Zeytinyağı sektöründe 1 Ağustos 2023 tarihinden beri işleyen ihracat yasağı, geçen ay 50 bin tonluk kota ile esnetildi. Ancak dökme ve varilli zeytinyağı ihracatında 1 Ekim 2024 tarihine kadar 50 bin tonluk ihracat izni, sektörde belirsizliği ortadan kaldırmaya yetmedi.
04 Ağustos - 17 Ağustos 2024 tarihli sayıdan
Sektör temsilcileri yeni sezon ile ihracat kontratlarının yenilenme sürecini etkilememesi için ihracat yasağının tamamen kalkmasını istiyor. Stoklarda 150 bin ton civarında zeytinyağı olduğu, yeni hasatla bu stokun artmasının maliyet ve ürünün bozulma riski taşıdığı belirtiliyor. Bu nedenle hızla ihracatın önündeki yasak belirsizliğinin giderilmesi gerektiği ifade ediliyor.
Zeytinyağı üreticisi olan diğer ülkelerde yaşanan iklim sorunları yurt dışındaki ürün fiyatlarını artırırken, ülkemiz rezervinde binlerce ton bulunan zeytinyağlarının ihraç edilememesi önemli bir gelir ve fırsat kaybına neden olmaya devam ediyor. Alınan kota sınırı kararıyla sadece ihracatçılar değil üreticiler de ürünlerini satamadığı için gelir kaybına uğruyorlar.
Hali hazırda global piyasalarda bir talepsizlik yaşandığını ve kotanın dahi doldurulmasının zor olduğunu anlatan Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği Başkanı Emre Uygun, ihracatta ciddi bir kayıp olduğunu ve bu kaybın daha da artmamasını istediklerini söylüyor.
1 Kasım’dan sonra yurt dışına mal tedarik edip edilemeyeceğini bilmediklerini kaydeden Uygun, “İhracat yasağı tamamen kalkacak mı, bilmiyoruz. Bir taraftan da ton başına 200 dolar fon uygulaması devam edecek mi? Bu belirsizliklerden endişe ediyoruz. En büyük endişemiz bu ve sürdürülebilir ihracat için bu kararın çıkmasını bekliyoruz” diyor.
AYSUN ARAS
İHRACAT YÜZDE 83 DÜŞTÜ
Geçen yıl ocak-haziran döneminde zeytin ve zeytinyağı ihracatı 470 milyon dolara yakın bir rakama ulaşırken, gelen yasak ve kotalarla bu yılın ilk yarısında aynı rakam yüzde 83 düşüşle 78 milyon dolarda kaldı. Yaklaşık 200 bin ton zeytinyağı stoklarda kalırken, bu yıl ise rekoltenin 400 bin ton olacağı öngörülüyor. İç piyasada bu rakamın tüketilmesinin mümkün olmadığına dikkat çekiliyor. İç piyasada artan fiyatlar ve dökme zeytinyağı ihracatını önlemek hedefiyle gelen yasaklar sektör temsilcilerine göre işe yaramadı. Zeytinyağı fiyatları düşmeyip aksine arttığını ve dökme zeytinyağı konusunda da işlerin göründüğü gibi olmadığını ifade eden Savola Gıda Tedarik Zinciri Direktörü ve Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçılar Birliği Yönetim Kurulu Üyesi Aysun Aras, “Katma değeri yüksek ambalajlı ihracatı artırmak ana hedef. Fakat firmalarımız ithalatçılardan gelen farklı talepleri karşılamak durumunda” diye konuşuyor.
Dünyada horeca sektöründe veya gıda sanayiinde, konserve ürünlerde zeytinyağı kullanıldığına işaret eden Aras, bu şirketler zeytinyağını kendi üretimlerinde kullanılmak üzere ülkemizden dökme olarak temin ediyorlar. Hem kutulu hem de dökme mal talep eden alıcılar var. Bu firmalara sadece kutulu zeytinyağı satıp dökme taleplerini başka ülkelerden karşılamalarını istemek pazar kaybı olacaktır. O nedenle ihracata yönelik yasağın tamamen kalkması beklentimizdir” değerlendirmesinde bulunuyor.
