Turizmde yüksek enflasyon nedeniyle bozulan fiyat algısı, büyük beklentilerle girilen yaz sezonunda Türkiye’ye olan ilgiyi de olumsuz etkiledi. Bu durum yıl sonunda 60 milyar dolarlık turizm geliri hedefinin tutturulabilmesinin riske girdiği yorumlarına neden oluyor.
29 Eylül-12 Ekim tarihli sayıdan
Ancak Türkiye’nin bacasız sanayisi turizm sektöründe, asıl sıkıntı istihdamda yaşanıyor. Gerek ekonomik krizlerde gerekse pandemi gibi toplum sağlığını ilgilendiren durumlarda eleman çıkarmak zorunda kalan turizm sektörü, son iki yılda işlerini düzeltmeye çalışsa da giderek daha büyük bir ihtiyaç haline gelen nitelikli eleman açığını kapatamıyor.
Türkiye genelinde her yıl yaklaşık 50 yeni otel açılırken bu otellerde çalışacak yeni eleman bulunması da giderek zorlaşıyor. Hizmet sektöründe güvenlikten kuaföre, servisten aşçıya on binlerce çalışan Türkiye’dekinden birkaç kat fazla ücretlerle Arap Yarımadası’na transfer oluyor. Kıyı otellerinden şehir otellerine kadar Türkiye genelindeki tüm otellerde çalışan sıkıntısı giderek artarken, sektör temsilcilerinin yaptığı hesaplamalara göre garsondan aşçıya, kat görevlisinden bellboy’a kadar çeşitli kademelerde 100 bin yeni eleman aranıyor.
1,5 MİLYON ÇALIŞAN VAR
İstihdam yaratıcı sektörlerin başında turizm işletmeleri en önemli yeri oluşturuyor. Müşteri memnuniyeti ve sadakatinin çalışan performansıyla doğrudan ilişki içinde olduğu turizm işletmelerinde insan kaynağı planlaması bu işletmelerin verimliliği açısından hayati önem taşıyor.
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) Haziran 2024 verilerine göre, 532 bini konaklama, 850 bini yiyecek&içecek, 78 bini seyahat acentası ve 41 bini de havayolunda olmak üzere turizm sektöründe çalışan sayısı tarihi bir rekorla 1,5 buçuk milyonu geçti. İşletme başına 8,36 çalışan ile diğer sektörlere göre turizm sektörü açık ara önde olmasının yanında ülke genelindeki toplam istihdamın yüzde 9’una ulaşıldı. Ancak bu rakamlar hala sektörün talebini karşılayacak durumda değil. Profesyonel Otel Yöneticileri Derneği (POYD), 30 bin garson, 18 bin çeşitli kademelerde aşçı, 12 bin 500 komi, 7 bin 500 ön büro çalışanı, 5 bin 500 kat görevlisi, eğlence alanında bin kişi ve 5 bin 500’ü de diğer alanlarda olmak üzere sektörde 100 bin kişilik yeni istihdama ihtiyaç olduğuna dikkat çekiyor.
HAKAN SAATÇİOĞLU / POYD
Profesyonel Otel Yöneticileri Derneği (POYD) Başkanı Hakan Saatçioğlu, pandemiden sonra kan kaybeden turizm sektöründe ciddi bir eleman sıkıntısı yaşandığını vurguluyor. Saatçioğlu, “Ülkemizde turist sayısı her geçen gün artıyor. Hem de her yıl 50 yeni ilave otel geliyor sektörün 100 bin yeni çalışana ihtiyaç var. Bizim gibi STK’ların istihdama destek vermesi ve bu konuda eğitime ağırlık verilmesi için bürokrasiyi zorlaması gerek” diye konuşuyor.
İstihdam sorununu çözmek için yurt dışından çalışan getirdiklerini belirten Saatçioğlu, dışarıdan getirilen her yabancı personelin Türkiye’nin turizmde öne çıkan misafirperverlik, güler yüzlülük, samimiyet gibi niteliklerini kaybetmesine neden olduğuna dikkat çekiyor.
“YENİ NESİLE ODAKLANMALIYIZ”
Kırgızistan, Kazakistan, Gürcistan, Özbekistan, Filipinler, Rusya ve Ukrayna gibi ülkeler başta olmak üzere istihdam büroları ile yurt dışından turizm sektörüne binlerce işçi taşınıyor ama istihdam sorunu çözülemiyor.
Hakan Saatçioğlu, “Kırgızistan, Rusya, Ukrayna gibi ülkelerden gelenler iyi, çalışkan arkadaşlar ama biraz soğuklar. Ülke olarak kendimizi yeni nesle odaklamalıyız. Otellerimize gelen personellerin daha iyi eğitmemiz lazım. 4-5 yıldızlı oteller 10 ve üzeri stajyerler için kendi eğitim departmanları kurulup sahada eğitim vermeli. Okullarda olduğu gibi müfredat olmalı. Stajyer barındırma belgesi verilip bu her yıl yenilenmeli” diyor.
Otellere gelen genç stajyerlerin ağır işlerden dolayı bu işi yapmak istemediği ve kısa süre sonra sektörden çıktığı belirtiliyor. Bir eğitim departmanı ile daha çok gencin bu mesleği yapması için heveslendirilebileceğine dikkat çekiliyor. Bu konuda Almanya’nın örnek alınabileceği ifade ediliyor. Turizm meslek liseleri ya da yüksek okullarındaki hocaların meslek tecrübesi olmadığına dikkat çekilirken, sektör tecrübeli hocalarla bu işin hikayelendirip gençlerin mesleğe heveslendirilebileceği de vurgulanıyor.
