gyeniova@ekonomist.com.tr
Melek yatırımcıların girişimlere erken aşamada yatırım yaparak destek sağladıkları ekosistem, geçen yıl büyümeye devam etti. Melek ağların dahil olduğu yatırım turlarını ortaya koyduğumuz tabloya göre, 2021 yılında melek yatırımcılar ve ağlar 46 şirkete 14 milyon dolar yatırım yaptı.
20 Mart - 2 Nisan 2022 tarihli sayıdan
Bu yıl da yatırımların sürmesi hedefleniyor. Türkiye'deki sekiz melek ağa 2022 hedef ve planlarını sorduk. İşte meleklerin 2022 yatırım planları...
Birçok alanda yatırımların yön değiştirdiği pan-demi sürecinde melek yatırım ekosistemi büyümesini sürdürmeye devam ederek ilgi odağı oldu. Girişimlere henüz başlangıç ve büyüme aşamasında destek olarak fon sağlayan melek yatırımcılar, 2021'de de yatırımlarının hızını kesmedi.
Tabloları görmek için görsellere tıklayın.
Dünyada girişimcilik ekosisteminin önemli bir parçası olan melek yatırımcılık, yeni iş fikirlerine ve yeni girişimlere önemli destekler sağlayarak start up kültürünün gelişmesinde önemli roller üstleniyor.Yeni kurulan işletmelerin hayatta kalma olasılığını artıran hem finansman hem de yönetim deneyimi sağlayan melek yatırımcılar, girişimci bir ekonominin yaratılması ve sürdürülmesi için de önemli bir kaldıraç görevi görüyor.
Son yıllarda sürekli bir büyüme ile dünyada her yıl 50 milyar dolardan fazla melek yatırım yapılıyor.
Melek yatırımcılar, çoğu risk sermayesi fonunun yatırım yapabileceğinden daha erken bir aşamada genellikle 25 bin dolar ile 500 bin dolar arasında küçük miktarlarda finansman sağlıyor.
ABD BAŞI ÇEKİYOR
Avrupa Melek Yatırımcılar Ağı (EBAN) verilerine göre, 2020 yılında Avrupa kıtasındaki melek yatırım pazarında 32 bin 235 melek yatırımcı 3 bin 500'ün üzerinde start up'a toplamda 767 milyon Euro yatırım gerçekleştirdi. Toplam yatırımların payı içerisinde yüzde 18 ile finansal teknolojiler, yüzde 13 ile kurumsal yazılım ve yüzde 10 ile sağlık sektörü öne çıkıyor.
Avrupa pazarında toplam 10 milyar Euro civarında yatırımdan bahsedilirken, ABD'de bu rakam çok daha yüksek. Amerika'da aktif 340 bin melek yatırımcı bulunuyor ve Amerika Melek Yatırımcılar Ticaret Örgütü'nün (ACA) verilerine göre, ABD'de her yıl ortalama 70 bin şirkete 25 milyar dolar yatırım yapılıyor.
Küçük işletmelerin desteklenmesi ve yatırımlarla büyümesi için dünyada birçok mevzuat uygulandı ve teşvikler sağlandı. Türkiye'de de benzer uygulamalar Hazine Müsteşarlığı tarafından 2013 yılında başladı. Melek ağlar ve yatırımcılara lisans verilerek teşvik edilmesi sağlandı.
Şu anda 500 civarında melek yatırımcı olduğu biliniyor. Bu rakamlar Avrupa ve ABD'ye göre düşük olsa da gelişme potansiyeli olması açısından önemli bulunuyor.
Özellikle geçtiğimiz iki yılda Türkiye'nin 1 milyar dolarlık şirket değerlemesine ulaşan unicorn çıkarmaya başlaması gelecek beklentilerini artırıyor.
Peak Games ve Getir'in ardından Dream Games geçen yıl unicorn olurken bu yıl da Insider listeye eklendi. Yatırımcılar erken aşamada gelecekte unicorn olabilecek girişimcilere şimdiden destek olarak büyümesine eşlik etmeyi hedefliyor.
