Financial Times köşe yazarı Rana Foroohar, "Son birkaç yıldır — ve hâlâ — piyasaların en dramatik siyasi ve ekonomik olayları nasıl umursamazca atlattığını hayretle izliyorum. Pandemiler, savaşlar, küresel ticaret sisteminin çökmesi, sağcı milliyetçiliğin ve solcu popülizmin yükselişi; hiçbiri yatırımcıların içgüdüsel coşkusunu (animal spirits) bastırmıyor gibi görünüyor" diyor.
Foroohar, kaleme aldığı analizde bu durumu “Rashomon etkisi” olarak tanımlıyor ve şöyle devam ediyor: "Bu durumu açıklamak için pek çok neden öne sürüldü: Hâlâ yüksek olan kurumsal kârlar, yapay zekânın sunduğu vaatler ya da sözde "Taco ticareti". Ancak ben başka bir neden ileri sürmek istiyorum: Dünya henüz yeni bir ekonomik anlatı üzerinde uzlaşmadı. Bu gerçekleşene kadar, muhtemelen huzursuz bir piyasa durgunluğu sürecinde oyalanacağız.
Foroohar’a göre, piyasalarda bugün yaşanan durum ortak bir ekonomik yön duygusunun eksikliğinden kaynaklanıyor. Ekonomik sistemin nereye gittiğiyle ilgili tek bir baskın anlatı olmaması, veri ve olayların farklı oyuncular tarafından tamamen zıt şekillerde yorumlanmasına neden oluyor.
Bu durum, adını Akira Kurosawa’nın 1950 yapımı Rashomon filminden alan ve bir olayın farklı tanıklarca çelişkili biçimde anlatılmasını ifade eden "Rashomon etkisi" kavramıyla açıklanıyor.
Ortak bir öngörü birliği yok
Makalede şu yorumlar da var:
Küresel ticaretin yönü, enflasyon, tarifeler, yapay zeka ve enerji maliyetleri gibi birçok başlık etrafında şekillenen bu anlatı boşluğu, yatırımcılar arasında ortak bir öngörü birliği oluşmasını zorlaştırıyor.
2017’den bu yana jeopolitik olarak uzak ülkeler arasında ticaret azalırken, büyük ekonomiler “adalara ayrılma” sürecine giriyor. Ancak bu görüş evrensel değil.
McKinsey’nin küresel ticaret raporuna göre, yükselen ekonomiler arasında yeni ticaret hatları güç kazanıyor. Ancak bu dönüşümden kimin kazançlı çıkacağı, şirketin büyüklüğüne ve bulunduğu sektöre göre değişiyor.
Büyük firmalar, pandemi sonrası yaptıkları tedarik zinciri optimizasyonlarıyla artan maliyetleri daha kolay yönetebiliyor. JPMorgan verilerine göre ise orta ölçekli ABD şirketleri yalnızca Trump dönemi tarifeleri nedeniyle 82 milyar dolarlık bir maliyet yüküyle karşı karşıya kalacak.
Üstelik bu belirsizliklere yapay zeka konusu da eklenmiş durumda. Yapay zeka ile ilgili iki soru var ve henüz yanıtı yok. Bu teknoloji, üretkenliği artırarak karları yükseltecek mi, yoksa istihdamı hızla azaltarak sosyal huzursuzluk mu yaratacak? Her iki soru için de beklentiler farklı ve yine bir görüş birliğinden söz etmek imkansız.
"PİYASALARIN İLERİDE YANSITMAYACAĞI ANLAMINA GELMEZ"
Foroohar makalesinde "Kariyerim boyunca aynı anda bu kadar çok potansiyel olarak piyasayı etkileyebilecek etkenin bir arada olduğu başka bir dönem görmedim. Piyasaların şu anda bunu yansıtmıyor olması, ileride yansıtmayacakları anlamına gelmez".
RASHOMON ETKİSİ NEDİR?
Rashomon etkisi, bir olayın farklı kişiler tarafından çelişkili şekillerde anlatılması durumunu ifade eder. Bu terim, adını Japon yönetmen Akira Kurosawa’nın 1950 yapımı "Rashomon" adlı filminden alıyor. Filmde, bir cinayet olayı dört farklı karakterin bakış açısından anlatılır ve her biri olayları birbirinden farklı ve kendine göre doğru biçimde sunar.
