Kredi kampanyalarıyla otomotivde iç pazarda yaşanan canlanma, pandemi kaynaklı kayıpları yavaş da olsa telafi ediyor. Sektör temsilcileri eylül ayı ile birlikte çarkların hızlandığını belirtirken, otomobil fiyatlarındaki artışın ise süreceğini söylüyorlar.
ARAM EKİN DURAN
eduran@ekonomist.com.tr
20 Eylül – 3 Ekim 2020 tarihli sayıdan
Türkiye’de sanayi üretimi ve ihracatın itici motorlarından biri olan otomotiv sektörü, ihracat pazarlarında pandemi nedeniyle oluşan daralmaya rağmen, iç pazardaki canlanmanın etkisi ile üretimde yaralarını sarmaya başladı.
Otomotiv Sanayii Derneği’nin (OSD) ocak-ağustos dönemine ait verilerine göre, pandeminin damga vurduğu yılın sekiz ayında, geçen yılın aynı dönemine göre otomotiv üretimi yüzde 23 azalarak 712 bin 98 adet, otomotiv ihracatı ise yüzde 35 azalarak 523 bin 288 adet olarak gerçekleşti.
Öte yandan pandemi sürecinde üretimde zorunlu duraksamalar yaşayan otomotiv sanayi, her yıl ağustos ayında bakım/onarım ve üretim planlamaları için verdiği arayı bu yıl daha kısa tutarak pandemi etkisiyle azalan üretimi artırmaya yoğunlaştı.
Bu nedenle Türk otomotiv sanayinin toplam üretimi, geçtiğimiz yılın aynı ayına göre yüzde 44 artarak 75 bin 341 adet, otomobil üretimi de yüzde 45 artarak 45 bin 211 adet oldu. OSD verilerine göre, otomotiv sanayisinin yılın sekiz ayındaki kapasite kullanım oranı ise yüzde 53 seviyesinde gerçekleşti.
İHRACATTA KAN KAYBI SÜRÜYOR
Ocak-ağustos döneminde otomobil ihracatı yüzde 32 oranında azalarak 360 bin 118 adet olurken, ticari araç ihracatı ise yüzde 42 azaldı. Traktör ihracatı ise 2019 yılına göre yüzde 20 azalarak 8 bin 376 adet olarak gerçekleşti.
Pandemi nedeniyle Avrupa’da ticaretin durma noktasına geldiği Nisan 2020’de 10 bin 613 adet olan otomotiv ihracatı; mayısta 44 bin 406, haziranda 70 bin 809, temmuzda 78 bin 242 adet olmuştu. Ağustosta ise bu rakam 42 bin 865 adet olarak kayıtlara geçti.
Tüm olumsuzluklara rağmen, Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerine göre, toplam otomotiv ihracatı yılın sekiz ayında yüzde 14,2’lik pay ile ihracat sıralamasında ilk sıradaki yerini korumayı sürdürdü.
Ancak ocak-ağustos döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre, toplam otomotiv ihracatı dolar bazında yüzde 27, Euro bazında ise yine yüzde 27 oranında azaldı. Bu dönemde, toplam otomotiv ihracatı 14,7 milyar dolar olarak gerçekleşti.
TEDARİK SANAYİİNDE TOPARLANMA
Otomotiv tedarik sanayii de otomotiv üretimi ve ihracatındaki daralmadan olumsuz etkilendi. Ancak sektörde eylül ayı ile birlikte yüzler gülmeye başladı.
“2020 yılı, adeta ölümü görmeye yakın bir dönemden geçip ondan sonra sıtma, sonra da iyileştiğimiz bir dönem oldu” diyen Taşıt Araçları Tedarik Sanayicileri Derneği (TAYSAD) Başkanı Alper Kanca, ey hemen her şirketin siparişlerini artırmaya başladığını söylüyor.
Kanca, “Sektörün kimi oyuncuları üç vardiyaya tekrar döndü ve gece gündüz üretim yapıyor. Bazılarında fazla mesai bile söz konusu olmaya başladı” diyor.
“İÇ PAZARDAN GÜÇ ALIYOR”
Otomotiv sektörünün yılsonunda 2019’a göre yüzde 11’lik bir daralma ile 1,3 milyon adede yakın bir üretim gerçekleştireceğini öngördüklerini belirten TAYSAD Başkanı Kanca, “Eylül, ekim, kasım ve aralık dönemi doluluk açısından yüzde 90 ila 92 arasında değişiyor. Sektörün kapasite kullanımı çok iyi bir seviyeye geliyor.
