2019 yılında 83 milyar TL büyüklüğe ulaşan e-ticaret sektörü, koronovirüs salgınının başladığı mart ayından itibaren atağa geçti. Salgın döneminde 1 milyon yeni kişi ilk defa e-ticaret ile tanıştı. Artık ihtiyaçların çoğu online platformlar üzerinden sağlanıyor. Şirketler bu alana yaptıkları yatırımları artırmayı planlarken, e-ticarete giriş yapmak isteyenler için de yeni fırsatlar doğuyor.
GÖZDE YENİOVA SAYLAK
31 Mayıs-13 Haziran tarihli sayıdan
E-ticaretin dünya genelindeki hacmi, son üç yılda yüzde 73 artış göstererek 3,5 trilyon dolara ulaştı. Her yıl ortalama yüzde 30 büyüme gösteren global e-ticaret pazarının 2021 yıl sonu hedefi olan 5 trilyon dolarlık hacme ise salgın nedeniyle 2020 yılının sonunda ulaşacağı öngörülüyor. Küresel e-tica-ret hacminin yüzde 64'ünün gelişmekte olan ülkelerde gerçekleşmesi bekleniyor. Bu ülkelerden biri de Türkiye...
YÜZDE 40 ARTIŞ!
Türkiye Bilişim Sanayicileri Derneği'nin (TÜBİSAD) yayımladığı Türkiye E-Ticaret Pazar Büyüklüğü raporuna göre, 2019'da sektör 83 milyar TL büyüklüğe ulaştı. Sektör 2019 yılında dolar bazında yüzde 18 büyürken, 20152019 yılları arasındaki ortalama yıllık büyüme hızı ise yüzde 35 oldu.
2020 yılında ise sektör sürpriz bir durumla karşılaştı. Koronavirüs salgınının yaşandığı bu dönemde insanların ihtiyaçlarını e-ticaretten karşıladığı görülüyor. Bu da e-ticaret kullanıcı sayısı ve satışlarını artırdı. Bu dönemdeki artışın devam ederek yıl sonunda büyüme getirmesi bekleniyor.
E-Ticaret İşletmecileri Derneği (ETİD) verilerine göre, 11 Mart'tan bu yana e-ticarette önceki aylara göre yüzde 40'ın üzerinde artış oldu. Özellikle market ve zorunlu ihtiyaçlar satan platformlarda bu oran yüzde 200'ün üzerine çıktı. Pandemi döneminde 1 milyon yeni kişi ilk defa e-ticaret ile tanıştı.
Bu dönemde evden çıkılmıyor ancak evde de e-ticaret mobil platformlardan yapılmaya devam ediliyor. Özellikle sosyal medya mecralarının, video konferans ve mesajlaşma uygulamalarının daha fazla mobilden kullanılması, mobilden alışveriş yapılmasını da sağladı. Bu dönemde mobil cihazlardan gelen trafik yüzde 80 ve ciro payı ise yüzde 60 olarak gerçekleşti.
Yine ETİD verilerine göre, bu dönemde zorunlu market ihtiyaçları en fazla satışı artan kategori oldu. Tüketicilerin internetten gıda ve ev temizlik ürünü satın alma sıklığı yüzde 41 arttı. İnternetten daha sık alışveriş yapar hale geldik. Yüzde 500 artışla bu kategori zirve yaptı.
Evde yemek yapma tercihinin yüzde 80 arttığı bu dönemde, elektrikli küçük ev aletleri ve zücaciye kategorilerinde yüzde 100 artış yaşandı. Evde yaşamın bir parçası olarak sağlık ve hijyen, spor malzemeleri ve kitap kategorileri en hızlı büyüyenler arasında yer aldı.
BÜYÜME TRENDİ SÜRECEK
TÜBİSAD Yönetim Kurulu Başkanı Kübra Erman Karaca, dijital ekonomiye dönüşüm sürecinin Covid-19 salgınıyla birlikte muazzam bir hız kazandığını belirtiyor. Karaca, "Yaşadığımız bu olağanüstü dönemde, tüketiciye hızlı teslimat tecrübesi yaratarak çok hızlı büyüme gösteren yeni kategorilere ve e-ticareti hiç kullanmayan kesimin de kullanıcıya dönüşmesine tanık olduk'' diyor.
E-ticaretin kolaylığına alışan tüketicilerin önümüzdeki dönemde de online alışverişi sürdüreceği ve 2020 yılında e-ticaret sektörünün büyüme trendinin devam edeceği öngörülüyor. Sektör oyuncularının ise önümüzdeki dönemde e-ihracat, kullanıcı deneyimi teknolojileri ve lojistik alanlarına yatırım yaparak verdikleri hizmetleri bir üst seviyeye çıkarmak için çalışacağı tahmin ediliyor.