46 ŞİRKETE YATIRIM
Türkiye'de geçen yıla baktığımızda melek yatırımcılık ekosistemi gelişmeye devam etti. Startups.watch verilerine göre, melek yatırımcılar ve ağlar 46 şirkete 14 milyon dolar yatırım yaptı. Bu tabloya sadece melek ağların dahil olduğu yatırım turlarını ekledik.
Tüm girişim yatırımlarına bakıldığında ise 305 şirkete 3 milyar dolar yatırım yapıldığı görülüyor. Startups.watch Kurucusu Serkan Ünsal, 2021 yılı tüm dünyada geç aşama fonların bile erken aşama yatırım yapmak istediği, daha çok risk almak istediği bir yıl olduğuna dikkat çekiyor.
Serkan Ünsal, önce melek ağlarının bu kadar para bolluğu olan bir ortamda girişimcileri kendilerine çekmekte zorlanacağını düşündüğünü fakat Türkiye'de o tip bir durum yaşanmadığını söylüyor. Ünsal'a göre, 2021 yılı melek ağları ve melek yatırımcıların adet olarak en çok yatırım yaptıkları yıllardan biri oldu.
Aynı zamanda melek ağları bu yıl exit (çıkış) de yaptı. Galata Business Angels, Garaj Sepeti exit'i ile Keiretsu Forum Remote Team exit'i ile TRANGELS Loki exit'i ile bu seneyi verimli geçirdi. Ünsal, 2022'in tüm dünyada hareketli başladığını bu yıl da 2021 kadar hareketli geçmesini beklediğini aktarıyor.
HANGİ ALANLARA İLGİ YOĞUN?
Peki yatırımlar daha çok hangi alanlara yöneliyor? Teknoloji tabanlı sektörler buna bağlı olarak sağlık teknolojileri, tarım teknolojileri, uzaktan çalışma ve ilgili konular, otomotiv teknolojileri ve teknoloji tabanlı ilgili tüm alanlar 2021'de hem ihtiyaçtan hem de teknoloji gelişim hızından dolayı öne çıktı.
- Pandeminin etkileri ile birlikte e-ticaret arttı. Pandemi dokunmasız ekonomi olarak adlandırılan "touchless economy" kavramını ortaya koydu. Dijital para ve dijital cüzdan bu anlamda ön plana çıkan uygulamalar. Yine popüler olan oyun ve fintech tarafında bu yıl büyük yatırımların gerçekleşmesi bekleniyor.
- Yapay zekânın ve robotik teknolojilerin, özellikle de dijital dönüşüm araçlarının da pazar bulacağı ifade ediliyor.
- Merkeziyetsiz dünyaya hizmet eden AI, VR, RPA, metaverse, NFT gibi teknolojileri bu yıl ve önümüzdeki yıllarda daha fazla gündeme gelecek konular olduğu için yatırım anlamında da ilgi çekmesi bekleniyor.
- Tüm bu beklentilerle yatırımlar sürerken, burada birçok melek yatırımcıyı bünyesinde bulunduran melek ağları önemli itici güç oluyor.
- Farklı ilgi alanlarından melek yatırımcılar birçok girişimi birlikte değerlendirip yatırım yapıyor. Bu da erken aşama şirketler için önemli bir fırsat kapısı oluyor. Biz de melek yatırım ağı olarak faaliyet gösteren sekiz ağa 2022 yatırım planlarını sorduk. İşte melek ağların 2022 planları:
1. ANGEL EFFECT
Angel Effect'in 22 ortağının yanı sıra 400'e yakın bireysel yatırımcı üyesi bulunuyor. Angel Effect, ilk yatırımını Ekim 2019'da gerçekleştirdi. O günden bugüne 14 girişime toplam 16 yatırım yaptı. Gerçekleştirilen bu yatırımların toplamı, üye ağı ve ortakları ile birlikte 1 milyon doları aşıyor.
Platform olarak 2021 yılında sekiz girişime yatırım yaptıklarını söyleyen Angel Effect Yönetim Kurulu Başkanı Gökhan Akar, bir girişimle de pay sahipleri sözleşmesi (SHA) aşamasında olduklarını belirtiyor. Melek ağı, 2021 yılında girişimlere toplam 487 bin dolar yatırım sağladı.
