Dijitalleşmenin giderek önem kazandığı günümüzde iş yapış şekillerini buna göre düzenleyen şirketler ön plana çıkıyor. Pandemi döneminde de dijital dönüşüm yatırımlarını yapmış olan kurumların süreci daha kolay yönetebildiğine şahit olduk. Önümüzdeki dönemde de dijitalleşen şirketlerin devri olacak.
Ekonomist Arşivinden / Gözde Yeniova Saylak
Uzun yıllardır iş yapış biçimlerini ve yaşamları temelden değiştirecek dijital teknolojilerin önemi her fırsatta vurgulanıyordu. Mart ayından itibaren başlayan pandemi süreciyle ise dijitalleşmenin ne kadar önemli olduğunu gördük.
Yapay zeka, makine öğrenmesi, nesnelerin interneti, büyük veri, blockchain, nano teknoloji, dijital dönüşüm kavramları her ne kadar önceden bilinse de yaşadığımız süreç, bu teknolojilerin daha hızlı şirketlerin gündemine gelmesini sağladı.
Bilişim sektörü ürün ve çözümlerinin salgına karşı kullanımı sayesinde önümüzdeki 5-10 yılda beklenen geleceğin çalışma modeline geçiş ortalama beş yıl hızlandı. Temel faaliyetlerin uzaktan sürdürülmesine olanak sağlayan teknolojiler, dijital ekonomiye geçişi de çok daha hızlı hale getirdi.
Bu dönemde dijital dönüşüm yatırımlarını önceden yapan ve süreçlerinde uygulayan şirketler, faaliyetlerini daha kolay adapte etme olanağı buldu. Bu yatırımları yapmayanlar ise ajandalarındaki dijitalleşme yatırımlarını öne çekti.
Peki bu sürece kadarki dönemden önce Türkiye'deki şirketlerin dijital dönüşüm karnesi nasıldı?
Dijital dönüşümün hızı ve tüm alanları kapsayan yaygınlığı, bu alanda bütünlüklü bir değerlendirmeyi gerektiriyor. TÜBİSAD bu amaçla, dijital dönüşümün bütün farklı boyutlarını dikkate alan ve hepsini bir araya getirerek tek bir rakamla özetlemeyi hedefleyen 'Dijital Dönüşüm Endeksi' çalışmasını gerçekleştirdi.
TÜBİSAD'ın 'Türkiye'nin Dijitalleşme Endeksi Raporu'na göre Türkiye'nin dijitalleşme notu, 2019'da 5 üzerinden 2,94 iken 2020'de 3,06'ya yükseldi. Türkiye, endeksin tüm bileşenleri itibarıyla geçen yıla kıyasla bir iyileşme göstermiş olsa da uluslararası kıyaslamada dijitalleşmede hala 'ortalama' kategorisinde yer alıyor. Ancak yapılacak yeni yatırımlar, endekste yukarı sıralara tırmanılmasını beraberinde getirebilir.
TÜBİSAD'ın Bilgi ve İletişim Teknolojileri Sektörü 2019 yılı pazar verilerine göre bilişim sektörü, TL bazında bir önceki yıla oranla yüzde 14'lük büyüme ile 152,7 milyar TLlik hacme ulaştı. İstihdamını 143 bin kişiye çıkaran sektörün ihracatı da 6,5 milyar TL olarak gerçekleşti.
Sektör dolar bazında değerlendirildiğinde ise büyüklüğü bir önceki yıla kıyasla yüzde 3 oranında daralarak 26,8 milyar dolar olarak gerçekleşti. Toplam sektör büyüklüğünü oluşturan iki ana unsurdan birisi olan bilgi teknolojileri, TL bazında yüzde 22'lik büyüme ile 2019 yılında 56,1 milyar TL'ye, İletişim Teknolojileri ise yüzde 11'lik büyüme ile 96,6 milyar TL'ye ulaştı.
Rapora göre, şirket temsilcileri önümüzdeki beş yılda sektörün üzerinde etkili olacak teknolojik alanları bulut teknolojisi, yapay zeka, dijital dönüşüm, analitik/büyük veri, siber güvenlik, eski sistemlerin modernizasyonu, blockchain, gelişen teknolojiler olarak sıralıyor.