Deloitte Türkiye Ortağı Hakan Göl, "E-ticaret sektörü kuvvetli bir büyümeyle perakende sektörü içinde yüzde 6,2'lik paya ulaştı" diyor. Göl, önümüzdeki yıllarda dijital dönüşüme ve e-ticarete odaklanmış şirketlerin küresel pazarlarda da öne çıkacağına inandıklarını belirtiyor.
YENİ MÜŞTERİ SAYILARI ARTTI
Covid-19 salgını döneminde fiziksel kanalda ticaret durma noktasına geldi. Mağazalarını kapatan ya damağazası açık olsa da müşteri sayısı azalan perakende işletmeleri satışa devam etmek için e-ticaret seçeneğini değerlendirme yoluna gitti. Salgın nedeniyle evlerinden çıkmayı tercih etmeyen tüketiciler ihtiyaçlarını internetten karşılamaya başladı.
E-ticaret sitelerinden Trendyol'da da satış yapan şirket ve ürün satın alan tüketici sayısında Covid-19'la birlikte hızlı artışlar yaşandı. Platform üzerinden satış yapmak için başvuran şirket sayısındaki artış, mart ayı itibariyle bir önceki aya göre yüzde 60'ın üzerine çıktı. Yine bu dönemde Trendyol'dan ilk defa alışveriş yapan tüketici sayısı iki katın üzerinde arttı.
Pazar yeri şirketlerinin yanı sıra mağazalarını kapatan giyim perakendecilerinin e-ticaret sitelerinde de artış yaşandı. Örneğin 19 Mart'ta mağazalarını kapatan Boyner, bu süreçte boyner.com.tr ve Morhipo.com ile hizmet vermeye devam etti. boyner.com.tr'de son bir aylık dönemde yüzde 30'un üzerinde yeni müşteri kaydı gerçekleşti.
boyner.com.tr ve Morhipo.com Genel Müdürü Barış Akyürek, ''Pandemi dönemi öncesinde boyner. com.tr'nin toplam Boyner satışları içindeki payı yüzde 15 oranındaydı. Morhipo.com ile birlikte değerlendirdiğimizde 2020'nin ilk çeyrketleri içerisindeki satışlara oranı yüzde 30'lar civarına ulaştı'' diyor. Boyner, bir yıl içerisinde bu oranın yüzde 40'lar seviyesinde olmasını hedefliyor.
SANAL MARKET KATLANDI
E-ticarette en fazla büyüyen alanlardan biri de sanal market alışverişleri oldu. Migros Ticaret A.Ş. Büyük Mağazacılık, Toptan ve E-Ticaret Genel Müdür Yardımcısı Mustafa Bartın, ''Migros Sanal Market'e olan talep bu dönemde dört katına çıktı. Son iki yıl içerisinde sanal market üst üste yüzde 75 büyümüştü. Macrocenter ve Tazedirekt'in kendi online operasyonları bulunuyor.
Buralarda 6-7 kat artış yaşanıyor'' diyor. Yine geçtiğimiz yıl faaliyet göstermeye başlayan Migros Hemen de hızlı teslimat modeliyle ürünleri müşterilerin kapısına getiriyor. Bu dönem, Migros Hemen hizmeti verilen mağaza sayısı da yüzde 50 artırıldı. Migros, bu dönemde belirli mağazaları yalnızca Migros Sanal Market hizmeti sunan gölge mağazalara dönüştürdü.
Bu dönemde teknoloji alışverişleri de e-ticaret kanalı üzerinden yapılıyor. Bu da şirketlerin satış oranlarına yansıyor. Örneğin Teknosa'nın ilk çeyrek dönemdeki online satışları geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 109 büyüdü.
Böylelikle online satışların payı Teknosa'nın bu dönemdeki toplam cirosunun yüzde 10,7'sine ulaştı. Teknosa Genel Müdürü Bülent Gürcan, ''Bugüne kadar gerçekleştirdiğimiz dijitalleşme yatırımları, hem müşterilere sunduğumuz hizmetin devamlılığı hem de operasyonların, süreçlerin sürdürülmesi noktasında bu yeni ve zorlu koşullara hızla adapte olmamızı sağladı'' diyor.
YATIRIMLAR SÜRECEK
Bu süreçte dijital dönüşüm yatırımlarının da önemi iyice hissedildi. Şirketler bu dönemde dijital dönüşüme yeni yatırım yapmayı da sürdürdü. Örneğin Boyner lojistik, yapay zeka, makine öğrenmesi bigdata başta olmak üzere teknoloji yatırımları devam ediyor.
Dijital pazarlama dönüşümü üzerine yatırım ve çalışmaları da sürüyor. Barış Akyürek, "Giyilebilir teknolojiler, sanal giyinme odaları, artırılmış gerçeklik (AR) ve sanal gerçeklik (VR) uygulamaları gibi deneyim odaklı, farklı ve dijitalleşmiş konseptler üzerinde de çalışıyoruz" diyor.
