Merak bu ya! 102 yıllık cumhuriyet tarihimizde 12 cumhurbaşkanımızın yurtdışı seyahat sayısını araştırdım. Tabii en çok hangi ülkeye gittiklerini de… Mustafa Kemal Atatürk’ten başlayıp Recep Tayyip Erdoğan’a kadar görev yapan 12 cumhurbaşkanı, bugüne kadar toplam 710 adet yurtdışı dışı gezi yaptı.
İlk 10 cumhurbaşkanı toplam 399 dış geziye giderken, son ikide yer alan Abdullah Gül ve Recep Tayyip Erdoğan 311 kez yurtdışına gitti. Türkiye Cumhuriyeti'nin 12. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Ağustos 2014'te cumhurbaşkanlığı görevini devralmasından bu yana gerçekleştirdiği uluslararası gezilerin adedi ise Temmuz 2025 itibarıyla 90 ülkeye 248 seyahat oldu.
10 Kasım 1918’de Atatürk ile başlamak üzere, 10 cumhurbaşkanı toplam 2 bin 179 kez yurtiçi seyahati gerçekleştirdi. Bu arada ilk 10 cumhurbaşkanı yurt içi gezilerinin 612 rakamıyla en çok İstanbul’a yaparken, 113 sayısıyla İzmir ikinci oldu.
Yurt içi gezi sayılarının toplamına ait bir veriye ulaşamadığım Abdullah Gül ile Recep Tayyip Erdoğan yurt içi gidişlerinde İstanbul’u ilk sırada tutarken, İzmir ikincilikten daha gerilere düştü.
Bir de 102 yıllık tüm bu süre zarfında her il hayatında en az bir kez cumhurbaşkanı ağırladı.
EN ÇOK GİDİLEN ÜLKE İRAN
7 Aralık 1943’ten, yani İsmet İnönü döneminden onuncu cumhurbaşkanımıza kadar olan dönemde 9 Cumhurbaşkanı toplam 399 adet dış gezi yaptı. Atatürk ise yurt dışı gezisine hiç çıkmadı. İlginçtir, cumhurbaşkanlarımız toplam 15 kez İran’a giderek bu ülkeyi ilk sıraya oturttu.
İran’ı 14’er ziyaretle Pakistan ve Romanya takip etti. ABD 13 ziyaretle dördüncülüğü, 10 sayısıyla da Azerbaycan beşinciliği aldı.
Son üç cumhurbaşkanımızın istatistiklerine gelirsek; Zorunlu olmadıkça yurtdışı geziye çıkmayı sevmeyen Sezer, 7 yılda 49 ülkeyi ziyaret ederken, en az dolaşan cumhurbaşkanlarından biri oldu. Sezer, İngiltere, Fransa ve Yunanistan'a ayak dahi basmadı, ABD'ye ise sadece bir kez, BM Milenyum Zirvesi'ne katılmak için gitti, ki kendisini ziyaret eden ABD Başkanı Bush'a iade-i ziyarette bile bulunmadı.
8 Ağustos 2007'de göreve başlayan Gül ise, görev süresinin dolduğu 28 Ağustos 2014'e kadar 4 farklı kıtada 63 farklı ülkeyi ziyaret etti ve en çok gittiği ülke ABD oldu.
Recep Tayyip Erdoğan ise 248 yurtdışı seyahatinin ilk dört ülkesi sırasıyla Azerbaycan, Katar, Rusya ve ABD oldu.
Vekalet dönemlerinde ne oldu?
Ülkemizin 102 yıllık Cumhuriyet tarihinde göz ardı edilmemesi gereken vekalet dönemlerinde de hiçbir yurt dışı seyahat olmadı. Bugüne kadar 12 kişi ant içerek cumhurbaşkanlığı yaparken, 5 kişi de cumhurbaşkanlığına vekillik etti. Bu vekalet edenlerden ikisi görevleri sırasında doğal nedenlerden vefat eden Mustafa Kemal Atatürk ve Turgut Özal’ın yerine geçenler oldu.
Atatürk, hayata gözlerini yumduktan sonra o sırada Başvekili (Başbakan) olan Celal Bayar vekalet ederken, Turgut Özal’ın yerine de Hüsamettin Cindoruk vekalet etti.
DARBELER DÖNEMİ
1960 yılında meydana gelen ve Türkiye Cumhuriyeti tarihindeki ilk askerî darbesi olan 27 Mayıs Darbesi sonucunda Cumhurbaşkanı Celâl Bayar görevden alındı ve Cemal Gürsel yönetimindeki Milli Birlik Komitesi ülkeyi yönetmeye başladı.