5 trilyon dolara yaklaşan küresel bilgi ve iletişim pazarında Türkiye için büyük fırsatlar olduğunu düşündüklerini ifade eden Deloitte Türkiye Ortağı Hakan Göl, "Özellikle istihdam ve katma değerin yüksek olduğu yazılım ve hizmet alanlarında insan kaynağımızı rekabetçi hale getirip, Amerika gibi büyük pazarlarda varlık gösterebiliriz'' diyor.
Hakan Göl'e göre, uluslararası pazarlara yönelirken unutulmaması gereken bir konu da sürdürülebilir bir ihracat başarısı için dinamik bir iç pazar olması gerektiği.
Günümüzün getirdiği olağanüstü çalışma koşulları açısından bakıldığında telekom sektörü uzaktan bağlanma ve bireysel kesime olan hakimiyeti ile gelişme potansiyeline sahip ama bilgi teknolojileri sektörünün yatırımların azalması ve hizmet ihtiyacının da yavaşlaması nedeni ile süreçten olumsuz etkilenebileceği ifade ediliyor.
Salgın ile birlikte hem kurumsal hem bireysel alanda yatırımların ve harcamaların ertelenmesinin sektörü olumsuz olarak etkilemeye devam ettiğine işaret eden TÜBİSAD Yönetim Kurulu Başkanı K. Erman Karaca, ''Bir an önce şirketlerin, KOBİ'lerin, kamunun dijitalleşme süreçlerini tamamlaması ve bu alana odaklanması önem kazanıyor.
Krizlerin de en büyük etkisi bilişim sektörüne oluyor çünkü bu olağanüstü durum hangi sektörleri temelden olumsuz etkilediyse, o sektöre hizmet veren yerli yazılım ve bilişim şirketlerini de aynı boyutta olumsuz etkiledi'' diyor.
Sektör temsilcilerine göre, dijitalleşme ile birlikte bilişim; sağlık, finans, eğitim ve üretim gibi birçok sektörle etkileşimli ve birlikte çalışılması gereken bir sektör. Olumsuz etkilerin yaşanmaması adına tüm sektörlerde yükselen dijital dönüşüm farkındalığının yaygınlaştırılması gerekiyor.
Ayrıca yazılım ve bilişim sektörünün de Türkiye'nin olumsuz etkilenen diğer sektörlere uygulayacağı tüm desteklerden yararlandırılması yaşamsal önem taşıyor.
Öte yandan dijitale yatırım yapan kurumlara yönelik teşviklerin artırılması özellikle de dijitalleşmeyi destekleyecek bilgisayar, tablet gibi donanım alımlarında, yazılım ve altyapı hizmetlerde ÖTV ve KDV'lerin yüzde 8'e indirilmesinin kurumlara gerekli desteği sunmak için iyi bir fırsat olacağı düşünülüyor.
TRATEJİ DESTEĞİ
TÜBİSAD olarak dijital ekonomiye dönüşüm için var gücümüzle çalışıyor ve tüm çalışmalarımızla da kamunun bu alanda oluşturduğu ve oluşturacağı stratejilere destek oluyoruz. Koronavirüs süreci bittiğinde kuşkusuz hiçbirimiz kaldığımız yerden devam edemeyeceğiz. Bu noktada dünyada siyasi, ekonomik ve sosyal hayatta dengelerin değiştiği; dijital çağın tam anlamıyla başladığı, sürdürülebilirliğe yönelik çalışmaların hız kazandığı bir dönemin bizleri beklediğini söylemek yanlış olmayacaktır.
FARKINDALIK ARTTI
Bilişim sektörü açısından değerlendirecek olursak; bu pandemi tüm dünyada teknoloji farkındalığını artırırken, dijital dönüşüm sürecini de hızlandırdı.
Önümüzdeki dönemde bulut, siber güvenlik, büyük veri ve analitik gibi yeni nesil teknolojilerin daha çok ön plana çıkmasını ve büyüyen start up ekosisteminin de katkısı ile blokzinciri, siber güvenlik, 5G, robotik süreç otomasyonu gibi yeni teknolojilerde birçok iş birliğinin, yeni yatırımların ve projelerin hayata geçmesini bekliyoruz.
ERKEN YATIRIM KAZANDIRDI
Bu süreçte özellikle dijital dönüşüme daha erken yatırım yapmış olan şirketlerin ayrıştığı gözlemlendi. E-ticaretin ve dijitalleşmenin yaygınlaştığı son yıllarda bu alanlarda erken yatırım yapmış, yetkin insan kaynağı ve özgün deneyimi olan sektörlerin ve firmaların yaptıkları yatırımların karşılığını aldığını söyleyebiliriz.