MUSTAFA KÜRLEK
TÜRKİYE ÜRETİMDE İLK DÖRTTE
Türkiye’de en fazla zeytinyağı ihracatı gerçekleştiren şirketlerden biri olan ve tek başına yıllık 30 bin ton zeytinyağı sevk kapasitesine sahip olduklarını aktaran Köklü Zeytincilik Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Kürlek ise, Türkiye’nin dünya zeytinyağı üretiminde ilk dörtte yer aldığına dikkat çekiyor. Her yıl yeni ekilen ağaçlar ile birlikte rekoltenin arttığını söyleyen Kürlek, Türkiye’nin dünya üretimindeki söz sahipliğinin her geçen gün arttığını belirtiyor. Fakat Ticaret Bakanlığı’nın yaklaşık 10 ay kapalı tuttuğu dökme zeytinyağı ihracatı kararının sektörü negatif etkilediğini kaydeden Kürlek şunları aktarıyor: “Çiftçi elindeki zeytinyağını uzun süre satamadı ve ihracatçı firmalar yurt dışındaki alıcı firmalara verdikleri taahhütleri yerine getiremediler buna bağlı olarak Türkiye’nin imajı olumsuz etkilendi. Şu anda da açılan dökme ihracata kota getirildi. Sektörümüzün isteği bu kotanın ekim ayı itibarıyla tamamen kaldırılması. Çünkü yeni rekolte 400 bin ton zeytinyağı olarak tahmin ediliyor. Bu miktar dökme ihracat kotalı olarak kalır ise satılamayacak ve sıkıntılar yaşanacak.”
HASAN İSTİKBAL
KAYIP 250 MİLYON DOLAR
Güven Asa& Asiltane Zeytinyağları Yönetim Kurulu Eş Başkanı Hasan İstikbal ise İspanya’daki kuraklık nedeniyle bu bir yıllık süreçte global piyasada fiyatların rekor yüksek seviyede seyrederken, Türkiye’deki zeytinyağı stokunun büyük miktarının çiftçilerin stoklarında kaldığını söylüyor. Fakat stokta kalan ürünlerin kalitesini muhafaza etmek için saklama koşullarının en az üretim kadar kritik olduğunu ifade eden İstikbal, çiftçilerin çoğunluğunun ne yazık ki üretim tesislerindeki saklama koşullarına sahip olmadıkları için stoktaki ürünlerin ideal koşullarda muhafaza edilemediğini söylüyor.
İskibal, “Zeytinyağı maalesef hem tat ve koku hem de kimyasal olarak negatif etkilendi. Bu sebepten elimizdeki mevcut ürün oldukça fazla değer kaybetti” diyor. Haziran sonu itibarıyla yaklaşan yüksek rekolte beklentisi ile global piyasada fiyatların gerilemeye başladığını kaydeden İstikbal, “Aynı anda da ihracat yasağı kotalı olarak açıldı. Böylece, elverişsiz saklama koşulları ile kalitesi düşen zeytinyağımızın kendisi değer kaybederken, eş zamanlı olarak gerileyen global piyasa fiyatlarıyla da sektörümüzün kaybı en az 250 milyon dolar” diye konuşuyor.
SIZMA YAĞ RAFİNE YAĞA DÖNDÜ
Teosole Zeytinyağları, Yaşar Topluluğu Onursal Başkanı Selçuk Yaşar’ın 1968 yılında İzmir’de kurulan Hedef Çiftliği’ndeki bin yıllık ağaçların da bulunduğu zeytinliklerden elde ediliyor. Çiftlikte yer alan 25 bin zeytin ağacından 250 ton kadar zeytin hasadı gerçekleştiriliyor. Bu hasadın soğuk sıkım tekniğiyle sıkılmasıyla yaklaşık 35 ton zeytinyağı çıkıyor. Bu ürün Teosole markasıyla PınarOnline’da satışa sunuluyor. Sektördeki gelişmeleri değerlendiren ailenin genç üyesi PınarOnline E-ticaret Direktörü Bilge Kalpaklıoğlu Eyilik, yasak kararının hem üretici hem de ihracatçıyı zorladığını kaydediyor. “Önümüzdeki yıllarda zeytinyağı iç piyasa talebi karşılandıktan sonra geriye 450 bin ton ihraç edilebilecek zeytinyağı rezervi kalacağı öngörülüyor. Getirilen yasak sonucunda stoklarda bekleyecek binlerce ton zeytinyağı, hızla değer kaybedecek ve sızma zeytinyağları rafine yağa dönüşecek” diyen Eyilik, bunun fiyat düşüşü nedeniyle gelir kaybına da neden olduğunu söylüyor.
BİLGE KALPAKLIOĞLU EYİLİK
Pınaronline E-Ticaret Direktörü
“İç piyasada fiyatlar düşmedi, arttı”
“Her ne kadar zeytinyağı ihracatına getirilen kota sınırı kararı iç piyasada fiyatlarının düşmesi amacıyla alınmış olsa da ürün kalite kaybının yanı sıra iç piyasadaki ürün fiyatlarında artışa neden oldu. Tedbir kararı alındığında 180 TL olan zeytinyağı fiyatının 350 TL seviyelerine çıktığı görüldü. Zeytinyağı üreticisi, elinde ürünü olmasına rağmen düşük fiyatlara satmak istemiyor, bekleyen zeytinyağlarında ise kalite kaybı meydana geliyor.”