Yaklaşık bir yıl boyunca "devlet başkanlığı" sıfatını üstlenen ve 1961 Anayasasını yürürlüğe koyan Gürsel, askerî yönetim sonrası TBMM tarafından cumhurbaşkanı seçildi.
6. Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk'ün 6 Nisan 1980 tarihindeki görev bitiminden sonra TBMM bir türlü yeni bir cumhurbaşkanı seçemedi ve bu durum, yaklaşık beş ay süren vekâletli ve cumhurbaşkansız bir dönemin yaşanmasına neden oldu.
12 Eylül 1980 tarihinde Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından gerçekleştirilen askeri darbe sonucunda, Genelkurmay Başkanı Kenan Evren yönetimindeki Milli Güvenlik Konseyi ülke yönetimini ele geçirdi. Yaklaşık iki yıl boyunca "devlet başkanlığı" sıfatını üstlenen Evren, 1982'deki anayasa referandumu sonucunda 1982 Anayasası’nı yürürlüğe koydu ve yeni cumhurbaşkanı seçildi.
1989’da göreve gelen Turgut Özal, yaklaşık 3,5 yıl cumhurbaşkanlığı yaparak bu görevde en az kalan kişi oldu.
Nöbetçi Yaver Defteri halen tutuluyor mu?
Bu arada 29 Ekim 1923'ten Beştepe Külliyesine geçene kadar cumhurbaşkanlarımızın günlük çalışmalarının tarihe not edildiği "Nöbetçi Yaver Defterleri" kayıtlarının tutulmaya devam edilip edilmediğini ise çok merak ediyorum. Zira tarihe not düşülen bu kayıtlar ileride araştırmacılar için kaynak niteliğinde. Atamızın ölümünden bir yıl önce, Cumhurbaşkanlığı’ndaki tüm birikimi ile binadan eşyaya, araç-gereçten madalyalara kadar şahsına ilişkin her türlü mal sayılmış ve tutanak tutulmuş.
Sayım sonuçlarını içeren bu tutanakların, yani Tereke Listesi’nin bir örneği Ankara 3. Sulh Hukuk Hakimliği’nce muhafaza edilmiş. Bu tutanaklar dokuz ayrı zarf içinde, toplam 1937 sayfadan oluşmuş. 1938 yılından sonra 62 yıl hiçbir devlet organı ve bilim adamı tarafından ulaşılamayan belgeler, 2000 yılında gün ışığına çıkarılmıştı.
4 bin 530 kalemde 23 bin 46 parçadan oluşan eşyanın tümü artık ulaşılabilir bir bilgi. Ancak listelerin içine girmiş birçok emanet artık Türk milletinin değil. Örnek mi? Milletine bıraktığı Atatürk Orman Çiftliği’nin büyük kısmı artık envanterde yok.
Anadilimiz en son 1960’ta soruldu
Hazır tarihin tozlu sayfalarına girmişken, ilginç bir bilgi daha verelim: Türkiye’de yapılan nüfus sayımında, "Ana diliniz nedir?" sorusu en son 1960 yılında sorulmuştu. O sıralar ülkemizin nüfusu 27 milyon 754 bin 820 kişiydi. Bu sayıma göre verilen cevaplar birazdan aktaracağım rakamları oluşturmuştu.
Hiçbir yorum yapmadan istatistiki verileri bilginize sunuyorum…
Türkçe: 25 milyon 172 bin 535 kişi, Kürtçe: 1 milyon 847 bin 674 kişi, Arapça: 347 bin 690 kişi, Rumca: 65 bin 139 kişi, Çerkezce: 63 bin 137 kişi, Ermenice: 52 bin 756 kişi, Gürcüce: 32 bin 944 kişi, Pomak’ça: 24 bin 098 kişi, Lazca: 21 bin 703 kişi, Yahudice: 19 bin 399 kişi, İngilizce: 18 bin 477 kişi, Boşnakça: 14 bin 570 kişi, Arnavutça: 12 bin 25 kişi.
22 bin ile 100 kişi arasındaki yelpazede de beyan edilen ana diller ise şöyle sıralanıyor: Sırpça, Rusça, Hırvatça, Bulgarca, Lehçe, Portekizce, Fransızca, İspanyolca, İtalyanca, Almanca, Abaza’ca, Acemce ve diğer diller ile ana dili bilinmeyenler.
