Dünyada 1990’lı yıllarda ortaya çıkmaya başlayan ‘yeşil girişimcilik’ son yıllarda Türkiye’de de kendini göstermeye başladı. Pandemi süreci ile birlikte tüm dünyada doğal ve çevreye saygılı ürünlere olan talep artarken, düşük karbon kullanımı, enerji verimliliği ve tasarrufu, yenilenebilir kaynaklar, geri dönüşüm, temiz teknoloji gibi alanlara vurgu yapan yeşil girişimler, hiç olmadığı kadar ilgi görüyor.
Aram Ekin Duran
eduran@ekonomist.com.tr
Çevre sorunlarının yenilikçi çözümler geliştirerek çözülmesine yardımcı olan yeşil girişimler, yükselen bir trend olarak tüm dünyada ilgi görüyor. Türkiye de yeşil girişimlerin sayısı her geçen yıl artıyor. Yeşil girişimler, sosyal sorumluluk sahibi yatırımcılar ve kitle fonlaması platformlarından farklı destekler almaya başlarken, üretilen yeni iş fikirleri yakın geleceğin en önemli iş alanlarını yaratma potansiyeline sahip.
Düşük karbon kullanımı,enerji verimliliği ve tasarrufu, yenilenebilir kaynaklar, geri dönüşüm, temiz teknoloji gibi alanlara vurgu yapan yeşil girişimcilik, son yıllarda yatırımcıların dikkatini çeken bir konu haline geldi. Küresel pandemi süreci ile beraber ise yeşil girişimlere olan ilgi daha da arttı.
Toplumda çevreci ve doğal ürünlere yönelme hızlanırken, bu alandaki yatırımlar da daha görünür hale geldi. Türkiye’deki yeşil girişimciliğe örnek olarak “Garanti BBVA Partners” köşemizde ele aldığımız Ottan da bu tür şirketlerden biri.
Bitkisel atıklar ile kullanılmayacak durumdaki gıdaları dönüştürerek, fonksiyonel dekorasyon ürünleri üreten şirketin kurucusu Ayşe Yılmaz, “Pandemi sürecinin getirdiği çevresel farkındalıkla beraber genel olarak ‘yeşil’ işler, güzel fırsatlar doğduğunu düşünüyorum” diyor. Yılmaz ile yaptığımız söyleşiyi “Garanti BBVA Partners” köşemizde okuyabilirsiniz.
Yeşil girişim olarak adlandırılan yeni girişim türü, sektörlerin çevreye verdiği zararları azaltmayı hedefleyen girişimler olarak tanımlanıyor. Girişimcilik kavramı ile ekoloji (çevre) kavramının birleşmesi ile oluşan yeşil girişimciliğe “eko girişimcilik” de deniyor.
Yeşil girişimler sadece çevre ve yeşili korumak için değil, ekonomik olarak sürdürülebilir bir çevre yaratmayı da amaçlıyorlar. Doğalgaz, güneş enerjisi, dalga enerjisi, rüzgâr enerjisi gibi çevreci kaynakların kullanımı ve teşviki de yeşil girişimcilik faaliyetlerinin sürdürülebilmesi açısından destekleyici rol oynuyor.
2050 yılına kadar yeşil girişimciliğin önünü açarak iş dünyasında büyük bir değişime hazırlanan Avrupa Birliği tarafından ortaya koyulan "Avrupa Yeşil Düzeni" programı, Türkiye gibi hem ihracat hem de ithalatta AB’nin en yakın partnerlerinde olan bir ülke için girişimcilere çok önemli fırsatlar sunuyor.
AB finansmanını harekete geçirecek ve iklim nötr, yeşil, rekabetçi ve kapsayıcı bir ekonomiye geçiş için gereken kamu ve özel yatırımları kolaylaştırmak ve teşvik etmek için bir çerçeve sunuyor. Yeşil Düzen kapsamında açıklanan diğer girişimleri tamamlayan Plan, üç temel noktaya dayanıyor.
AB ülkeleri gelecek 10 yıl içerisinde en az 1 trilyon euroluk sürdürülebilir yatırım gerçekleşeceği öngörüsünde bulunurken, Avrupa Yatırım Bankası (EIB) yeşil girişimlere özel destekleri adım adım hayata geçiriyor.
Ülkemizde, girişimcilik kavramının henüz yeni yeni olgunlaşıyor olması, Yeşil Girişimciliğin de önünde bir engel oluşturuyor. Yine de Türkiye’de ‘yeşil girişimler'e verilen destekler her geçen yıl artıyor. Melek yatırımcı ağları, kuluçka merkezleri, teknoloji geliştirme bölgeleri, TÜBİTAK destekleri gibi ulusal ve Horizon 2020 gibi uluslararası destek mekanizmaları bunlardan bazıları.