Son dönemlerdeki toparlanma umut verici. Özellikle eylül-aralık dönemi tahminleri gerçekleşirse yaramız daha düşük ve tedavi edilebilir olacaktır” diye konuşuyor. İç pazarın 2019’a göre daha iyi bir noktada olduğuna dikkat çeken Kanca’ya göre, pandemi döneminde otomotiv sektörü gücünü iç pazardan alıyor.
Kanca, sektörün 2021 yılında ise 2020’ye göre ortalama yüzde 9 büyümesini ve 1,4 milyon adet üretim seviyelerine ulaşmasını beklediklerini söylüyor.
“İKİNCİ ELDE FİYAT ARTIŞI SÜRECEK”
Peki otomotiv üretiminde durum böyleyken, ikinci el pazarında nasıl gelişmeler yaşanıyor? Yılbaşından beri ikinci el araç fiyatları eylül ayıyla birlikte rekor düzeyde, yaklaşık yüzde 80-85 oranında arttı. Buna göre, 1 Ocak’ta 100 bin TL olan bir ikinci el araç bugün yaklaşık 185 bin TL’ye satılıyor. İkinci el pazarındaki bu astronomik fiyat artışlarının arkasında öncelikle pandemiyle birlikte sıfır kilometre araç üretiminin ve buna bağlı olarak da araç bulunurluğunun oldukça azalması geliyor.
Sıfır kilometre araç almak için bayiye, showrooma giden ve cebinde parası olan bir vatandaşın sıfır kilometre araç bulamayınca ikinci ele yöneldiğini dile getiren Cardata Genel Müdürü Hüsamettin Yalçın, “Bu da ikinci eldeki talep patlamasını yarattı.
Tabii kitalep patlaması yaratılınca da fiyatlar da ikinci elde yukarı yönlü artmaya devam etti” diyor. Bununla birlikte esnaf, satıcı, bayi kesiminin de araçlara ‘suni’ artışlar eklediğini ifade eden Yalçın, “İkinci eldeki bu artışların durulmayacağını, daha bir yıl boyunca hatta 2021’in sonuna kadar devam edeceğini bir otomotiv data şirketi olarak öngörüyoruz” diye konuşuyor.
İkinci el ve sıfır kilometre araçların bir yatırım aracı olarak görüldüğünü belirten Yalçın’a göre, otomotiv sektörünün yeni normali, hem sıfır kilometre hem de ikinci el araçlarda yüksek fiyatların devam etmesi olacak.
7 MİLYON ADET İKİNCİ EL SATIŞI
2020’de yaklaşık 700 bin adetlik sıfır kilometre araç satışı öngördüklerini, 2021’de ise bu sayının 600 bin civarında olacağını tahmin ettiklerini kaydeden Hüsamettin Yalçın, “Bunun yaklaşık 10 katı da ikinci el araç satışı olacaktır.
Onu da yaklaşık 6-7 milyon tekil ikinci el araç satışı olarak düşünüyoruz” şeklinde konuşuyor. Bu dönemde pandeminin getirmiş olduğu kısıtlamalar nedeniyle hiçbir markanın yüzde 100 kapasite ile üretim yapamayacağını vurgulayan Şahin, “İthalatta da araç bulmak çok kolay olmayacak” diyor.
HAYDAR YENİGÜN / OSD BAŞKANI “VERGİ YÜKÜ ZAMANA YAYILMALI”
“İç pazardaki hızlı toparlanma sektör paydaşlarını memnun etmekle birlikte, ani iniş çıkışların yönetimi birçok zorluğu beraberinde getirdi. 2020 için haziran ayında yapılan iç pazar tahminlerinde yıl sonunu 800-850 bin adet seviyesinde öngörürken, kur artışı ve temmuz ayı başında devreye giren ÖTV düzenlemesinin etkisiyle 700 bin adet civarından bir kapanış bekleniyor.
2015-17 döneminde ulaşılan 1 milyon adetlik iç pazar büyüklüğüne yeniden ulaşılması ve büyümesinin sağlanması için kalıcı düzenlemeler önem taşıyor. Satın alma vergi yükünün aracın kullanım sürecine yayıldığı bir vergi sistemi ile iç pazarın önce 1 milyon ardından 1,5 milyon sonrasında da 2 milyon adetlik potansiyeline kısa sürede ulaşabileceğini düşünüyoruz.”