Trendyol'un da AR-GE yatırımları ön plana çıkıyor. Trendyol TECH AR-GE Merkezi katma değerli projeler geliştiriyor. Merkez, gerçek zamanlı veri analizi, makine ve derin öğrenme, görüntü işleme, veri görselleştirme, kişiselleştirme ve büyük veri alanlarında çalışıyor.
Şirket, AR-GE yatırımlarına bu yıl da devam edecek. Müşterilere siparişlerin çok daha hızlı iletilmesi ve iş ortaklarının da e-ticareti daha kolay ve verimli yapabilmeleri için onlara lojistik destek sunuluyor. Şirket, Trendyol Express teslimat operasyonunun kapsamını genişletecek ve bu alana yatırım yapmayı sürdürecek. Ayrıca e-ihracat yatırımları da yapılıyor.
Amazon.com.tr Ülke Müdürü Richard Marriott da tüketicilerin anlık ihtiyaç duyduğu ürünlere öncelik verebilmek adına yakın zamanda lojistik, tedarik zinciri, satın alma ve üçüncü parti süreçlerinde değişiklikler yaptıklarını söylüyor. Marriott, ''Bu çalışmalarımız doğrultusunda ürün yelpazemizi öncelikli ürün kategorilerinde genişletiyoruz'' diyor.
İSTİHDAM ARTIYOR
Bu süreçte satışları artan şirketlerde istihdam da büyüyor. Hepsiburada, Gebze'deki Akıllı Operasyon Merkezi, Hepsijet Lojistik ve Hepsiexpress Cebindeki Market birimlerindeki operasyon ve dağıtım ağında görevlendirmek üzere 2020 sonuna kadar 5 bin kişilik ek istihdam sağlamayı planlıyor. Böylece Hepsiburada'nın Türkiye geneline destek sağlayan operasyon ve dağıtım takımı toplam 7 bin 500 çalışana ulaşacak.
GittiGidiyor da yazılım, kategori yönetimi, pazarlama içeriği yönetimi, müşteri mükemmelliği ve risk yönetimi departmanları için ihtiyaçları doğrultusunda işe alımları sürdürüyor. İstihdamı yıl sonu itibarıyla yüzde 30 artıracak. Aynı şekilde müşteri hizmetleri tarafında da yüzde 50 büyüme söz konusu. Tüm bunların yanı sıra beraber iş yaptığı ancak dış kaynak kullandığı iş ortaklarında da istihdam artışı sağlıyor.
Trendyol, insan kaynağına ve iş ortaklarına yatırım yapıyor. Yılın ilk dört ayında ekibe toplam 500 kişi katıldı. Yemeksepeti, toplamda 4 bin 250 kişiyi istihdam ediyor. 11 Mart itibarıyla bin 250 kişiyi işe alan şirketin bu yıl sonundaki hedefi ise 3 bin yeni istihdam sağlamak.
Migros da artan talebe daha hızlı ve kesintisiz cevap verebilmek için kapasitesini dört katına çıkardı. Migros Sanal Market faaliyetlerinin geçerli olduğu il sayısını 76'ya, mağaza sayısını ise son 1,5 ayda iki katına yükseltti. 81 ilde hizmet sunacak olan Migros, bu dönemde 5 bin 500 kişilik ek istihdam sağladı.
YENİ FIRSATLAR
Korona sonrası online alışverişin artması, bundan önce hiç online ürün satın almayan milyonların buna alışması, şirketler ve girişimciler için yeni fırsatlar da doğuruyor. Me Consultancy Kurucusu Murat Erdör'e göre, bu dönemde piyasada tutmuş ve yıllardır iş yapan veya aşağı yukarı aynı ürünleri satan şirketlere rakip olmaktan ziyade tasarımsal ürünler sunan iş modelleri daha başarılı olabiliyor.
Erdör, "Sağlam altyapısı olan, güvenilir ödeme sistemi sunan, lojistik sorunu yaşatmayan, ürün çeşitliliği olan, iyi müşteri ilişkileri departmanı olan şirketlerin ömrü uzun oluyor" diyor.
İnveon Kurucu Ortağı Yomi Kastro'ya göre ise e-ticaret sitesi kurmak için ilk adımda e-ticaret inisiyatifinin stratejisini net olarak belirlemek çok önemli. Ardından bu konudaki uzman insan kaynağı, teknolojik altyapı, dijital pazarlama giderleri başta olmak üzere bir gereksinim ve yatırım planı ortaya koymak gerekiyor.
Kastro, ‘’Tüm bunları yaptıktan sonra uzman ekibi oluşturmak ve seçtiğiniz iş modeline uygun ölçeklenebilir ve güvenilir bir e-ticaret yazılım platformunu seçmek gerekiyor’’ diyor. Kastro’ya göre, e-ticarette başarılı modeller, tüketiciyi çekme ve elde tutma yatırımının operasyon tarafından sürdürülebilir şekilde karşılanabildiği noktada oluşuyor.