Pandemi ile birlikte dijitalleşme süreci hız kazandı ve şirketler de geç kalan yatırımlarını tekrar masaya yatırdı. Nasıl ki salgın sırasında teknolojiyi iyi kullanan ülkeler ve şirketler hasarı en minimumda tutabilmişlerse, salgın sonrası dönemde de yine teknolojiyi iyi kullanan ülkeler ve şirketler daha avantajlı olacak.
Liderlerin artık dijital olarak liderlik etmesi ve kuruluşlarını dijital olarak dönüştürmeleri gerekiyor. Dijital lider, dijital dönüşümün teknolojiyle ilgili olmadığını, strateji, bütünsel yapı, kültür, yetenekler, süreçler ve çalışanı/müşteriyi /toplumu anlamakla bütünsel değerlendirmeyi bilen liderdir. Dijital lider, rekabet avantajı yaratmak ve sürdürülebilir başarı ile yaşam için teknolojiyi kullanarak dijital dönüşümü sağlayan ve dijital yaşamı sürekli kılar.
Dijital liderler;
• Teknolojiyi etkin kullanan,
• Veriye dayalı analizleri kullanarak verilerle işi yöneten,
• Hedef yerine vizyon belirleyen,
• Çalışan, müşteri ve toplum bazlı strateji geliştiren,
• Eylemleri iyi planlayan, aksiyona döndürebilen,
• Sonuçlara odaklanan liderlerdir.
• Evden çalışma sistemleşecek.
• Veri bazlı çözümlere yatırım yapılacak.
• Alternatif üretim yolları aranacak.
• Tedarik zinciri farklılaşacak; olası problemler için daha etkili algoritmalar üretilecek.
• Bilgi alınan kaynakların değeri ve önemi artacak.
• Sosyal medyada yansıyan kitlelerin düşünce biçimleri stratejik veri haline gelecek.
• Mal ve hizmet üreten bütün sektörlerde otomasyona gidiş hızlanacak.
Ekonomist Arşivinden / Gözde Yeniova Saylak
Uzun yıllardır iş yapış biçimlerini ve yaşamları temelden değiştirecek dijital teknolojilerin önemi her fırsatta vurgulanıyordu. Mart ayından itibaren başlayan pandemi süreciyle ise dijitalleşmenin ne kadar önemli olduğunu gördük.
Yapay zeka, makine öğrenmesi, nesnelerin interneti, büyük veri, blockchain, nano teknoloji, dijital dönüşüm kavramları her ne kadar önceden bilinse de yaşadığımız süreç, bu teknolojilerin daha hızlı şirketlerin gündemine gelmesini sağladı.
Bilişim sektörü ürün ve çözümlerinin salgına karşı kullanımı sayesinde önümüzdeki 5-10 yılda beklenen geleceğin çalışma modeline geçiş ortalama beş yıl hızlandı. Temel faaliyetlerin uzaktan sürdürülmesine olanak sağlayan teknolojiler, dijital ekonomiye geçişi de çok daha hızlı hale getirdi.
Bu dönemde dijital dönüşüm yatırımlarını önceden yapan ve süreçlerinde uygulayan şirketler, faaliyetlerini daha kolay adapte etme olanağı buldu. Bu yatırımları yapmayanlar ise ajandalarındaki dijitalleşme yatırımlarını öne çekti.
DİJİTALLEŞME NOTU YÜKSELDİ
Peki bu sürece kadarki dönemden önce Türkiye'deki şirketlerin dijital dönüşüm karnesi nasıldı?
Dijital dönüşümün hızı ve tüm alanları kapsayan yaygınlığı, bu alanda bütünlüklü bir değerlendirmeyi gerektiriyor. TÜBİSAD bu amaçla, dijital dönüşümün bütün farklı boyutlarını dikkate alan ve hepsini bir araya getirerek tek bir rakamla özetlemeyi hedefleyen 'Dijital Dönüşüm Endeksi' çalışmasını gerçekleştirdi.
TÜBİSAD'ın 'Türkiye'nin Dijitalleşme Endeksi Raporu'na göre Türkiye'nin dijitalleşme notu, 2019'da 5 üzerinden 2,94 iken 2020'de 3,06'ya yükseldi. Türkiye, endeksin tüm bileşenleri itibarıyla geçen yıla kıyasla bir iyileşme göstermiş olsa da uluslararası kıyaslamada dijitalleşmede hala 'ortalama' kategorisinde yer alıyor. Ancak yapılacak yeni yatırımlar, endekste yukarı sıralara tırmanılmasını beraberinde getirebilir.