Ayrıca Türkiye’nin ilk yeşil girişimcilik merkezinin kurulması ve sürdürülebilir bir yapıya kavuşturulması amacıyla 2018’de Büyükçekmece Belediyesi koordinatörlüğünde Küresel Çevre Derneği tarafından kurulan “Uluslarararası Yeşil Girişimcilik ve İstihdam Merkezi”, 18 - 29 yaş arasındaki girişimci adayları için eğitimler düzenliyor.
Bununla birlikte Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı, (TTGV) İspanya’da faaliyetlerini yürüten Temiz Üretim Bölgesel Çevre Merke-zi’yle (RAC/CP) işbirliği yaparak, “Türkiye’de sürdürülebilir yaşam tarzının oluşmasına yönelik yeşil girişimciliğin mevcut durumunu, zorluklarını ve fırsatlarını” da tanımlayan bir araştırma ve inceleme çalışması gerçekleştirdi.
Yapılan çalışmalar, yeşil girişimcilik örnekleri ile birlikte “Green Entreprene-urship in Turkey” yayınında toplandı. Ayrıca TTGV bünyesindeki Yeşil Teknoloji Projeleri (YETEP) desteği ile sanayi kuruluşları tarafından iklim dostu teknolojiler, temiz üretim teknolojileri ve enerji verimliliği, yenilenebilir enerji ve diğer enerji teknolojileri alanlarında gerçekleştirilen uygulama projelerine geri ödemeli finansman desteği sağlıyor.
Yeşil girişimcilik, pek çok farklı sektörde de ‘yeşil işletmelerin önünü açan bir özelliğe sahip. Bu sektörlerden biri de yeme-içme sektörü. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü FAO'nun tahminlerine göre üretilen gıdanın üçte biri yenmeden önce ya kaybediliyor ya da israf ediliyor.
Her yıl ortalama 10 milyon insan açlıktan hayatını kaybederken, 1,3 milyar ton gıda çöpe gidiyor. İsraf oranı en yüksek endüstrilerden biri olan yemek endüstrisinde daha sürdürülebilir ve doğa dostu bir dönüşümü başlatmak için WWF , Boğaziçi Üniversitesinle birlikte ‘Yeşil Nesil Restorancılık'
programı başlatarak ‘yeşil girişimcilik’ alanında önemli bir adım attı. Program, yeme-içme sektöründe bilinçli bir tüketim anlayışıyla gıda ve ambalaj atığını azaltmak, sertifikalı ve yerel gıda kullanmak, enerji verimliliğini sağlamayı amaçlıyor.
Yeni ve sürdürülebilir restorancılık anlayışını benimseyen restoranlar, WWF-Türkiye tarafından 95 ayrı kriter üzerinden sınıflandırılıyor. Restoranlar, enerji-su kullanımı, atık yönetimi, kirlilik ve kimyasal azaltımı gibi başlıklar altındaki kriterlere göre ‘Yeşil Nesil Restoran’ statüsüne hak kazanıyor.
Uluslararası Yeşil Girişimcilik ve İstihdam Merkezi tarafından düzenlenen Uluslararası Yeşil Girişimcilik Fikir Yarışması’na Türkiye'den katılan yeşil girişim projeleri:
Tarlamvar: Bireysel tüketiciyle çiftçi arasında bağlantı kurarak, tarım ürünlerinin tedarik zincirindeki verimsizliğin azaltılmasını sağlayan bir girişim.
Toplio: Evinde veya iş yerinde elektronik atık oluşan kişilerle lisanslı e-atık toplama-ayırma ve geri dönüşüm tesislerini bir araya getiren ve paydaşlarına kazanç, tasarruf ve bağış imkanı tanıyan bir mobil bir e-atık pazar yeri ve tersine lojistik platformu.
Pulsec: Atıl durumda bulunan elektronik atıkları toplayarak kurumsal sosyal sorumluluk ve eğitim müfredatı kapsamında fonksiyonel, estetik veya programlanabilir ürünlere çevrilmesi
Bluedot: Elektrikli araba kullanıcılarının şarj ünitesine ulaştığı, rezervasyon ve ödeme yapabildiği; şarj ünitesi sahiplerinin paylaşım ekonomisi ile gelir elde ettiği pazar yeri fikri.
Paksumatik: Yapay zekayı kullanarak sudaki tehlikeli bakterileri ve zararlı parçacıkları tespit etmek.
