Prof. Dr. Volkan Demir Galatasaray Üniversitesi İİBF, İşletme Bölümü, Muhasebe-Finansman Anabilim Dalı Öğretim Üyesivdemir@gsu.edu.tr
İhracatın geliştirilmesi ve çeşitlendirilmesi, ihraç mallarına yeni pazarlar kazandırılması, ihracatçıların uluslararası ticarette pazar paylarının artırılması, yurt dışında faaliyet gösteren müteahhitler ve yatırımcılara uluslararası piyasalarda rekabet gücü ve güvence kazandırılması gibi amaçlarla kurulan Türk Eximbank uyguladığı kredi ve sigorta programları ile ihracatçılara çok önemli fırsatlar sunmaktadır.
Bu ay ki yazımda, ihracat yapan KOBİ’lere fayda sağlaması amacıyla Türk Eximbank’ın sunduğu bazı temel fırsatları incelemeye çalıştım.
KREDİ PROGRAMLARI
Türk Eximbank’ın sunduğu kredi desteklerinden önemli bir kısmını Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) fonları ile kullandırılan Reeskont Kredisi programı oluşturmaktadır. İhracatçılara piyasada en uygun faiz oranları ile finansman sağlama imkanı tanıdığı için çok fazla talep edilen Reeskont Kredisi programı, ihracatçıların ihracata hazırlık aşamasındaki finansman ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla uygulanmaktadır.
Geçtiğimiz hafta TCMB’nin reeskont kredileri kullanım ve geri ödeme koşullarında değişiklik yapmasıyla, reeskont kredisi limiti 1 Ekim 2021’den geçerli olacak şekilde 30 milyar dolara yükseltilmiştir. Söz konusu limitin 20 milyar doları Türk Eximbank tarafından son üç yıldaki ya da son yıldaki ihracat tutarı ithalat tutarından en az yüzde 10 fazla olan net ihracatçı firmalara kullandırılacaktır.
Söz konusu kredilerin daha önce 240 gün olarak uygulanan azami vadesi 180 gün olarak güncellenmiştir. Bununla birlikte, yeni pazarlara yapılan ihracat, yüksek teknolojili ürün ihracatı ve döviz kazandırıcı hizmetlerin finansmanı amacıyla kullanılan kredilerin azami vadesi 360 gün olarak uygulanmaya devam edecektir.
Türk Eximbank tarafından yürütülen bir diğer kredi programı olan Sevk Sonrası Reeskont Kredileri (SSRK) Programı ile KOBİ’lere yapmış oldukları 360 güne kadar vadeli ihracat alacaklarının, temlik alınmak suretiyle iskonto edilmesi imkanı sunulmaktadır.
SSRK ile ihracatçılara ülke riskinden arındırılmış olarak yeni ve hedef pazarlara yönelmeleri ve bu pazarlarda vadeli satış imkanları ile rekabet şanslarını artırmaları noktasında gerekli finansman desteklerinin sağlanması amaçlanmaktadır. SSRK kapsamında ihracatçılara, alacağın tahsili konusunda bir garanti sağlanmakta, aynı zamanda çok düşük maliyetli bir finansman sunulmaktadır.
Kredilendirme sistemi ihracat alacağının banka tarafından temliki mantığına dayanmakta olup, firmaların borçlu sıfatıyla düzenledikleri, Eximbank’ın alacaklı olduğu poliçeler T.C. Merkez Bankası’na reeskonta sunulmak suretiyle iskonto edilmektedir.
Bu yolla, vadesine en fazla 120 gün kalan ihracat alacakları yıllık Libor + %0,20, 121-240 gün vadeli ihracat alacakları Libor + %0,70, 241360 gün vadeli ihracat alacakları ise Libor+%0,90 gibi düşük faiz oranları ile kredilendirilmektedir.
Türk Eximbank ihracatçılara doğrudan kredi kullandırmanın yanı sıra ticari ve katılım bankaları aracılığıyla Sevk Öncesi İhracat Kredileri (SÖİK) de kullandırmaktadır. Söz konusu program kapsamında Türk Eximbank aracı bankalara limit tahsis etmekte, krediye aracılık yapan bankalar da Türk Eximbank tarafından belirlenen faiz ve kar payı oranları üzerine TL kredilerde azami yıllık 1 (bir), döviz kredilerinde azami yıllık 0,5 (yarım) puan aracılık komisyonu ilave ederek krediyi kullandırabilmektedir. SÖİK kapsamında ihracatçı firma Türk Eximbank’a doğrudan başvuru yapmadan, işlemlerini yürüttüğü ticari banka ya da katılım bankası aracılığıyla Türk Eximbank fırsatlarından yararlanabilmektedir.