SEKTÖR TL BAZINDA BÜYÜYOR
TÜBİSAD'ın Bilgi ve İletişim Teknolojileri Sektörü 2019 yılı pazar verilerine göre bilişim sektörü, TL bazında bir önceki yıla oranla yüzde 14'lük büyüme ile 152,7 milyar TLlik hacme ulaştı. İstihdamını 143 bin kişiye çıkaran sektörün ihracatı da 6,5 milyar TL olarak gerçekleşti.
Sektör dolar bazında değerlendirildiğinde ise büyüklüğü bir önceki yıla kıyasla yüzde 3 oranında daralarak 26,8 milyar dolar olarak gerçekleşti. Toplam sektör büyüklüğünü oluşturan iki ana unsurdan birisi olan bilgi teknolojileri, TL bazında yüzde 22'lik büyüme ile 2019 yılında 56,1 milyar TL'ye, İletişim Teknolojileri ise yüzde 11'lik büyüme ile 96,6 milyar TL'ye ulaştı.
Rapora göre, şirket temsilcileri önümüzdeki beş yılda sektörün üzerinde etkili olacak teknolojik alanları bulut teknolojisi, yapay zeka, dijital dönüşüm, analitik/büyük veri, siber güvenlik, eski sistemlerin modernizasyonu, blockchain, gelişen teknolojiler olarak sıralıyor.
5 trilyon dolara yaklaşan küresel bilgi ve iletişim pazarında Türkiye için büyük fırsatlar olduğunu düşündüklerini ifade eden Deloitte Türkiye Ortağı Hakan Göl, "Özellikle istihdam ve katma değerin yüksek olduğu yazılım ve hizmet alanlarında insan kaynağımızı rekabetçi hale getirip, Amerika gibi büyük pazarlarda varlık gösterebiliriz'' diyor.
Hakan Göl'e göre, uluslararası pazarlara yönelirken unutulmaması gereken bir konu da sürdürülebilir bir ihracat başarısı için dinamik bir iç pazar olması gerektiği.
''YATIRIMLAR ERTELENMEMELİ''
Günümüzün getirdiği olağanüstü çalışma koşulları açısından bakıldığında telekom sektörü uzaktan bağlanma ve bireysel kesime olan hakimiyeti ile gelişme potansiyeline sahip ama bilgi teknolojileri sektörünün yatırımların azalması ve hizmet ihtiyacının da yavaşlaması nedeni ile süreçten olumsuz etkilenebileceği ifade ediliyor.
Salgın ile birlikte hem kurumsal hem bireysel alanda yatırımların ve harcamaların ertelenmesinin sektörü olumsuz olarak etkilemeye devam ettiğine işaret eden TÜBİSAD Yönetim Kurulu Başkanı K. Erman Karaca, ''Bir an önce şirketlerin, KOBİ'lerin, kamunun dijitalleşme süreçlerini tamamlaması ve bu alana odaklanması önem kazanıyor.
Krizlerin de en büyük etkisi bilişim sektörüne oluyor çünkü bu olağanüstü durum hangi sektörleri temelden olumsuz etkilediyse, o sektöre hizmet veren yerli yazılım ve bilişim şirketlerini de aynı boyutta olumsuz etkiledi'' diyor.
TEŞVİKLERİN ARTIRILMASI BEKLENİYOR
Sektör temsilcilerine göre, dijitalleşme ile birlikte bilişim; sağlık, finans, eğitim ve üretim gibi birçok sektörle etkileşimli ve birlikte çalışılması gereken bir sektör. Olumsuz etkilerin yaşanmaması adına tüm sektörlerde yükselen dijital dönüşüm farkındalığının yaygınlaştırılması gerekiyor.
Ayrıca yazılım ve bilişim sektörünün de Türkiye'nin olumsuz etkilenen diğer sektörlere uygulayacağı tüm desteklerden yararlandırılması yaşamsal önem taşıyor.