Bugün atılacak adımların 4-5 yıl sonrasını şekillendireceğine dikkat çeken Saatçioğlu, “Hepimiz ağlıyoruz ama hiç kimse elini taşın altına koymuyor. Eğitim önemsenmeli. POYD Kariyer.com.tr’yi hazırladık. Sektörde çalışmak isteyen online form doldurup iş başvurusu yapabilecek ve bu başvuru 450 üyemize gidecek. Otellerimizin girip kendini kaydetmesiyle 3-4 ay içinde bu sistem daha da gelişecek. Antalya, İzmir, Bodrum, Yalova’daki üyelerimize ulaşacak” diye konuşuyor.
MÜBERRA ERESİN / TÜROB
MESLEK YASASI İSTENİYOR
Türkiye Otelciler Birliği (TÜROB) Başkanı Müberra Eresin, turizm sektöründe ağustos ayı istatistiklerinde sektörde çalışan sayısının 1,7 milyonu aşmasını beklediklerini söylüyor. Mevcut İş Kanunu’nun özellikle sanayi/imalat sektörlerinin çalışma koşulları öne alınarak hazırlandığına dikkat çeken Eresin, “Mevcut İş Kanunu ve mevzuatı, denetimlerdeki yorum farklılıkları; sektörümüzün özellik ve gereksinimlerine uygun esnek çalışma uygulamasını önlerken, başta gençler ve kadınlar olmak üzere daha fazla istihdamın önüne geçmektedir. Ayrıca sektörün dünyada genel kabul görmüş uygulamaları ile çelişen çok sayıda düzenlemeyi barındırmaktadır” diyor.
Eresin, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Rehberlik ve Teftiş Grup Başkanlığı ile İŞKUR nezdinde temaslar başlattıklarını belirtiyor. Buna göre, işletmelerde ‘kamu-çalışan-işveren’ birlikteliğinde çalışma barışının daha fazla güçlendirilmesi amacıyla turizmde çalışan sayısının artırılması ve sürdürülebilir istihdam için mevzuat düzenlemesi gerektiren; başta esnek çalışma modelleri ile bu meyanda geçici iş ilişkileri, haftalık izin, yıllık izin, fazla çalışma, özel istihdam büroları gibi pek çok konunun, konaklama işletmelerimiz öncelikli olmak üzere, sektörle uyumlu hale dönüştürülerek güncellenmesi için girişimler sürüyor.
ERGÜN DEMİRAY / DEDEMAN HOTELS
“EN BÜYÜK SORUN İNSAN KAYNAKLARI”
Dedemal Hotels & Resorts International Yönetim Kurulu Başkanı Ergün Demiray ise turizmde en önemli sorunun insan kaynakları sorunu haline geldiğini belirtiyor. Birden çok tesisin açılmasıyla yanlış kişilerin yönetici olup yeni nesli turizmden soğuttuklarını belirten Demiray, “Meslek yasamız çıkacak dendi ama o da yapılmadı. Şimdi herkes turizmci, herkes restorancı ama üzülerek söylüyorum mesleki formasyonları yok. Bütçe yönetmeyi bilmeyen kişiler genel müdür olmak istiyor. Buralar bizim kanayan yaralarımız” diyor. Demiray, “Dedeman Akademi’yi hayata geçirip gençlere turizmi tekrar sevdirmeyi hedefliyoruz. Bakanlıklarla bu konuda görüşmelere başlayacağız. Liseden gençleri alıp turizme kazandırmayı istiyoruz. Üniversite mezunu bir sürü işsiz var ama bizim de çalışan sorunumuz var” diye konuşuyor.
ÜLKAY ATMACA / AMARA COMFORT RESORT
“Z KUŞAĞI ÇALIŞMAK İSTEMİYOR”
Turizmde yabancı istihdama yönelmenin en önemli sebeplerinden biri de yerli iş gücündeki yabancı dil yetersizliği. Amara Comfort Resort Genel Müdürü Ülkay Atmaca, turizm sektörünün geçmişte kalifiye eleman bulamama sorununun şimdi çalışan bulamama sorununa dönüştüğünü vurguluyor.
Atmaca, “Pandemide çalışanları kaybetmiştik, deprem, ev kiralarının yükselmesi nedeniyle turizm bölgelerinde geçinemeyen insanlarımız tersine göçle doğdukları yerlere dönüyorlar. Kazak, Kırgızistan, Nepal ve Tayland’dan da çalışan geliyor. Bunların hiçbiri sektöre yetmiyor. Bulaşık, çamaşır, temizlik gibi zor olan meslek dallarını insanlar tercih etmiyor, Z kuşağı bu alanda hele hiç çalışmak istemiyor” diyor. Turizm işçilerinin sezonluk çalışma sorununa çözüm bulunması için turizmin sezonluk olmaktan çıkarılması ve devletin sezon dışı aylarda işçinin sigorta priminin ödenmesine destek olması öneriliyor. 2023 verilerine göre, turizm sektöründe sendikalaşma oranı kayıtlı işçi sayısının yalnızca yüzde 3,5’i oranında seyrediyor.
OYA NARİN / TÜRKİYE TURİZM YATIRIMCILARI DERNEĞİ (TTYD) BAŞKANI
“Yurt dışından personel ithal ediyoruz”
“Pandemiden bu yana 100 bin turizm çalışanının yurt dışına gittiği tahmin ediliyor. Hizmet sektöründe güvenlikten kuaföre, servisten aşçıya herkes Arap Yarımadası’na transfer ediliyor. Turizm çalışanları bu ülkelerde ayda 3-5 bin dolar arasında maaş alabiliyor. Personel açığını gidermek için Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan, Kazakistan’da okullarla anlaşma yaparak Antalya’ya personel çekip gelenlere 500-600 dolar maaş, yemek ve konaklama veriyoruz.”
