Uzun yıllar devletlerin kontrolünde yürütülen uzay çalışmalarının, özel şirketlerin katılımıyla yeni bir döneme girdiği görülüyor. Dünya Ekonomik Forumu (WEF) ve McKinsey & Company tarafından hazırlanan rapor, uzay ekonomisinin 2023'teki 630 milyar dolar seviyesinden 2035 yılına kadar 1,8 trilyon dolar değerine çıkmasının beklendiğini ortaya koyuyor.
Özel şirketlerin yenilikçi teknolojileri ve büyük ölçekli yatırımları uzayın keşfinde önemli bir rol oynuyor.
Uzay alanında faaliyet gösteren şirketler, devletlerin uzay ajanslarına alternatif olarak hızla büyüyor ve uzay araştırmalarını daha erişilebilir, ticari olarak daha cazip hale getiriyor. Uzay şirketleri; uzay araştırmaları, uydu gönderimi ve uzay turizmi gibi alanlarda faaliyet gösteriyor. Yeni teknolojiler geliştirerek ve maliyetleri düşürerek uzay araştırmalarının sınırlarını zorlayan özel şirketlerin, gelecekte daha büyük ve iddialı projelere imza atması bekleniyor.
Uzayın ticarileşmesi, uzay turizmi dahil olmak üzere yeni fırsatlar ortaya çıkarırken, çok sayıda şirket uzay turizmini daha geniş bir kitle için erişilebilir kılmanın yollarını arıyor. Elon Musk, Jeff Bezos ve Richard Branson gibi iş insanları "uzay baronları" olarak adlandırılırken, bu isimlerin şirketleri özellikle uzay yolculuğunda endüstrinin ön saflarında yer alıyor.
- SpaceX
Tesla, Neuralink, xAI ve X gibi teknoloji şirketlerinin sahibi Elon Musk tarafından 2002'de kurulan SpaceX, fırlatma kabiliyetleri ve değeriyle lider uzay şirketi olarak öne çıkıyor. California merkezli şirketin, uydular ve uzay araçları gibi uzay ekipmanlarının üretimi ile fırlatılması konusunda uzmanlığı bulunuyor. Şirket, insanları Mars'a ve güneş sistemindeki diğer yerlere taşıyabilecek yeniden kullanılabilir fırlatma araçları geliştirerek uzay taşımacılığı masraflarını azaltmayı hedefliyor. SpaceX'in filosunda, Falcon 9, Falcon Heavy ve Starship fırlatma araçları, Dragon uzay araçlarının yanı sıra Starlink iletişim uyduları yer alıyor. Yaklaşık 13 bin çalışanı olan SpaceX'in değerinin 200 milyar doların üzerinde olduğu kaydediliyor.
- Blue Origin
ABD'li e-ticaret devi Amazon'un kurucusu Jeff Bezos tarafından 2000'de kurulan Blue Origin, uzay uçuşu hizmetleri sağlıyor. Merkezi Washington eyaletinde bulunan şirket, yeniden kullanılabilir fırlatma araçlarıyla uzaya erişimi daha ucuz ve daha güvenilir hale getirmeyi amaçlıyor. Uzay turizmine odaklanan Blue Origin, roketler, roket motorları, uzay araçları ve ağır yük fırlatma araçları geliştiriyor.
Blue Origin'in filosunda, yörünge altı fırlatma aracı New Shepard, ağır yük yörüngesel fırlatma aracı New Glenn, Ay'a insan ve kargo taşımayı amacıyla geliştirilmekte olan Blue Moon ve uzay aracı operasyonlarını desteklemek için tasarlanmış bir uzay aracı platformu olan Blue Ring bulunuyor. Blue Origin'in geçen yıl itibarıyla yaklaşık 11 bin çalışanı olduğu kaydediliyor.
- Virgin Galactic
Virgin Grup'un sahibi İngiliz iş insanı Richard Branson tarafından 2004'te kurulan Virgin Galactic, yörünge altı uzay uçuşu hizmeti sunuyor.
Merkezi California'da bulunan şirket, uzay turizmi hizmetlerini genişletmeyi ve daha erişilebilir hale getirmeyi hedefliyor.
Şirketin haziran ayında emekliye ayrılan ve Türkiye'nin ikinci astronotu Tuva Cihangir Atasever'in de içinde bulunduğu "Galactic 07" ekibinin uçuşunu gerçekleştiren VSS Unity uzay aracının bu zamana kadar 12 uzay uçuşu gerçekleştirdiği kayıtlarda yer alıyor.
Kaynaklarını 2026'da hizmete girmesi hedeflenen yeni nesil Delta uzay gemilerinin üretimine aktaran Virgin Galactic, Delta sınıfı uzay gemileriyle VSS Unity'nin aylık kapasitesinin 12 katı kapasiteyle ayda 8 uzay görevini gerçekleştirebilmeyi amaçlıyor. Bine yakın kişinin çalıştığı belirtilen Virgin Galactic'in piyasa değeri 161 milyon doların üzerinde bulunuyor.
- Rocket Lab
Yeni Zelandalı girişimci Peter Beck tarafından 2006'da kurulan Rocket Lab, fırlatma çözümleri ve uydu üretiminden yörünge operasyonlarına kadar çeşitli alanlarda hizmetler sunuyor.
Yeni Zelanda'da kurulan ve merkezini 2013 yılında California'ya ya taşıyan Rocket Lab, 2009 yılında fırlattığı Atea-1 roketiyle Güney Yarımküre'den uzaya ulaşan ilk özel şirket olma özelliği taşıyor.
Şirketin Electron adlı roketiyle bu zamana kadar 50 fırlatma yapıldığı kaydediliyor. Ayrıca Rocket Lab, Neutron adlı fırlatma aracını geliştiriyor.
Çalışan sayısının 1650 olduğu belirtilen Rocket Lab'in piyasa değeri ise 2,8 milyar dolar civarında bulunuyor.
- Sierra Space
Eren Özmen ve Fatih Özmen'in sahibi olduğu 2021'de kurulan Sierra Space, inovasyonun ve uzayın ticarileştirilmesinin öncü uzay şirketleri arasında yer alıyor. Merkezi Colorado'da bulunan Sierra Space, uzay sistemleri ve taşımacılığı, uydu, elektrik güç sistemleri gibi alanlarda faaliyet gösteriyor. Sierra Space tarafından geliştirilen ve yeniden kullanılabilir Dream Chaser uzay aracı ise ilk yolculuğuna hazırlanıyor.
Dream Chaser filosunun ilk aracı olacak Tenacity'nin planlanan ilk görevinde Uluslararası Uzay İstasyonu'na kargo taşıması öngörülüyor.
- Axiom Space
Girişimci Kam Ghaffarian ve daha önce NASA'nın Uluslararası Uzay İstasyonu Program Yöneticisi olarak görev yapan Michael Suffredini tarafından 2016'da kurulan Axiom Space, insanlı uzay uçuşu hizmetleri sağlıyor. Uluslararası Uzay İstasyonu'na misyonlar düzenleyen Axiom Space, dünyanın ilk ticari uzay istasyonu Axiom Station üzerinde çalışıyor Türkiye'nin ilk astronotu Alper Gezeravcı da ocak ayında gerçekleşen Axiom-3 (Ax-3) misyonunda yer almıştı
Öte yandan Boeing, RTX Corporation, Lockheed Martin, General Dynamics Corporation ve Northrop Grumman gibi havacılık ve savunma şirketleri de uzay endüstrisine yönelik çözüm ve hizmetler geliştiriyor.