Öte yandan dijitale yatırım yapan kurumlara yönelik teşviklerin artırılması özellikle de dijitalleşmeyi destekleyecek bilgisayar, tablet gibi donanım alımlarında, yazılım ve altyapı hizmetlerde ÖTV ve KDV'lerin yüzde 8'e indirilmesinin kurumlara gerekli desteği sunmak için iyi bir fırsat olacağı düşünülüyor.
K. ERMAN KARACA TÜBİSAD YÖNETİM KURULU BAŞKANI: “PANDEMİ DİJİTAL DÖNÜŞÜM SÜRECİNİ HIZLANDIRDI’’
TRATEJİ DESTEĞİ
TÜBİSAD olarak dijital ekonomiye dönüşüm için var gücümüzle çalışıyor ve tüm çalışmalarımızla da kamunun bu alanda oluşturduğu ve oluşturacağı stratejilere destek oluyoruz. Koronavirüs süreci bittiğinde kuşkusuz hiçbirimiz kaldığımız yerden devam edemeyeceğiz. Bu noktada dünyada siyasi, ekonomik ve sosyal hayatta dengelerin değiştiği; dijital çağın tam anlamıyla başladığı, sürdürülebilirliğe yönelik çalışmaların hız kazandığı bir dönemin bizleri beklediğini söylemek yanlış olmayacaktır.
FARKINDALIK ARTTI
Bilişim sektörü açısından değerlendirecek olursak; bu pandemi tüm dünyada teknoloji farkındalığını artırırken, dijital dönüşüm sürecini de hızlandırdı.
Önümüzdeki dönemde bulut, siber güvenlik, büyük veri ve analitik gibi yeni nesil teknolojilerin daha çok ön plana çıkmasını ve büyüyen start up ekosisteminin de katkısı ile blokzinciri, siber güvenlik, 5G, robotik süreç otomasyonu gibi yeni teknolojilerde birçok iş birliğinin, yeni yatırımların ve projelerin hayata geçmesini bekliyoruz.
ERKEN YATIRIM KAZANDIRDI
Bu süreçte özellikle dijital dönüşüme daha erken yatırım yapmış olan şirketlerin ayrıştığı gözlemlendi. E-ticaretin ve dijitalleşmenin yaygınlaştığı son yıllarda bu alanlarda erken yatırım yapmış, yetkin insan kaynağı ve özgün deneyimi olan sektörlerin ve firmaların yaptıkları yatırımların karşılığını aldığını söyleyebiliriz.
Pandemi ile birlikte dijitalleşme süreci hız kazandı ve şirketler de geç kalan yatırımlarını tekrar masaya yatırdı. Nasıl ki salgın sırasında teknolojiyi iyi kullanan ülkeler ve şirketler hasarı en minimumda tutabilmişlerse, salgın sonrası dönemde de yine teknolojiyi iyi kullanan ülkeler ve şirketler daha avantajlı olacak.
DİJİTAL LİDERLERİN ÖZELLİKLERİ NELER?
Liderlerin artık dijital olarak liderlik etmesi ve kuruluşlarını dijital olarak dönüştürmeleri gerekiyor. Dijital lider, dijital dönüşümün teknolojiyle ilgili olmadığını, strateji, bütünsel yapı, kültür, yetenekler, süreçler ve çalışanı/müşteriyi /toplumu anlamakla bütünsel değerlendirmeyi bilen liderdir. Dijital lider, rekabet avantajı yaratmak ve sürdürülebilir başarı ile yaşam için teknolojiyi kullanarak dijital dönüşümü sağlayan ve dijital yaşamı sürekli kılar.
Dijital liderler;
• Teknolojiyi etkin kullanan,
• Veriye dayalı analizleri kullanarak verilerle işi yöneten,
• Hedef yerine vizyon belirleyen,
• Çalışan, müşteri ve toplum bazlı strateji geliştiren,
• Eylemleri iyi planlayan, aksiyona döndürebilen,
• Sonuçlara odaklanan liderlerdir.
DİJİTALLEŞME YENİ NELER GETİRECEK?
• Evden çalışma sistemleşecek.
• Veri bazlı çözümlere yatırım yapılacak.
• Alternatif üretim yolları aranacak.
• Tedarik zinciri farklılaşacak; olası problemler için daha etkili algoritmalar üretilecek.
• Bilgi alınan kaynakların değeri ve önemi artacak.
• Sosyal medyada yansıyan kitlelerin düşünce biçimleri stratejik veri haline gelecek.
• Mal ve hizmet üreten bütün sektörlerde otomasyona gidiş hızlanacak.
