2019'un ikinci çeyrek dönemine ilişkin gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH) verileri 2 Eylül'de açıklanacak. Bu verilerde ekonomide yüzde 1,5-2,5 arasında küçülme göreceğimizi tahmin ediyoruz.
DR. ORHAN KARACA
okaraca@ekonomist.com.tr
Türkiye ekonomisi geçen yılın son çeyreğinde yüzde 3 ve bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 2,6 küçülmüştü. Böylece iki çeyrek üst üste küçülerek resesyona girmişti. İkinci çeyrekte de küçülme çıkarsa ekonomideki resesyon üçüncü çeyrek döneme uzamış olacak.
İkinci çeyrekte ekonomide yine küçülme yaşandığını tahmin etmemizin nedenini, büyüme ile yakından ilişkili öncü göstergelerden aldığımız sinyallerin bu yönde olması oluşturuyor.
SANAYİ ÜRETİMİ NE DİYOR?
Bu göstergelerden en önemlisi olan sanayi üretimi ikinci çeyrekte geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 3,4 düştü. Sanayi üretimi geçen yılın dördüncü çeyreğinde yüzde 7,3 ve bu yılın ilk çeyreğinde ise yüzde 5,6 düşmüştü.
İkinci çeyrekteki düşüş önceki iki çeyrekteki kadar derin değil ama yine de oldukça fazla. Bu da ekonomideki küçülmenin ikinci çeyrekte de devam ettiğini düşündürüyor. Reel perakende satışlarda da benzer bir sinyal var.
Reel perakende satışlardaki değişim, Türkiye'de iç talebin en önemli ayağı olan hanehalkı tüketim harcamaları konusunda bilgi veriyor. Reel perakende satışlar geçen yılın son çeyreğinde yüzde 7,3 ve bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 5,3 gerilemişti.
Reel perakende satışlarda ikinci çeyrekte ise yüzde 4,1 düşüş yaşandı. Bu da hanehalkı tüketimindeki zayıflığın ikinci çeyrekte de devam ettiği ve ekonomideki büyümeyi yine olumsuz etkilediği anlamına geliyor.
İç talepteki durum hakkında daha ayrıntılı bilgi sahibi olmak için ithalat miktar endeksleri ile inşaat istatistiklerine bakıyoruz. Tüketim malı ithalatındaki büyük düşüşün aynen sürmesi, hanehalkı tüketim harcamalarındaki zayıflığın devam ettiğini teyit ediyor.
Yatırım malı ithalatındaki düşüşün sürmesi, makine ve teçhizat yatırımlarındaki düşüşün de devam ettiği anlamına geliyor. İskan izni alınan daire sayısı ile inşaat ruhsatı alınan daire sayısındaki gerileme, inşaat yatırımları için olumsuz sinyal veriyor. Ara malı ithalatı ile toplam ithalattaki düşüşün sürmesini de üretimdeki gerilemenin devam ettiği şeklinde yorumlayabiliriz.
KÜÇÜLMENİN FRENLERİ
Geçen yılın son çeyreği ile bu yılın ilk çeyreğinde iç talepteki şiddetli daralma ekonomiyi küçültürken reel ihracatta fiyat kırarak sağlanan artış ise bu küçülmenin iyice derinleşmesinin önüne geçmişti. Muhtemelen ikinci çeyrekte de benzer bir durum göreceğiz.
İhracat miktar endeksindeki yüzde 7,5'lik artış buna işaret ediyor. Bu dönemde turizm gelirlerindeki artışın biraz hızlanması da dış talepten büyümeye gelen katkının sürdüğünü düşündürüyor.
2019'un ilk çeyreğinde ekonomideki küçülmenin derinleşmesini engelleyen bir faktör de kamu tüketimindeki artış olmuştu. Bunu 31 Mart'taki yerel seçimler öncesinde hükümetin harcamalarda gaza basması sağlamıştı.
İkinci çeyrekte kamu tüketimindeki artış yavaşlamış olabilir. Fakat kamu tüketimindeki gelişmeleri sağlıklı olarak izlememizi sağlayacak öncü göstergeler olmadığı için bu konuda kesin bir şey söyleyemiyoruz.
Tüm bu bilgileri bir arada değerlendirdiğimizde ikinci çeyrekte ekonominin yüzde 1,5-2,5 arasında küçüldüğü tahminini yapıyoruz. Bunun orta noktasını alarak ikinci çeyreğe ilişkin tahminimizi yüzde 2 dolayında küçülme olarak ifade edebiliriz.