Avus: Sokak aydınlatmaların erken açılma, geç kapanma problemlerine çözümler sunan bir girişim fikri.
Phototherma Hybrid Solar Panel: Güneşin hem ışığından hem de ısısından elektrik üretimi sağlayan ve karlı dönemlerde kar giderimi yapabilen hibrid güneş paneli üretimi..
OTTO: Yüzde100 su tasarrufu sağlayan araç temizlik teknolojilerinin geliştirilmesi.
1- IMPOSSİBLE FOODS INC.
ABD'de bilinçli tüketicilere sürdürülebilir vejetaryen ürünler sunan Impossible Foods şirketi, hamburger de dahil olmak üzere taklit yiyecekler oluşturmak için yeşil yiyeceklerden spesifik proteinler ve besin maddeleri seçerek üretim yapıyor.
2- CHOOSE ENERGY
Teksas merkezli girişim ortalama tüketici ve küçük işletmeler için elektrik ve doğalgaz alışverişini basitleştirmek, ortalama koşulları ve yenilenebilir enerji seçeneklerini planlıyor. İnsanların enerji maliyetlerinden tasarruf etmelerini kolaylaştırıyor.
3- HOLGANİX
Geçmişte çim bakım şirketi yöneten bir grup girişimci tarafından kurulan şirket, organik çim bakımı üzerine çalışıyor. Şirket, doğal mikroorganizmalar içeren çevre dostu çim bakımı ürünleri satıyor. Şirketin ürettiği ürünler, gübre kullanımını yüzde 90'a kadar azaltıyor.
4- ELEVATE STRUCTURE
Çevre dostu yapılar inşa ederek kârlı bir gayrimenkul geliştirme hayaliyle Hawaii'de bir konut mühendisi ekip tarafından kuruldu. Taşınabilir alanlar zeminden daha yukarıya inşa ediliyor ve b 20 kat daha fazla kullanılabilir alan yaratabiliyor.
5- FREİGHT FARMS
ABD merkezli şirket, kendine yeten tarım alanlarına dönüştürülmüş nakliye konteynırları geliştiriyor. Freight Farms, müşterilerin yılda 365 gün herhangi bir ortamda LED'leri ve hidroponik sistemleri kullanarak taze ürünler yetiştirmelerini sağlıyor.
Kaynak: Investopedia
Aram Ekin Duran
eduran@ekonomist.com.tr
Çevre sorunlarının yenilikçi çözümler geliştirerek çözülmesine yardımcı olan yeşil girişimler, yükselen bir trend olarak tüm dünyada ilgi görüyor. Türkiye de yeşil girişimlerin sayısı her geçen yıl artıyor. Yeşil girişimler, sosyal sorumluluk sahibi yatırımcılar ve kitle fonlaması platformlarından farklı destekler almaya başlarken, üretilen yeni iş fikirleri yakın geleceğin en önemli iş alanlarını yaratma potansiyeline sahip.
Düşük karbon kullanımı,enerji verimliliği ve tasarrufu, yenilenebilir kaynaklar, geri dönüşüm, temiz teknoloji gibi alanlara vurgu yapan yeşil girişimcilik, son yıllarda yatırımcıların dikkatini çeken bir konu haline geldi. Küresel pandemi süreci ile beraber ise yeşil girişimlere olan ilgi daha da arttı.
Toplumda çevreci ve doğal ürünlere yönelme hızlanırken, bu alandaki yatırımlar da daha görünür hale geldi. Türkiye’deki yeşil girişimciliğe örnek olarak “Garanti BBVA Partners” köşemizde ele aldığımız Ottan da bu tür şirketlerden biri.
Bitkisel atıklar ile kullanılmayacak durumdaki gıdaları dönüştürerek, fonksiyonel dekorasyon ürünleri üreten şirketin kurucusu Ayşe Yılmaz, “Pandemi sürecinin getirdiği çevresel farkındalıkla beraber genel olarak ‘yeşil’ işler, güzel fırsatlar doğduğunu düşünüyorum” diyor. Yılmaz ile yaptığımız söyleşiyi “Garanti BBVA Partners” köşemizde okuyabilirsiniz.
Yeşil girişim olarak adlandırılan yeni girişim türü, sektörlerin çevreye verdiği zararları azaltmayı hedefleyen girişimler olarak tanımlanıyor. Girişimcilik kavramı ile ekoloji (çevre) kavramının birleşmesi ile oluşan yeşil girişimciliğe “eko girişimcilik” de deniyor.