LOJİSTİK VE EKİP KRİTİK OLDU
E-ticaret satışları artarken bu dönemde lojistik ve yetkin insan kaynağı önem kazandı. Hızlı yükselen e-ticarete hazırlıksız yakalanan şirketlerde sipariş takip ve teslimat süreçlerinde yaşanan yoğunluk müşteri kayıpları meydana getirdi. Sipariş ve teslimat süreçlerini tamamen dijitalleştiren ya da bu alanda üçüncü parti desteği alan şirketlerin ise daha başarılı bir şekilde ayrıştığı gözlemleniyor.
Kendi dağıtım ağına ve ekiplerine yatırım yapan şirketler bu yatırımlarının karşılığını salgın sürecinde almış oldu. Lojistikte yaşanacak sorunlara çözüm için ‘click and collect’ tarzı lojistik alternatiflerine yönlendirmenin müşteri memnuniyetinin artmasını sağlayabileceği ifade ediliyor.
Başka bir seçenek ise tek lojistik kanalına bağlı kalmayıp farklı bölgeler için çoklu lojistik ve kargo sağlayıcılarıyla çalışmak. Online alışverişte depo yönetimi hatalarından kaynaklanan yanlış ürün gönderimi ve iade problemlerine de sıkça rastlanır. Buna karşın depo yönetiminde ‘akıllı depo ve operasyon yönetimi’ uygulamaları öneriliyor.
SORUNLAR NASIL YÖNETİLİR?
E-ticaret altyapısı kurulurken birçok sorun yaşanabiliyor. Bu sorunlar, depo, tedarik, kargo, müşteri hizmetleri, altyapı ve ödeme sorunları, yetkin insan kaynağına ulaşamamak ve onları takımda tutamamak, teknoloji altyapısının eksikliği olarak sıralanabilir.
Teknoloji altyapısı sorununun önüne geçmek için referansları güçlü, kurumsal çözümler sunabilen, uzun soluklu ve güvenilir teknoloji sağlayıcıların tercih edilmesi öneriliyor.
E-ticaret düzleminde çok hızlı değişen rekabet şartları da bir sorun. Rekabette doğru konumlanabilmek için global ve yerel makro trendlerin çok yakından takip edilmesi ve şirketin yeni iş modellerine sürekli adapte olabilecek bir yaklaşımla yönetilmesi gerekiyor.
BURAK ERTAŞ / SAHİBİNDEN.COM CEO'SU
"YENİ ÜRÜN VE SERVİSLERİ GELİŞTİRECEĞİZ"
''Bu dönemin etkilerini ancak gelecek yıl tam olarak ölçümleyebileceğiz ancak yukarı doğru ivme kazanan bir grafikten bahsedebiliriz. Yaşadığımız bu dönemde e-ticareti hiç kullanmayan kesimin de kullanıcıya dönüşmesine tanıklık ettik. Normalleşme sürecine geçildiğinde bu yeni kitlenin yüzde 80'den fazlasının e-ticareti kullanmaya devam edeceğini düşünüyoruz. Yetenekli çalışanlarımızla bu tür değişimlere hızlı çözümler üreterek geleceğe yönelik yeni çözümlerle ilerliyoruz.
Yerinde AR-GE merkezi statüsüyle bir teknoloji şirketi olarak öne çıkıyoruz. Yeni teknolojiler geliştirmek ve kullanıcı deneyimi için yatırımlarımız devam ediyor. Öte yandan nitelikli insan kaynağına çok önem veriyoruz. Her ay Türkiye nüfusunun yarıdan fazlasının kullandığı bir platformuz. Onların değişen istek ve beklentilerini karşılayabilmek adına büyük veri ve yapay zeka ile makine öğrenimi, kişiselleştirme konularında yatırımlarımıza devam ediyoruz. Önümüzdeki süreçte de önceliğimiz birçok yeni ürün ve servislerle kullanıcıların satın alma ve satış yapma deneyimlerini geliştirmek olacak.''
MUTLU ERTURAN / HEPSİBURADA TİCARİ GRUP BAŞKANI
"OPERASYON VE DAĞITIM AĞIMIZI KUVVETLENDİRİYORUZ"
''Bu dönemde hem yeni müşteri sayısında hem de mevcut müşterilerin verdiği sipariş sayısında artış oldu. Tüm Türkiye'nin e-ticarete doğru yönelmesiyle birlikte İstanbul dışındaki illerden verilen siparişlerde de geçen yıla oranla ciddi artış gözlemlemeye başladık. Ankara, İzmir, Bursa, Kocaeli gibi büyük şehirlerin toplam satışımızdaki payı arttı. Tüketiciler artık gıdadan temizlik malzemelerine, hobi ürünlerinden giyime kadar tüm ihtiyaçlarını evden sipariş etmeye başladı.