Erken aşama yüksek teknoloji girişimlerine odaklandıklarını aktaran Gökhan Akar, "Teknolojiye yatkın, işine global ölçekte bakabilen, pazarlama dinamiklerine hâkim, analitik düşünme becerisine sahip, veriyi değerlendirebilen, tavsiyeye açık, kendi fikirlerine değil çözmeye niyetli olduğu probleme odaklı girişimcileri "başarılı girişimciler" olarak değerlendiriyoruz" diyor. Angel Effect, bu yıl en az 12 girişime 1 milyon dolar daha yatırım yapmayı hedefliyor.
2. EGİAD MELEKLERİ
Ege Genç İş İnsanları Derneği (EGİAD) tarafından kurulan EGİAD Melekleri bugüne kadar toplam 22 yatırım, beş devam yatırımı gerçekleştirdi. 2021 yılında ise 10 girişime toplam 2 milyon 100 bin dolar yatırım gerçekleşti. Oyun, akıllı tarım teknolojileri, akıllı kentler,
SaaS, uzaktan eğitim / yönetim araçları ve teknolojileri, sağlık teknolojileri, bu teknolojileri destekleyen yapay zeka ve dijital dönüşüm uygulamaları ile çözüm üreten girişimlere odaklanıyor. 2022 yılında 5-6 girişime yatırım gerçekleştirmeyi hedeflediklerini söyleyen EGİAD Melekleri İcra Kurulu Başkanı Levent Kuşgöz, "Ağımızın çalışma yapısı gereği melek yatırımcılarımız bireysel olarak yatırımlarını gerçekleştirdikleri için bir rakam belirtmemiz ne yazık ki mümkün olmuyor.
2022 yılında da etkinliklerimize, girişimciler ile yatırımcılarımızı bir araya getirmeye devam edeceğiz" diyor. Bu etkinliklere ek olarak; NFT, blockchain, metaverse gibi son zamanlarda ortaya çıkan ve geleceğe yönelik yüksek etkiye sahip olan teknolojilere yatırım gerçekleştirme konularında da bilgi kazanımı sağlanması hedefleniyor.
3. ERBAN MELEK YATIRIM AĞI
2014 yılında kurulan Kayseri başta olmak üzere Anadolu'da melek yatırımcılık kavramını iş dünyasında yaygınlaştırmaya çalışan ERBAN melek yatırım ağı, 105 yatırımcısıyla bugüne kadar 24 teknoloji şirketine yatırım yaptı. Geçen yıl ise enerji, geri dönüşüm, tarım ve biyoteknoloji alanındaki dört teknoloji şirketine yatırım gerçekleştiren ERBAN'ın teknoloji ve yenilik odaklı tüm girişimler ilgi alanına giriyor fakat enerji, tarım ve biyoteknoloji alanlarına daha çok yatırım yapıyor. Kayseri'de her ay yatırımcılar ile girişimcileri buluşturan ERBAN, altı girişime bu yıl yatırım yapma hedefi koydu.
Bu yıl "Summit Erciyes: Geleceğe Yatırım Yapanlar Zirvesi" etkinliğini gerçekleştirdiklerini söyleyen Erciyes Teknopark Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Recai Kılıç, "Melek yatırımcılığı, girişim sermayesi yatırım fonlarını ve metaverse olgusunu hep birlikte değerlendirdik. Yatırımcılar arasında güzel iş birlikleri geliştirildi. Programa 340 kişi katılarak farkındalık oluşturuldu" diyor. Kılıç, yeni üyeleri ağlarına dahil edeceklerini kaydediyor.
4. ETOHUM
Ağında ellinin üzerinde melek yatırımcı ve yirminin üzerinde de kuruluş bulunan Etohum, bugüne kadar iki yüzün üzerinde melek yatırım yaptı. 2021 yılında altmışa yakın girişime destek verdi ancak yatırım yapmadı. Yazılım, fintech, SaaS, oyun, eğitim ve metaverse başta olmak üzere ölçeklenebilir teknoloji girişimlerine odaklanan Etohum, girişimlerin hizmet ettiği pazarın büyük olmasına, girişimcilerin de öğrenen ve birlikte çalışma kültürüne uygun kurucular olmasına dikkat ediyor.
