Boş dönen tırlar nedeniyle artan maliyet baskısına çözüm bulmaya çalışan lojistik sektörü, navlun fiyatlarında artışı gündeme aldı. Özellikle Avrupa'ya giden araçların boş dönmesiyle yaşanan negatif etki yılın üç ayında taşımalara yüzde 11 düşüş olarak yansıdı.
SİBEL ATİK
satik@ekonomist.com.tr
Geçen yıl azalan taşımalarla zorlu bir dönemi geride bırakan ve bu yıla da küçülmeyle başlayan lojistik sektörü, yaşadığı dar boğaza karşılık navlun fiyatlarında artışı gündemine aldı.
İhracat ve ithalattaki son gelişmelerden direkt etkilenen sektör oyuncuları, özellikle ithalatta frene basılması ve dolu giden konteynırların boş dönmesi nedeniyle yükselen maliyet baskısını azaltmaya çalışıyor.
Fakat yaşanan kaybın tümünü ihracatçılara yüklemek istemeyen sektör temsilcileri taşıma bedellerinde yüzde 25'lik artış öngörüyor. Özellikle Avrupa pazarında artan boş dönüşlere karşılık, Türk taşımacılar Asya pazarında paylarını artırmaya çalışıyor.
BDT ülkeleri ve Orta Asya pazarının 2019 yılında gelişmesi öngörülürken şirketlerin de bu pazarlara yönelik girişimlerini artırması bekleniyor. Çin ile imzalanan uluslararası karayolu taşıma anlaşması ve Özbekistan ile olan uluslararası karayolu taşıma anlaşmasının onaylanmasıyla bu pazarlarda hareketlenme olacağı tahmin ediliyor.
70 BİN ARAÇ BOŞ DÖNDÜ
Sektörün artan maliyet yükünü son üç aylık rakamlar net olarak ortaya koyuyor. Uluslararası Nakliyeciler Derneği'nin (UND) verilerine göre, 2018 yılında toplam ithalat taşıma sayısı önceki yıla oranla yüzde 8 geriledi.
Türk araçlarının toplam ithalat taşıma sayısı yüzde 8 gerilerken, yabancı araçların ithalat taşımalarında da yüzde 7 düşüş gözlemlendi. 2018'de özellikle ithalat tarafında azalan taşımalarla zorlu bir yılı geride bırakan lojistik sektörü, bu yıl da eksi yazmaya devam etti.
Giden araçların boş dönmesiyle yaşanan negatif etki bu yılın ilk çeyreğinde de hissedildi. 2019 ilk üç aylık döneminde Türk araçlar geçen yılın aynı dönemine göre taşımalarda yüzde 11 gerileme yaşadı.
Türk taşımacılar Avrupa'dan son zamanlarda aylık ortalama 6 bin 700 araç, Irak ve Suriye gibi pazarlardan 45 bin araç, Azerbaycan ve Gürcistan'dan 12 bin araç, İran'dan bin 700 araç, Rusya'dan 400 araç olmak üzere ortalama aylık 70 bin araç ile kendi ülkelerine boş dönüş yaptılar. Bu boş dönüşlerin kurdaki artışla birlikte maliyetlere yansıması ise yüzde 50'leri buldu.
MALİYET İKİYE KATLANDI
Sektör temsilcilerinin verdiği bilgiye göre, bir tırın ortalama gidiş-dönüş maliyeti 5.6005.800 Euro'lara kadar çıkarken, seferlerin tek yöne düşmesi navlun bedelini ikiye katladı. İthalatta müşteri bulmak için bekleyen tırlar ise her bekledikleri gün zarar yazıyor.
UTİKAD Yönetim Kurulu Başkanı Emre Eldener, araçların maliyet hesabı yapılırken hem ithalat hem de ihracat programlarının yapıldığını ve tam kapasiteyle yola çıkacakmış gibi hesaplandığını söylüyor. Araç ithalat ya da hracat seferlerinden bir tanesini gerçekleştiremediğinde araç başına boş dönüş maliyeti oluşuyor.
Aracın toplam navlun bedelinin bir kısmı boş dönüş nedeniyle zarar olarak taşımacılara yansıyor. Eldener, "2019 yılının ilk çeyreğindeki veriler ve şu anda piyasalardaki yaşanan belirsizlikler göz önünde bulundurulduğunda ise yaşanması muhtemel süreç taşımacıları oldukça endişelendiriyor" diyor.
“ARTIŞ ANLAYIŞLA KARŞILANMALI"
Sektör temsilcileri kayıpların kapatılabilmesi için navlun bedellerinin artırılmasının zorunlu hale geldiğini kaydediyor. Böyle bir dönemde ihracatçı ve taşımacının işbirliği yapması gerektiğine dikkat çeken sektör oyuncuları, ihracatçının bir sonraki yükünü taşıyabilmek için giden aracın dönmesi gerektiğine, bunun için de en azından taşımacının dönüşteki yakıt masrafını çıkarmasının şart olduğuna dikkat çekiyor.
Emre Eldener, ihracat navlununa yapılacak makul ölçüde bir artışın böyle bir dönemde anlayışla karşılanmasını beklediklerini ifade ediyor. Sektörün önde gelen oyuncularından Sertrans Yönetim Kurulu Başkanı Nilgün Keleş ise tekstil ve otomotiv ağırlıklı ihracattaki yükselişin ithalattaki boşluğu karşılamadığına işaret ediyor.
Tırların tekeri dönmediği sürece zarar yazdığını belirten Nilgün Keleş, dış ticarette dengelenme beklediklerini sözlerine ekliyor. Keleş'in verdiği bilgiye göre, dış ticarette ithalat kaynaklı boş dönüşler sektörde çok olumsuz bir etki yarattı.
Türkiye, mevcut koşulları gereği ithalatı ihracattan daha fazla olan bir ülke. İthalatta kur ve diğer faktörlerden kaynaklanan düşüş, tırların boş dönmesine veya yük almak için çok uzun süreler beklemesine neden oldu. Keleş, kurdaki yükselişin de sektörün maliyetlerine yansıdığını kaydediyor.
Lojistikte artan maliyetleri tek başına ihracatçıya yüklemenin doğru ve adil olmadığını belirten Keleş, "O nedenle sektör eğilimi yüzde 25 gibi bir artış yansıtılması şeklinde oluştu. Fakat maliyet baskısının lojistik şirketlerine yansıması yüzde 50 civarında diyebiliriz" diyor.
SEKTÖR ÇOKLU TAŞIMAYA YÖNELDİ
Bu dönemde şirketlerin maliyetlerle mücadeleyi intermodal taşımacılığa yönelerek aşmaya çalıştığı da görülüyor.
Reysaş Yatırım Holding Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Egemen Döven, Avrupa ülkelerinden boş dönüşlerde pazarına göre yüzde 75 oranında artış yaşandığını aktarıyor.
2019 yılı ilk verilerine göre boş dönüşlerde artışın devam ettiğini belirten Döven, sektörün bu noktada yatırımlarını gözden geçirip farklı taşıma modlarına yöneldiğini söylüyor.
Döven, "Demiryolu ile taşımada önümüzdeki dönemde ciddi artışlar bekliyoruz. Biz de şirket olarak bu dönemde özellikle yüksek maliyet kalemi olan noktalarda intermodal taşımaya yoğunlaştık" diye konuşuyor.