Yeşil girişimler sadece çevre ve yeşili korumak için değil, ekonomik olarak sürdürülebilir bir çevre yaratmayı da amaçlıyorlar. Doğalgaz, güneş enerjisi, dalga enerjisi, rüzgâr enerjisi gibi çevreci kaynakların kullanımı ve teşviki de yeşil girişimcilik faaliyetlerinin sürdürülebilmesi açısından destekleyici rol oynuyor.
AVRUPA YEŞİL DÜZENİ
2050 yılına kadar yeşil girişimciliğin önünü açarak iş dünyasında büyük bir değişime hazırlanan Avrupa Birliği tarafından ortaya koyulan "Avrupa Yeşil Düzeni" programı, Türkiye gibi hem ihracat hem de ithalatta AB’nin en yakın partnerlerinde olan bir ülke için girişimcilere çok önemli fırsatlar sunuyor.
AB finansmanını harekete geçirecek ve iklim nötr, yeşil, rekabetçi ve kapsayıcı bir ekonomiye geçiş için gereken kamu ve özel yatırımları kolaylaştırmak ve teşvik etmek için bir çerçeve sunuyor. Yeşil Düzen kapsamında açıklanan diğer girişimleri tamamlayan Plan, üç temel noktaya dayanıyor.
AB ülkeleri gelecek 10 yıl içerisinde en az 1 trilyon euroluk sürdürülebilir yatırım gerçekleşeceği öngörüsünde bulunurken, Avrupa Yatırım Bankası (EIB) yeşil girişimlere özel destekleri adım adım hayata geçiriyor.
DESTEKLER HER GEÇEN YIL ARTIYOR
Ülkemizde, girişimcilik kavramının henüz yeni yeni olgunlaşıyor olması, Yeşil Girişimciliğin de önünde bir engel oluşturuyor. Yine de Türkiye’de ‘yeşil girişimler'e verilen destekler her geçen yıl artıyor. Melek yatırımcı ağları, kuluçka merkezleri, teknoloji geliştirme bölgeleri, TÜBİTAK destekleri gibi ulusal ve Horizon 2020 gibi uluslararası destek mekanizmaları bunlardan bazıları.
Ayrıca Türkiye’nin ilk yeşil girişimcilik merkezinin kurulması ve sürdürülebilir bir yapıya kavuşturulması amacıyla 2018’de Büyükçekmece Belediyesi koordinatörlüğünde Küresel Çevre Derneği tarafından kurulan “Uluslarararası Yeşil Girişimcilik ve İstihdam Merkezi”, 18 - 29 yaş arasındaki girişimci adayları için eğitimler düzenliyor.
Bununla birlikte Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı, (TTGV) İspanya’da faaliyetlerini yürüten Temiz Üretim Bölgesel Çevre Merke-zi’yle (RAC/CP) işbirliği yaparak, “Türkiye’de sürdürülebilir yaşam tarzının oluşmasına yönelik yeşil girişimciliğin mevcut durumunu, zorluklarını ve fırsatlarını” da tanımlayan bir araştırma ve inceleme çalışması gerçekleştirdi.
Yapılan çalışmalar, yeşil girişimcilik örnekleri ile birlikte “Green Entreprene-urship in Turkey” yayınında toplandı. Ayrıca TTGV bünyesindeki Yeşil Teknoloji Projeleri (YETEP) desteği ile sanayi kuruluşları tarafından iklim dostu teknolojiler, temiz üretim teknolojileri ve enerji verimliliği, yenilenebilir enerji ve diğer enerji teknolojileri alanlarında gerçekleştirilen uygulama projelerine geri ödemeli finansman desteği sağlıyor.
‘YEŞİL RESTORAN' GİRİŞİMİ
Yeşil girişimcilik, pek çok farklı sektörde de ‘yeşil işletmelerin önünü açan bir özelliğe sahip. Bu sektörlerden biri de yeme-içme sektörü. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü FAO'nun tahminlerine göre üretilen gıdanın üçte biri yenmeden önce ya kaybediliyor ya da israf ediliyor.
Her yıl ortalama 10 milyon insan açlıktan hayatını kaybederken, 1,3 milyar ton gıda çöpe gidiyor. İsraf oranı en yüksek endüstrilerden biri olan yemek endüstrisinde daha sürdürülebilir ve doğa dostu bir dönüşümü başlatmak için WWF , Boğaziçi Üniversitesinle birlikte ‘Yeşil Nesil Restorancılık'
programı başlatarak ‘yeşil girişimcilik’ alanında önemli bir adım attı. Program, yeme-içme sektöründe bilinçli bir tüketim anlayışıyla gıda ve ambalaj atığını azaltmak, sertifikalı ve yerel gıda kullanmak, enerji verimliliğini sağlamayı amaçlıyor.