2014 yılında melek yatırım yaptığı bir girişim olan Cambly, sekiz sene içinde tüm dünyada çok hızlı büyüdü ve online eğitim sektöründe lider bir uygulama halini aldı. 2022 yılında yeni fonlarıyla beraber 20 ile 25 arasında girişime yatırım yapmayı planladıklarını söyleyen Etohum Yönetici Ortağı Aslı Büyükdemir, "2022 yılında küresel ölçekte başarılı olacak girişimleri seçeceğiz. Onlara kendi ağımızla destek vereceğiz ve başarılı olmaları için çalışacağız" diyor.
5. GALATA BUSİNESS ANGELS
Galata Business Angels (GBA), 2021'i 11 girişime, 2,2 milyon dolarlık yatırımla tamamladı. Galata Business Angels sektör bağımsız olarak, tohumdan seri A'ya kadar yatırım yapan bir melek yatırım ağı. Portföyüne bakıldığında pazar yeri, SaaS, B2B şirketleri ağırlıklı olsa da özellikle son zamanlarda, yapay zeka, Web 3.0 ve fintech alanında faaliyet gösteren girişimler daha fazla radarına girmeye başladı.
GBA, erken aşama girişimlerde de bakılması gereken en önemli kriterin takım olduğunu düşünüyor. Bunun yanı sıra çözülmeye çalışılan problem gerçekten geçerli bir problem mi, hedeflenen pazar payı yeterli mi, bu pazardan ne şekilde pay alınması hedefleniyor, hedef müşteri kitlesi kim, alınan yatırım ne şekilde değerlendirilecek gibi soruların üzerine duruyor.
GBA Genel Sekreteri Ata Uzunhasan, "2022 yılında GBA için yeni modelleri denemeye başlayacağımız bir yıl olacak ve önceki yıllara göre daha yüksek yatırım yapacağız. Şu andaki hedefimiz toplamda 2 milyon dolarlık yatırıma ulaşmak bunun yarısının yeni diğer yarısının ise mevcut girişimlere yönlenmesini bekliyoruz" diyor.
6. KEİRETSU FORUM
2012 yılından bugüne kadar 73 girişime 120 milyon TL'den fazla yatırım gerçekleştiren Kei-retsu Forum Türkiye, 2021'i 20 girişimle kapattı. Portföyündeki girişimlerden iki tanesinin exit gerçekleştirdiği 2021 yılında, en çok yatırım alan Türkiye çıkışlı 10 girişimden birisi de yatırımları arasında yer alan Servislet oldu. Bu yıl ilk yatırımını ise Bim Made girişimine yaptı.
Girişimlerin ölçeklenebilme potansiyeline sahip olup, düzenli gelir getiren bir iş modelini uygulamasına dikkat eden Keiretsu Forum, girişimin yurtdışına açılabilme potansiyeline de sahip olmasına bakıyor.
2022 yılında start up yatırımları ve çıkışlarının daha da artacağını öngören Keiretsu Forum Türkiye Genel Müdürü Duygu Eren, "Biz bugünden birkaç sene sonrasında daha da ön plana çıkacak sektörlere yatırım yapıyoruz ve en önemlisi biz bugünden o sektörleri görebiliyoruz. 2022'de de hız kesmeden büyüyeceğiz. Hedefimiz yatırımda 2021 rakamlarının üzerine çıkmak. 2022'de girişimcilik ekosistemi hız kesmeden büyüyecek" diyor.
7. ŞİRKETORTAĞIM MELEK YATIRIMCI AĞI
Kuruluşundan bu yana toplam 17 girişime 55 milyon TL yatırım yapan Şirketortağım, 2021 yılında SmartOpt, SmartCV ve Roltek Teknoloji adlı girişimlerin yatırımlarını tamamladı. Bu üç girişime toplamda 2,7 milyon TL yatırım yapan Şirketortağım; özellikle yazılım teknolojileri, sağlık/biyoteknoloji, finansal teknolojiler, mobilite, eğitim teknolojileri ve üretim, donanım, ihracata dönük girişimlere ilgi alanları arasında yer alıyor.
