QNB eFinans Kanal Satış ve İş Ortakları Bölüm Müdürü
İlke Altın
Böylece, 19 Ekim 2019 tarihli ve 30923 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmış olan 509 Sıra Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği'nde yer alan ve 1 Temmuz 2020 itibariyle bir çok işletmeyi lojistik ve taşımacılıkta yepyeni dijital malî uygulamalara dahil etmiş olan e-İrsaliyenin uygulamasında bir çok değişiklik olmuştur.
Bir çok sektörde ve geniş operasyonlu firmada faturaya nazaran oldukça karmaşık ve fiziksel aşamaları değişken olan irsaliye uygulamaları sebebiyle, GİB analizleri ve mükelleflerce iletilen farklı uygulamalara dair soruları cevaplayan bir çok değişiklik, bu güncel kılavuzla karşılanmıştır.
Bu durumda, 14 Temmuz 2020 tarihli değişiklik taslağında yer alan bir çok e-irsaliye senaryosu ve uygulama değişikliğini e-İrsaliye kullanıcıları ve aracı servis sağlayıcıları açısından fiilî halde uygulanabilir hale getirdiği gibi merkezî ve özel entegratör sistlemleri buna uygun hale getirmiştir. Bu durumda, bu ayki yazımızı da Haziran ayı başlığımız e-İrsaliyenin bir devamı olarak bu evrimine ayırmak gerekiyor.
MAL SEVKİ İÇİN ARTIK BEKLEME YOK
Kılavuzun 13. maddesine göre artık malın sevkiyatına başlanılması için alıcı tarafından sistem yanıtının beklenmesine gerek kalmamıştır. Özellikle ihracat sevki-yatlarında mükelleflerin kafasına karıştıran sistem yanıtı bekleme sorusu böylelikle mükellef açısından daha kolay bir noktaya evrilmiştir.
Sıkça soru yaratan bir diğer konu olan alıcı tarafın e-irsaliyede olmaması halinde sistem yanıtını alıcının aslında sistemde var olmayan kimlik numarasından bekleme hatası da böylece daha kolay yönetilebilir hale gelmiştir. Tabii ki bu durumlarda alıcının yani istem yanıtı verenin GİB sanal kullanıcısı olduğunu unutmamak gerek.
Bu arada alıcının da sistem yanıtı aynı şekilde beklenmeyecek. e-İrsaliyenin GİB merkezî sisteminden alıcıya başarılı olarak iletilmesi malın fiili sevki için yeterlidir. 15.8. maddede de belirtildiği gibi, özel entegratör müşterileri için ise iş daha da kolay, özel entegratörlerin bilgi sistemlerine iletilmesi fiili sevkiyatın başlatılması açısından yeterli. e-İrsaliye ulaştıktan sonra GİB'e 15 dakika içinde iletim artık özel entegratörlerin sorumluluğunda.
Bu durumunda devamında konu olan e-İrsaliye yanıtı hususu da mevcut Kılavuz'un 12. Maddesinde bahsedildiği üzere alıcının malın ulaştığı adreste bulunmaması, sevkiyatın alıcıya ulaşamaması gibi durumlar sebebiyle malların geri götürülmesi veya farklı bir alıcıya götürülmesi öncesinde alıcının e-İrsaliyeyi haliyle reddetmesi gibi durumlarda, gönderici mükellef üzerinde "e-İrsaliyeye Dönüştürülecektir" ibaresi ve şoförün ismi ve TCKN'si yanı sıra araç plaka bilgileri yer alacak şekilde matbu sevk irsaliyesine imkan verilmiştir.
Ancak unutulmaması gereken detay, bu matbu belgenin en geç 24 saat içerisinde "matbudan" tipindeki e-İrsaliye karşılığı gönderici tarafından düzenlenerek GİB sistemlerine iletilme gerekliliğidir.
Yine sıkça soruya sebep olan bir hususta daha kolaylık Kılavuz'un 15.5. maddesiyle gelmiştir. Teknik imkansızlıklar sebebiyle sevkiyatın başladığı lokasyonda e-irsaliye oluşturulamıyorsa, gönderici e-irsaliyeyi farklı bir lokasyonunda artık düzenleyebilmekte.
Sevkiyatın aslen başladığı lokasyonda matbu irsaliye düzenlenir ve matbu irsaliye üzerine diğer lokasyonda oluşturulan e-İrsaliye belge numarası ve belge düzenleme tarihi, şoför ve araç plaka bilgileri, ve "e-İrsaliyesi ayrıca düzenlenmiştir" ibaresi yazılmasına izin verilmiştir.