Bu süreçte artan talebe cevap vermek için, eski ve yeni müşterilerimizin ihtiyaç duydukları ürün ve hizmetlere daha kolay, hızlı ve güvenli bir şekilde ulaşabilmesi için ekstra çözümler üretmeye özen gösteriyoruz, operasyon ve dağıtım ağımızı kuvvetlendiriyoruz. Bu anlamda taze gıda, sebze, meyve, süt, et, balık gibi tüm günlük süpermarket ihtiyaçlarını müşterilerimizin kapılarına tercih ettikleri saat aralıklarında teslim ettiğimiz Hepsiexpress hizmetimizin ağını genişlettik. Yıl sonuna kadar bu büyüme trendiyle devam etmeyi hedefliyoruz.''
NEVZAT AYDIN / YEMEKSEPETİ CEO'SU
"EKONOMİNİN İTİCİ GÜCÜ E-TİCARET OLDU"
"Hem yemek siparişlerinde hem market ürünleri siparişlerinde sepet ortalamalarında bir yükselme gözlemliyoruz. Yemek siparişlerinde, 2-3 kişilik siparişlerin artmasıyla birlikte sepet ortalaması yükseldi. Online market ürünleri platformumuz Banabi'de ise tek seferde verilen siparişlerde ürün adedi arttı ve bundan kaynaklı olarak ortalama sepet tutarında artış yaşandı.
Sepet başına düşen ortalama ürün adedi yüzde 80'in üzerinde büyürken, ortalama sepet tutarı ise iki katına çıktı. Şu anda ciddi bir kriz yaşayan dünyada artık ekonominin itici gücünün e-ticaret olduğunu biliyoruz. 2020 yılının tamamında da talihsiz bir zorunluluk sebebiyle de olsa sektörde ciddi bir büyüme bekleniyor. Bunların yanı sıra süreç nedeniyle online alışverişe yönelim daha da hızlanacak. Online penetrasyonda 4-5 yılda geleceğimiz noktaya bir yıl içinde geleceğimizi öngörebiliriz. Önümüzdeki dönemde insana fayda sağlayacak yatırımlarımıza ve projelerimize devam edeceğiz.''
ÖGET KANTARCI / GİTTİGİDİYOR GENEL MÜDÜRÜ
"BU YIL YÜZDE 40 BÜYÜMEYİ HEDEFLİYORUZ"
''İnsanlar günlük ihtiyaçlarını artık e-ticaret vasıtasıyla karşılarken daha önce ulaşamadığımız kitlelerin de e-ticareti kullanarak alışveriş yapmaya başladığını gördük. Bu durum satışlarda da artış yaşanmasına sebep oldu. Ürün ve satıcı çeşitliliği açısından baktığımızda, GittiGidiyor'da geçen yılın mart- nisan dönemine kıyasla bu yılın aynı döneminde listelenen ürün adedimizde ve GittiGidiyor'a dahil olan yeni satıcı sayımızda yüzde 40 artış olduğunu görüyoruz. 2020 yılında yüzde 40 büyümeyi hedefliyoruz.
Ayrıca önümüzdeki dönemde ürün envanterimizi daha da genişletip daha fazla KOBİ ve klasik perakendeciyi sistemimize katmaya devam edeceğiz. En önemli odak noktalarımızdan biri de yerli ürünlerimizi dünyayla buluşturmak. An itibarıyla 800 satıcımız 50 binden fazla ürünü GittiGidiyor üzerinden listeleyerek yurtdışına satıyor. Yıl sonuna kadar en az 2 bin satıcımızı daha e-ihracata başlatmayı planlıyoruz. Bu süreçte artan taleple beraber işe alımlarımıza devam ediyoruz.''
EMRE EKMEKÇİ / E-TİCARET İŞLETMECİLERİ DERNEĞİ BAŞKANI
''E-TİCARETE YATIRIM VE İSTİHDAM ARTACAK"
''Bu dönemde perakende sektöründe yer alan ve henüz e-ticaret yapmayan şirketlerin çok hızlı bir şekilde bu alana yatırımlar yapmaya başladığını gözlemledik. Mağazaların dijital müşteriler için düşünülmüş bir şekilde sürecin içine katılması çok önemli. Çok kanallı satış mantığının artık bir üst seviyeye taşındığını, mağaza içi deneyimin de dijitalleşmesine yönelik çalışmalar yapıldığını gözlemliyoruz.
Bu yatımların gelecekte de tüm sektörlerde devam edeceğini düşüyoruz. Hızla büyüyen e-ticaret pazarı, normalleşme döneminde de aynı hızla olmasa da büyümesini sürdürecek. Bu dönemde e-ticaretin kolaylığı ve avantajları ile tanışan büyük bir tüketici kitlesinin alışverişlerini online kanalları kullanarak yapmaya devam edeceğini öngörüyoruz. Bu dönemi e-ticaret sektörü için çok önemli bir kilometre taşı olarak adlandırabiliriz. Bu dönem sonrası tüm sektörlerin e-ticarete ve dijitale yapacağı yatırımlar artacak ve bir yandan da yeni istihdam olanakları ortaya çıkacak.''