Girişimciler, ekibin uyumu ve işlerine hakimiyeti yatırım açısından bakılan en önemli kriterler. Şir-ketOrtağım Melek Yatırımcı Ağı Başkanı Mehmet Buldurgan, her üç ayda bir yatırımcı-girişimci toplantısı düzenlediklerini ve her toplantı için başvuru yapan 100'den fazla girişim arasından seçtikleri iki veya üç farklı girişimin yatırımcılara sunum yapma imkanı bulunduğunu aktarıyor.
Mehmet Buldurgan, "Amacımız her toplantıda en az bir girişime yatırım yapmak. Girişim başına kolektif olarak yapılan yatırım tutarlarımız ise 1 milyon TL ile 1,5 milyon TL arasında değişkenlik gösteriyor" diyor.
8. TRANGELS
2015 yılından bu yana 40'a yakın şirkete yatırım yapan TRAngels, 2021 yılında 13 girişime toplamda 8,2 milyon dolar yatırım gerçekleştirdi. Melek ağı, enerjiden biyoteknolojiye, medikalden gıdaya, yapay zekadan bulut ve mobil çözümlere pek çok alanda teknoloji odaklı erken aşama teknoloji start up'larına yatırımı yapıyor.
Her hafta online olarak düzenlediği toplantılarda 3-4 girişimi, dinleyen ve değerlendiren TRAngels'ın, bu yıl da ülkede ve dünyadaki ekonomik koşullarda beklenmedik bir başka olumsuzluk yaşanmazsa, 2021'de olduğu gibi yatırım yapma planları var.
TRAngels Yönetim Kurulu Başkanı Z.Hale Umul, erken aşama girişimlere yatırım yapan bir yatırımcılar grubu olarak girişimlerin büyümesi için de ihtiyaçlarını karşılamaya devam etmenin hedefleri olduğunu söylüyor. Z. Hale Umul, "2022'de büyümenin bir sonraki evresi olan scale up aşamasına geçen yatırımlar arayan girişimlerimiz için sistem kaynakları ve stratejik yatırımcılarla bir araya gelerek büyümeye devam etmeleri için önemli bir eşiği aşmalarında destek olmaya devam edeceğiz" diyor.
MELEK YATIRIMCILAR BİR ŞİRKETTE NE ARAR?
1- DENEYİMLİ YÖNETİM EKİBİ
Olağanüstü yönetim, herhangi bir işletme için hayati önem taşır. Melek yatırımcılar bir girişimin iyi bir yönetim ekibinin olmasının yatırım için en büyük kriter olarak görüyor.
2- ÜRÜN VEYA HİZMETİN ANLAŞILMASI
Melek yatırımcılar, özellikle teknoloji alanındaki yeni başlayanlar için tam olarak neyi finanse ettiklerini anlamak isterler. Bu nedenle önce konu uzmanlarının şirketlerindeki teknolojileri açıklaması yararlı bulunuyor.
3-NET BİR YOL
Melek fonu vermeden önce, yatırım getirilerine ilişkin tahminlerinizi veya işinizde ne kadar risk alacaklarına kıyasla ne kadar para kazanmaya devam edeceklerini bilmeleri gerekir. Potansiyel yatırım getirisi bu açıdan önemlidir.
KAÇ ÇEŞİT ‘MELEK YATIRIMCI’ VAR?
BAKİR MELEK
İlk defa projeyi destekleyecek olan kişilerdir.
TECRÜBELİ MELEK
Son üç yıl içinde herhangi bir melek yatırımı yapmamış olmakla beraber daha önceden böyle bir tecrübesi olan kişilerdir.
REFAH ARTIRICI MELEK
Tecrübeli bir iş adamı olarak daha önceden ve hâlihazırda bir takım projeleri melek yatırımcı olarak desteklemiş ve desteklemekte olan kişidir.
GİRİŞİMCİ MELEK
Girişimci bir kişiliğe sahip olan, maddi durumu iyi birkaç farklı sektörde faaliyet gösteren ve borsada yatırımcıları olan kişilerdir.
GELİR ARAYAN MELEK
Bir miktar sermayeyi bir işe koyarak kendisine gelir ya da iş yaratmak isteyen kişidir.
ORTAK MELEK
Projelere destek olmak için yatırım yapan şirket tüzel kişilerdir.
SARI MELEK
Bir yıl içerisinde ikiden fazla yatırıma katkıda bulunmuş kişidir.
