İstanbul Bilgi Üniversitesinden Doç. Dr. Gresi Sanje, yakın gelecekte iş dünyasında birden fazla uzmanlık alanı olan, zanaat ve teknolojiyi birleştirebilen kişilerin öne çıkacağını söylüyor. Sanje, "Esnek çalışma ortamlarına adapte olmak durumundasınız" diyor.
ARAM EKİN DURAN
eduran@ekonomist.com.tr
Küresel ekonomik işleyiş, teknolojideki hızlı gelişim ve özellikle yapay zeka uygulamalarıyla birlikte önemli bir değişim ve dönüşüm süreci yaşıyor. İş dünyası da yeni dönemin kodlarını hem öğrenmeye hem de bu kodlara adapte olarak yeni üretim biçimlerini anlamaya çalışıyor.
Bu noktada özellikle yeni dönemde ortaya çıkacak meslekler, robot teknolojilerinin yalnızca üretimde değil gündelik hayatta neleri değiştireceği gibi konu başlıkları üzerine yapılan araştırmalar her geçen gün daha fazla dikkat çekiyor.
Biz de yeni dönemde hangi mesleklerin yok olabileceğini ve hangilerinin gözde olacağını, gerek şirketlerin gerekse çalışanların yeni döneme nasıl hazırlanmaları gerektiğini İstanbul Bilgi Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Pazarlama İletişimi/MarkaOkulu Yüksek Lisans Programı Direktörü Doç. Dr. Gresi Sanje ile konuştuk.
Yakın gelecekte iş hayatında hangi parametreler önemli olacak?
Şimdi bir kere 'uzmanlaşma çağı'na giriyoruz ve daha şimdiden yalnızca 'işletme mezunuyum' demenin iş bulmaya yetmeyeceği bir dönem yaşıyoruz. Artık insanlar uzmanlaşma, zanaat ve teknolojiyi bir arada kullanmak zorunda.
Bu mesela şirketler adına kurum içi girişimcilik gibi tanımların, içeride inovasyon ürünlerinin adapte edilmesinin, gençlerden gelecek olan yeni iş tanımlarının, yeni iş imkanlarının, yeni iş pozisyonlarının karşımıza geleceği ve bunlara hazırlıklı olmamız gereken bir dönem yaşayacağımız anlamına geliyor.
Mesela bir örnek vereyim: Eğer siz bir restoran işleten bir şefseniz, artık sadece gastronomi okumanız yetmiyor. Bunun yanında pazarlama, mikro ekonomi veya gıda mühendisliği alanlarında bilgi sahibi olmanız gerekiyor. Ya da bir marangozsanız, ürettiğiniz lambaya bir online kod yerleştirmeyi akıl etmeniz gerekiyor.
Çünkü günümüzde artık herkes 'girişimci' olmaya çalışıyor. Fark yaratmak için kimliklerinizin sayısını artırmanız gerekiyor. Yani siz bir şirkette çalışıyor bile olsanız, giderek ikinci bir takım ek işlere, esnek çalışma ortamlarına adapte olmak durumundasınız.
Hangi meslekler kaybolacak, hangi yeni meslekler ortaya çıkacak?
Ben anneanneme 1992-1993 yılında "Ben web tasarımcısı olacağım" desem, anneannem ne anlardı? Hiçbir şey. Ama bugün web tasarımı iş dünyasının olmazsa olmaz bir mesleği.
Şimdi bakın, sanayi devrimi başladığında da otomasyon oldu. Bugün de aslında sanayi devriminden daha farklı bir otomasyona girmiyoruz. Otomasyon her zaman yeni iş alanları açar, bazı iş alanlarını ise geçersiz kılar.
Ancak bu kez sanayi devriminden çok daha hızlı bir değişim var ve nüfus sanayi devrimi döneminden çok daha fazla. Şunu net olarak söyleyebiliriz ki, insani ihtiyaçlara cevap veren mesleklerin kaybolması söz konusu değil.
'İnsani ihtiyaçlar'ı açar mısınız?
Örneğin çocukluğumuzdaki Jetgiller çizgi filmini hatırlayalım. Orada tüm ev işlerini yapan bir robot vardı. Herkes evinde böyle bir robot ister. Peki bu robota çocuğunuzu, yaşlı annenizi emanet eder misiniz? Etmezsiniz.
Bu iş için insan ararsınız. Ya da hastanede bir robot sizin kanınızı alabilir, testler yapabilir, size bir reçete hazırlayabilir ama ameliyata girerken elinizi tutamaz. Ya da çocuğunuzu online okullarda eğitmeyi değil, yüz yüze eğitim alabilecekleri okullara göndermeyi tercih edersiniz.
Dolayısıyla bir kere öğretmenlik, bakıcılık, çiftçilik, hayvancılık gibi deneyimi önceleyen ve insana dokunan meslekler yaşamaya devam edecek. Bugün saygın ve önemli bulmadığımız birtakım mesleklerin çok yakın gelecekte çok revaçta olacağını düşünüyorum.
Hangi meslekler için son yaklaşıyor?
Yapay zeka, yeryüzünde hiçbir özel niteliğe sahip olmadan yapılan tüm meslekleri silecek. Mesela bankadaki veznedar, pasaport memuru, şehir içindeki taksici, ev temizlikçileri, boyacı, fayans döşeyicisi, depocu gibi. Ama şunu vurgulamak gerekiyor: Zanaat düzeyinde yapılan işler yakın gelecekte çok daha fazla ilgi görecek.
Zanaatın değeri geri gelecek. Yapay zeka standart bir boyacının ya da inşaat işçisinin ya da bir temizlikçinin yerine geçebilir. Ama insan elinden çıkma özel bir ürün istiyorsanız, bu işin zanaatkarlarına gideceksiniz.
Özellikle öne çıkacak, önemi artacak meslekler hangileri?
Ekolojik koşullardaki değişim nedeniyle doğal gıdada arzın azalması, teknoloji sonucu bedensel etkinliklerin azalma kapasitesi, yaşamın uzaması, sağlık teknolojisindeki gelişimler gibi parametreler sağlık sektörünün yeniden şekillenmesinde rol oynayacak.
Depresyon ve obeziteye bağlı hastalıklardaki artış da sağlık alanında yeni meslek tanımlarına neden olacak. Kurumların sağlıklı yaşam konusunda bir danışmanı istihdam etmeleri çok olası. Teknolojinin gelişmesine rağmen insan olarak kaldığımız sürece hasta bakımı, çocuk bakımı ve hemşirelik mesleklerinde yine bir insanla iletişim kurmak isteyeceğiz. Bu mesleklerde kalite artışının olacağını öngörüyoruz.