GÖZDE YENİOVA SAYLAK
gyeniova@ekonomist.com.tr
31 Mayıs-13 Haziran tarihli sayıdan
E-ticaretin dünya genelindeki hacmi, son üç yılda yüzde 73 artış göstererek 3,5 trilyon dolara ulaştı. Her yıl ortalama yüzde 30 büyüme gösteren global e-ticaret pazarının 2021 yıl sonu hedefi olan 5 trilyon dolarlık hacme ise salgın nedeniyle 2020 yılının sonunda ulaşacağı öngörülüyor. Küresel e-tica-ret hacminin yüzde 64'ünün gelişmekte olan ülkelerde gerçekleşmesi bekleniyor. Bu ülkelerden biri de Türkiye...
YÜZDE 40 ARTIŞ!
Türkiye Bilişim Sanayicileri Derneği'nin (TÜBİSAD) yayımladığı Türkiye E-Ticaret Pazar Büyüklüğü raporuna göre, 2019'da sektör 83 milyar TL büyüklüğe ulaştı. Sektör 2019 yılında dolar bazında yüzde 18 büyürken, 20152019 yılları arasındaki ortalama yıllık büyüme hızı ise yüzde 35 oldu.
2020 yılında ise sektör sürpriz bir durumla karşılaştı. Koronavirüs salgınının yaşandığı bu dönemde insanların ihtiyaçlarını e-ticaretten karşıladığı görülüyor. Bu da e-ticaret kullanıcı sayısı ve satışlarını artırdı. Bu dönemdeki artışın devam ederek yıl sonunda büyüme getirmesi bekleniyor.
E-Ticaret İşletmecileri Derneği (ETİD) verilerine göre, 11 Mart'tan bu yana e-ticarette önceki aylara göre yüzde 40'ın üzerinde artış oldu. Özellikle market ve zorunlu ihtiyaçlar satan platformlarda bu oran yüzde 200'ün üzerine çıktı. Pandemi döneminde 1 milyon yeni kişi ilk defa e-ticaret ile tanıştı.
Bu dönemde evden çıkılmıyor ancak evde de e-ticaret mobil platformlardan yapılmaya devam ediliyor. Özellikle sosyal medya mecralarının, video konferans ve mesajlaşma uygulamalarının daha fazla mobilden kullanılması, mobilden alışveriş yapılmasını da sağladı. Bu dönemde mobil cihazlardan gelen trafik yüzde 80 ve ciro payı ise yüzde 60 olarak gerçekleşti.
Yine ETİD verilerine göre, bu dönemde zorunlu market ihtiyaçları en fazla satışı artan kategori oldu. Tüketicilerin internetten gıda ve ev temizlik ürünü satın alma sıklığı yüzde 41 arttı. İnternetten daha sık alışveriş yapar hale geldik. Yüzde 500 artışla bu kategori zirve yaptı.
Evde yemek yapma tercihinin yüzde 80 arttığı bu dönemde, elektrikli küçük ev aletleri ve zücaciye kategorilerinde yüzde 100 artış yaşandı. Evde yaşamın bir parçası olarak sağlık ve hijyen, spor malzemeleri ve kitap kategorileri en hızlı büyüyenler arasında yer aldı.
BÜYÜME TRENDİ SÜRECEK
TÜBİSAD Yönetim Kurulu Başkanı Kübra Erman Karaca, dijital ekonomiye dönüşüm sürecinin Covid-19 salgınıyla birlikte muazzam bir hız kazandığını belirtiyor. Karaca, "Yaşadığımız bu olağanüstü dönemde, tüketiciye hızlı teslimat tecrübesi yaratarak çok hızlı büyüme gösteren yeni kategorilere ve e-ticareti hiç kullanmayan kesimin de kullanıcıya dönüşmesine tanık olduk'' diyor.
E-ticaretin kolaylığına alışan tüketicilerin önümüzdeki dönemde de online alışverişi sürdüreceği ve 2020 yılında e-ticaret sektörünün büyüme trendinin devam edeceği öngörülüyor. Sektör oyuncularının ise önümüzdeki dönemde e-ihracat, kullanıcı deneyimi teknolojileri ve lojistik alanlarına yatırım yaparak verdikleri hizmetleri bir üst seviyeye çıkarmak için çalışacağı tahmin ediliyor.
Deloitte Türkiye Ortağı Hakan Göl, "E-ticaret sektörü kuvvetli bir büyümeyle perakende sektörü içinde yüzde 6,2'lik paya ulaştı" diyor. Göl, önümüzdeki yıllarda dijital dönüşüme ve e-ticarete odaklanmış şirketlerin küresel pazarlarda da öne çıkacağına inandıklarını belirtiyor.