Yeni ve sürdürülebilir restorancılık anlayışını benimseyen restoranlar, WWF-Türkiye tarafından 95 ayrı kriter üzerinden sınıflandırılıyor. Restoranlar, enerji-su kullanımı, atık yönetimi, kirlilik ve kimyasal azaltımı gibi başlıklar altındaki kriterlere göre ‘Yeşil Nesil Restoran’ statüsüne hak kazanıyor.
TÜRKİYE'DEN ÇIKAN 'YEŞİL GİRİŞİM' FİKİRLERİ
Uluslararası Yeşil Girişimcilik ve İstihdam Merkezi tarafından düzenlenen Uluslararası Yeşil Girişimcilik Fikir Yarışması’na Türkiye'den katılan yeşil girişim projeleri:
Tarlamvar: Bireysel tüketiciyle çiftçi arasında bağlantı kurarak, tarım ürünlerinin tedarik zincirindeki verimsizliğin azaltılmasını sağlayan bir girişim.
Toplio: Evinde veya iş yerinde elektronik atık oluşan kişilerle lisanslı e-atık toplama-ayırma ve geri dönüşüm tesislerini bir araya getiren ve paydaşlarına kazanç, tasarruf ve bağış imkanı tanıyan bir mobil bir e-atık pazar yeri ve tersine lojistik platformu.
Pulsec: Atıl durumda bulunan elektronik atıkları toplayarak kurumsal sosyal sorumluluk ve eğitim müfredatı kapsamında fonksiyonel, estetik veya programlanabilir ürünlere çevrilmesi
Bluedot: Elektrikli araba kullanıcılarının şarj ünitesine ulaştığı, rezervasyon ve ödeme yapabildiği; şarj ünitesi sahiplerinin paylaşım ekonomisi ile gelir elde ettiği pazar yeri fikri.
Paksumatik: Yapay zekayı kullanarak sudaki tehlikeli bakterileri ve zararlı parçacıkları tespit etmek.
Avus: Sokak aydınlatmaların erken açılma, geç kapanma problemlerine çözümler sunan bir girişim fikri.
Phototherma Hybrid Solar Panel: Güneşin hem ışığından hem de ısısından elektrik üretimi sağlayan ve karlı dönemlerde kar giderimi yapabilen hibrid güneş paneli üretimi..
OTTO: Yüzde100 su tasarrufu sağlayan araç temizlik teknolojilerinin geliştirilmesi.
DÜNYADA ÖNE ÇIKAN YEŞİL GİRİŞİMLER
1- IMPOSSİBLE FOODS INC.
ABD'de bilinçli tüketicilere sürdürülebilir vejetaryen ürünler sunan Impossible Foods şirketi, hamburger de dahil olmak üzere taklit yiyecekler oluşturmak için yeşil yiyeceklerden spesifik proteinler ve besin maddeleri seçerek üretim yapıyor.
2- CHOOSE ENERGY
Teksas merkezli girişim ortalama tüketici ve küçük işletmeler için elektrik ve doğalgaz alışverişini basitleştirmek, ortalama koşulları ve yenilenebilir enerji seçeneklerini planlıyor. İnsanların enerji maliyetlerinden tasarruf etmelerini kolaylaştırıyor.
3- HOLGANİX
Geçmişte çim bakım şirketi yöneten bir grup girişimci tarafından kurulan şirket, organik çim bakımı üzerine çalışıyor. Şirket, doğal mikroorganizmalar içeren çevre dostu çim bakımı ürünleri satıyor. Şirketin ürettiği ürünler, gübre kullanımını yüzde 90'a kadar azaltıyor.
4- ELEVATE STRUCTURE
Çevre dostu yapılar inşa ederek kârlı bir gayrimenkul geliştirme hayaliyle Hawaii'de bir konut mühendisi ekip tarafından kuruldu. Taşınabilir alanlar zeminden daha yukarıya inşa ediliyor ve b 20 kat daha fazla kullanılabilir alan yaratabiliyor.
5- FREİGHT FARMS
ABD merkezli şirket, kendine yeten tarım alanlarına dönüştürülmüş nakliye konteynırları geliştiriyor. Freight Farms, müşterilerin yılda 365 gün herhangi bir ortamda LED'leri ve hidroponik sistemleri kullanarak taze ürünler yetiştirmelerini sağlıyor.
Kaynak: Investopedia
