasyonu da 0,72 puan aştığından, yıllık enflasyonda da yükseliş yaşanması kaçınılmaz oldu.
Tabloları görmek için gösellere tıklayın.
YÜKSELİŞİN NEDENLERİOcak ayındaki enflasyonun geçen yılki seviyesinden neden bu kadar yüksek çıktığına baktığımızda, karşımıza ilk olarak alkollü içki ve tütün fiyatlarına yapılan zamlar çıkıyor.
Yılbaşında yapılan vergi ayarlamalarından kaynaklanan bu zamlar alkollü içki ve tütün fiyatlarının geçen yılın ocak ayına göre iki kattan daha fazla artışla yüzde 9,6 yükselmesine yol açtı.
Bu grubun TÜFE’deki ağırlığı düşük olmasına rağmen, bu yüksek oranlı fiyat artışı ocak ayında enflasyona 0,48 puan katkıda bulundu. Oysa bu grubun enflasyon katkısı geçen yılın ocak ayında 0,20 puandı. Yani ocak ayı enflasyonunda geçen yıla göre yaşanan 0,72 puanlık artışın 0,28 puanı buradan geldi.
Ocak ayında enflasyonun yükselmesinin ikinci nedeni gıda fiyatlarının yine mevsim normallerini aşması oldu. Gıda fiyatları geçen yılın ocak ayında da mevsim normallerinin üzerindeydi ama bu sefer normal seviyesinin çok daha üzerinde artış gösterdi. Ocak ayı enflasyonunda geçen yıla göre yaşanan 0,72 puanlık yükselişin 0,17 puanı da gıda fiyatlarındaki bu artıştan kaynaklandı.
Ocak ayı enflasyonunda geçen yıla göre yaşanan 0,72 puanlık yükselişe diğer önemli katkılar 0,13 puan ile ulaştırmadan ve 0,10 puan ile de konut grubundan geldi. Bu gruplarda da ocak ayında yaşanan
fiyat artışları geçen yılki seviyesini epey aştı.
Bunun nedeni ise döviz kurlarında geçen yıldan beri yaşanan yükseliş ve fiyatlama davranışlarındaki bozulma gibi görünüyor. Ocak ayında enflasyona etkisi sınırlı kalsa da, bu iki gelişme ev eşyası, sağlık, eğlence ve kültür, çeşitli mal ve hizmet, giyim ve ayakkabı gibi gruplarda da fiyatları hareketlendirmiş bulunuyor.
ENFLASYONUN ROTASI
Yıl sonu enflasyon hedefi yüzde 5 düzeyinde. Bu hedefin tutması için geri kalan 11 ayda yıllık enflasyonun yarıya düşmesi gerekiyor. Bunun pek mümkün olmadığı açık.
Merkez Bankası’nın bile bu konuda hiç umudu yok. Önceki hafta 2016’nın ilk Enflasyon Raporu’nu açıklayan Merkez Bankası, bu yılın sonuna ilişkin enflasyon tahminini yüzde 6,5’ten yüzde 7,5’e çıkarmıştı. Ekonomik kamuoyundaki beklentiler ise yüzde 8-8,5 arasında bulunuyor.
Bizim yılbaşında mevsim normallerine dayanarak çizdiğimiz rota ise ocak ayında enflasyonun yerinde saymasını, sonraki iki ayda biraz gerilemesini ve daha sonra da yıl sonuna kadar yüzde 8 dolayında seyretmesini içeriyordu. Ancak ocak ayında enflasyon mevsim normallerinin çok üzerinde çıkınca bu rota daha yüksek bir seviyeye taşındı.
Şimdi yılın kalan döneminde enflasyon hep mevsim normallerinde çıkarsa yıl sonunda yüzde 9 dolayında bir enflasyon görebiliriz. Yılın kalan döneminde enflasyonun mevsim normallerini son 12 aydaki ortalaması kadar aşması halinde ise (böyle giderse senaryosu) yılın sonuna doğru enflasyonun çift haneye yükselmesi ihtimali var.