YENİ MÜŞTERİ SAYILARI ARTTI
Covid-19 salgını döneminde fiziksel kanalda ticaret durma noktasına geldi. Mağazalarını kapatan ya damağazası açık olsa da müşteri sayısı azalan perakende işletmeleri satışa devam etmek için e-ticaret seçeneğini değerlendirme yoluna gitti. Salgın nedeniyle evlerinden çıkmayı tercih etmeyen tüketiciler ihtiyaçlarını internetten karşılamaya başladı.
E-ticaret sitelerinden Trendyol'da da satış yapan şirket ve ürün satın alan tüketici sayısında Covid-19'la birlikte hızlı artışlar yaşandı. Platform üzerinden satış yapmak için başvuran şirket sayısındaki artış, mart ayı itibariyle bir önceki aya göre yüzde 60'ın üzerine çıktı. Yine bu dönemde Trendyol'dan ilk defa alışveriş yapan tüketici sayısı iki katın üzerinde arttı.
Pazar yeri şirketlerinin yanı sıra mağazalarını kapatan giyim perakendecilerinin e-ticaret sitelerinde de artış yaşandı. Örneğin 19 Mart'ta mağazalarını kapatan Boyner, bu süreçte boyner.com.tr ve Morhipo.com ile hizmet vermeye devam etti. boyner.com.tr'de son bir aylık dönemde yüzde 30'un üzerinde yeni müşteri kaydı gerçekleşti.
boyner.com.tr ve Morhipo.com Genel Müdürü Barış Akyürek, ''Pandemi dönemi öncesinde boyner. com.tr'nin toplam Boyner satışları içindeki payı yüzde 15 oranındaydı. Morhipo.com ile birlikte değerlendirdiğimizde 2020'nin ilk çeyrketleri içerisindeki satışlara oranı yüzde 30'lar civarına ulaştı'' diyor. Boyner, bir yıl içerisinde bu oranın yüzde 40'lar seviyesinde olmasını hedefliyor.
SANAL MARKET KATLANDI
E-ticarette en fazla büyüyen alanlardan biri de sanal market alışverişleri oldu. Migros Ticaret A.Ş. Büyük Mağazacılık, Toptan ve E-Ticaret Genel Müdür Yardımcısı Mustafa Bartın, ''Migros Sanal Market'e olan talep bu dönemde dört katına çıktı. Son iki yıl içerisinde sanal market üst üste yüzde 75 büyümüştü. Macrocenter ve Tazedirekt'in kendi online operasyonları bulunuyor.
Buralarda 6-7 kat artış yaşanıyor'' diyor. Yine geçtiğimiz yıl faaliyet göstermeye başlayan Migros Hemen de hızlı teslimat modeliyle ürünleri müşterilerin kapısına getiriyor. Bu dönem, Migros Hemen hizmeti verilen mağaza sayısı da yüzde 50 artırıldı. Migros, bu dönemde belirli mağazaları yalnızca Migros Sanal Market hizmeti sunan gölge mağazalara dönüştürdü.
Bu dönemde teknoloji alışverişleri de e-ticaret kanalı üzerinden yapılıyor. Bu da şirketlerin satış oranlarına yansıyor. Örneğin Teknosa'nın ilk çeyrek dönemdeki online satışları geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 109 büyüdü.
Böylelikle online satışların payı Teknosa'nın bu dönemdeki toplam cirosunun yüzde 10,7'sine ulaştı. Teknosa Genel Müdürü Bülent Gürcan, ''Bugüne kadar gerçekleştirdiğimiz dijitalleşme yatırımları, hem müşterilere sunduğumuz hizmetin devamlılığı hem de operasyonların, süreçlerin sürdürülmesi noktasında bu yeni ve zorlu koşullara hızla adapte olmamızı sağladı'' diyor.
YATIRIMLAR SÜRECEK
Bu süreçte dijital dönüşüm yatırımlarının da önemi iyice hissedildi. Şirketler bu dönemde dijital dönüşüme yeni yatırım yapmayı da sürdürdü. Örneğin Boyner lojistik, yapay zeka, makine öğrenmesi bigdata başta olmak üzere teknoloji yatırımları devam ediyor.
Dijital pazarlama dönüşümü üzerine yatırım ve çalışmaları da sürüyor. Barış Akyürek, "Giyilebilir teknolojiler, sanal giyinme odaları, artırılmış gerçeklik (AR) ve sanal gerçeklik (VR) uygulamaları gibi deneyim odaklı, farklı ve dijitalleşmiş konseptler üzerinde de çalışıyoruz" diyor.
Trendyol'un da AR-GE yatırımları ön plana çıkıyor. Trendyol TECH AR-GE Merkezi katma değerli projeler geliştiriyor. Merkez, gerçek zamanlı veri analizi, makine ve derin öğrenme, görüntü işleme, veri görselleştirme, kişiselleştirme ve büyük veri alanlarında çalışıyor.