Sevkiyatın başladığı lokasyonda matbu irsaliye de mevcut değilse; mal sevkiyatını yapan kişi ya da kuruma e-İrsaliye belgesinin elektronik ortamda görüntülenmesine olanak sağlamak üzere e-İrsaliye belge numarası ve e-İrsaliye düzenleyicisinin VKN bilgisi iletilmelidir. Bu şekilde alıcıya mal ulaştığında veya sevkiyat esnasında denetim halinde GİB ana sisteminde söz konusu e-İrsaliyenin tespiti kolaylaştırılmıştır.
MUHTELİF MÜŞTERİLERE SEVKİYAT
Bu husus uzun süredir özellikle çimento satış firmaları veya şantiyeler ve depolama alanı arasında kendi iç sevkiyatını yapan inşaat firmaları için soru işareti olmuştur. Bazı ürün türleri doğaları gereği müşterilerine tam ölçüde sevk edilemez veya ölçüm ancak satış tamamlandığında (misalen çimento dökümü ihtiyaç kadar yapılıp bittiğinde) tespit edilebilir.
Bu satış ve sevkiyat modeli haliyle e-İrsaliyenin önceden oluşması ve belirgin birim ve toplam tutara sahip olması açısından daha zorlu bir süreç getirmekteydi. Kılavuzun 15.11. maddesi sayesinde müşterinin/müşterilerin ya da teslim edilecek mal miktarının sevkiyat başlangıcında bilinmediği hallerde ve hatta teslimat yapılan lokasyonda elektronik belge oluşturmada teknik imkansızlıklar olması durumu öngörülmüştür.
Bu halde satıcı rolündeki mükellef sevkiyatı "muhtelif müşteriler" diye genel bir alıcı ile tanımlamayarak e-İrsaliye belgesi oluşturulmalıdır. 15.5. maddesinde olduğu gibi teknik imkansızlık mevcutsa, gerekli ibare ve bilgiler konarak matbu sevk irsaliyesi düzenlenebilir. Tabii, yine, en geç 24 saat içerisinde de bu belgenin elektronik karşılığı düzenlenmesi şartıyla.
KİM, NEREDEN, NEREYE, NEYİ TAŞIYOR?
15.27'den 15.39. maddeye kadar bir çok alanda konsinye teslim, ihracat işlemlerinde e-irsaliye, e-ir-saliyede bulunması gereken alanların bir kısmının bilinmemesi durumunda yapılacaklar, sıcak satışlarda e-irsaliye oluşturulamaması gibi bir çok konuya değinilmiştir.
Burada özellikle dikkat çekici bir madde 15.34. olmuştur. Bu maddede, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ile paralele biçimde UETDS (Ulaştırma Elektronik Takip ve Denetim Sistemi) ile bir bağlantı dikkati çekiyor.
UETDS sistemi, 4925 no'lu Karayolu Taşıma Kanunu ve 08.01.2018 tarih ve 30295 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Karayolu Taşıma Yönetmeliği çerçevesinde taşımacılık faaliyetinde bulunan firmaların taşıdıkları eşya, kargo ve yolcu hareketlerinin elektronik olarak gerçek zamanlı takibi, değerlendirilmesi ve denetimini yapmaktadır.
Bu kapsamda e-İrsaliyelerde şoförün ad-soyad ve TCKN bilgisinin UETDS yük taşıma bildirimleri bakımından da zorunlu bir alan olması gerekliliği vurgulanmıştır. Taşımayı gerçekleştiren şoförlerin ilgili mevzuatlarınca yetkilendirilmiş ve yeterliklerinin bulunması veya taşınan mal cinsinin (mesela patlayıcı maddeler için gereken Tehlikeli Madde Taşımacılığı Şoförlük seviyesi) gerektirdiği ehliyetlere sahip olmalarının tespiti bakımından önemli olan bu bilgi, şoförün adı-soyadı ve TCKN veya pasaport bilgisinin e-İrsaliye ilgili elektronik belge alanında doğru şekilde yazılması zorunludur.
Ülkemizde geçen aylarda yaşanan üzücü bazı patlamaları düşündüğümüzde, bu aşırı detaylı olarak görülebilecek verilerin aslında bu tip sevkiyatların doğru şekilde ve şartlarda yapılması açısından daha sevkiyat başlamadan denetlenmesi ve kontrolü açısından önemli olarak görmek işten bile değil.
Artık e-İrsaliyelerin kağıt kesilmesi izni de bitti sisteme girmekte geç kalmayınız. Sağlık ve esenlikle...