ALACAK SİGORTASI PROGRAMLARI
Türk Eximbank’ın ana desteklerinden bir diğerini oluşturan sigorta programları kapsamında, ihracatçıların vadeli alacaklarının ticari ve politik risklerden kaynaklı olarak ödenmemesi durumlarına karşı sigortalanmaktadır.
Türk Eximbank’ın en fazla uyguladığı sigorta programı olan Kısa Vadeli İhracat Kredi Sigortası kapsamında, ihracatçıların 238 ülkede faaliyet gösteren alıcılarına yaptıkları 360 güne kadar vadeli tüm mal ve hizmet satışları sigortalanabilmektedir.
Kısa Vadeli İhracat Kredi Sigortası’ndan yararlanmak isteyen ihracatçılardan gerekli belgeler temin edildikten sonra sigorta poliçesi düzenlenmekte belirlenen limitler dâhilinde ihracatçının karşılaşabileceği ticari ve politik riskler Türk Eximbank tarafından üstlenildiğinden, ihracatçılar daha güvenli olarak sevkiyatlarını gerçekleştirebilmektedir.
Sigorta kapsamına alınan ticari riskler; alıcının iflası, tasfiyesi veya hakkında konkordato kararı alınması, ihracat bedelini ödeyememesi, ihracatçı tarafından gönderilen malları teslim almaması, malların gümrüklerde millileşmesi veya imha edilmesi ve benzeri durumlardan kaynaklanan risklerdir.
Politik riskler ise; alıcının ithalat izninin iptali, sevk edilen mallara el konulması, savaş, iç savaş ve benzeri hadiseler yaşanması, döviz transferinin engellenmesi gibi durumlardan kaynaklanan risklerdir.
Sigortalı, ticari ve politik risklerden kaynaklı olarak vadesinde tahsil edemediği ihracat bedellerini Türk Eximbank’a bildirmektedir. Tazminat başvurusunun değerlendirilmesi sonucunda, Sigorta Poliçesi’nde belirlenen koşullara uygun olduğu tespit edilen işlemlere ilişkin alacakların %90’ı sigortalıya ödenmektedir.
Türk Eximbank’ın diğer sigorta faaliyet konularından biri de, ihracatçılar ve grup şirketlerine yönelik olarak Kısa Vadeli Yurt İçi Kredi Sigortası programıdır.
Program ile Kısa Vadeli İhracat Kredi Sigorta Poliçesi’ne sahip ihracatçılar ve grup şirketlerinin yurt içi faaliyetlerinden kaynaklı 360 güne kadar vadeli tüm yurt içi satışlarından doğan alacakları sadece ticari risklere karşı belirli limitler dâhilinde güvence altına alınmaktadır.
Kısa vadeli alacak sigortası programlarının yanı sıra Türk Eximbank, İhracatçıların, tek bir satış sözleşmesine bağlı olarak gerçekleştirecekleri sevkiyatlardan doğan ve azami vadesi 18 yıl olan alacakları da politik ve ticari risklere karşı teminat altına alabilmektedir.
Özellikle yatırım malı ihracatına yönelik uygulanan Orta ve Uzun Vadeli İhracat Kredi Sigortası programları ile ihracatçılar sevk öncesi dönemde karşılaşacakları sipariş iptali riski veya sevk sonrası dönemde alacaklarını tahsil edeme risklerine karşı koruma altına alınmaktadır.
Alacak sigortası programları ile ihracatçı firmaların ihraç ettikleri mal bedellerinin, ticari ve politik risklere karşı belirli oranlarda teminat altına alınmasının yanı sıra ihracatçılara sigorta poliçesinin teminat gösterilmesi yoluyla ticari bankalardan finansman imkanı yaratılmaktadır.
Yüzde yüz kamu ortaklığına sahip olan Türk Eximbank, kar amaçlı kurulmuş bir banka olmadığından ve temel misyonu ihracat yapan firmaları desteklemek olduğundan sunduğu cazip desteklerin ihracat yapan ya da yapmayı planlayan KOBİ’ler tarafından bilinmesi oldukça önemlidir.
20 şube ve 11 irtibat bürosu ile ihracatçılara doğrudan hizmet veren Türk Eximbank, internet sitesinde de sunduğu desteklere ilişkin ayrıntılı bilgi paylaşmaktadır.
Tüm KOBİ’lere Türk Eximbank’ın sunduğu ürünlere ilişkin daha detaylı bilgiler elde etmek için internet sitesini incelemelerini ve ihracat satışlarına ilişkin finansman ihtiyaçlarında Türk Eximbank’a başvuru yapmalarını önermekteyim.