Şirket, AR-GE yatırımlarına bu yıl da devam edecek. Müşterilere siparişlerin çok daha hızlı iletilmesi ve iş ortaklarının da e-ticareti daha kolay ve verimli yapabilmeleri için onlara lojistik destek sunuluyor. Şirket, Trendyol Express teslimat operasyonunun kapsamını genişletecek ve bu alana yatırım yapmayı sürdürecek. Ayrıca e-ihracat yatırımları da yapılıyor.
Amazon.com.tr Ülke Müdürü Richard Marriott da tüketicilerin anlık ihtiyaç duyduğu ürünlere öncelik verebilmek adına yakın zamanda lojistik, tedarik zinciri, satın alma ve üçüncü parti süreçlerinde değişiklikler yaptıklarını söylüyor. Marriott, ''Bu çalışmalarımız doğrultusunda ürün yelpazemizi öncelikli ürün kategorilerinde genişletiyoruz'' diyor.
İSTİHDAM ARTIYOR
Bu süreçte satışları artan şirketlerde istihdam da büyüyor. Hepsiburada, Gebze'deki Akıllı Operasyon Merkezi, Hepsijet Lojistik ve Hepsiexpress Cebindeki Market birimlerindeki operasyon ve dağıtım ağında görevlendirmek üzere 2020 sonuna kadar 5 bin kişilik ek istihdam sağlamayı planlıyor. Böylece Hepsiburada'nın Türkiye geneline destek sağlayan operasyon ve dağıtım takımı toplam 7 bin 500 çalışana ulaşacak.
GittiGidiyor da yazılım, kategori yönetimi, pazarlama içeriği yönetimi, müşteri mükemmelliği ve risk yönetimi departmanları için ihtiyaçları doğrultusunda işe alımları sürdürüyor. İstihdamı yıl sonu itibarıyla yüzde 30 artıracak. Aynı şekilde müşteri hizmetleri tarafında da yüzde 50 büyüme söz konusu. Tüm bunların yanı sıra beraber iş yaptığı ancak dış kaynak kullandığı iş ortaklarında da istihdam artışı sağlıyor.
Trendyol, insan kaynağına ve iş ortaklarına yatırım yapıyor. Yılın ilk dört ayında ekibe toplam 500 kişi katıldı. Yemeksepeti, toplamda 4 bin 250 kişiyi istihdam ediyor. 11 Mart itibarıyla bin 250 kişiyi işe alan şirketin bu yıl sonundaki hedefi ise 3 bin yeni istihdam sağlamak.
Migros da artan talebe daha hızlı ve kesintisiz cevap verebilmek için kapasitesini dört katına çıkardı. Migros Sanal Market faaliyetlerinin geçerli olduğu il sayısını 76'ya, mağaza sayısını ise son 1,5 ayda iki katına yükseltti. 81 ilde hizmet sunacak olan Migros, bu dönemde 5 bin 500 kişilik ek istihdam sağladı.
YENİ FIRSATLAR
Korona sonrası online alışverişin artması, bundan önce hiç online ürün satın almayan milyonların buna alışması, şirketler ve girişimciler için yeni fırsatlar da doğuruyor. Me Consultancy Kurucusu Murat Erdör'e göre, bu dönemde piyasada tutmuş ve yıllardır iş yapan veya aşağı yukarı aynı ürünleri satan şirketlere rakip olmaktan ziyade tasarımsal ürünler sunan iş modelleri daha başarılı olabiliyor.
Erdör, "Sağlam altyapısı olan, güvenilir ödeme sistemi sunan, lojistik sorunu yaşatmayan, ürün çeşitliliği olan, iyi müşteri ilişkileri departmanı olan şirketlerin ömrü uzun oluyor" diyor.
İnveon Kurucu Ortağı Yomi Kastro'ya göre ise e-ticaret sitesi kurmak için ilk adımda e-ticaret inisiyatifinin stratejisini net olarak belirlemek çok önemli. Ardından bu konudaki uzman insan kaynağı, teknolojik altyapı, dijital pazarlama giderleri başta olmak üzere bir gereksinim ve yatırım planı ortaya koymak gerekiyor.
Kastro, ‘’Tüm bunları yaptıktan sonra uzman ekibi oluşturmak ve seçtiğiniz iş modeline uygun ölçeklenebilir ve güvenilir bir e-ticaret yazılım platformunu seçmek gerekiyor’’ diyor. Kastro’ya göre, e-ticarette başarılı modeller, tüketiciyi çekme ve elde tutma yatırımının operasyon tarafından sürdürülebilir şekilde karşılanabildiği noktada oluşuyor.
LOJİSTİK VE EKİP KRİTİK OLDU
E-ticaret satışları artarken bu dönemde lojistik ve yetkin insan kaynağı önem kazandı. Hızlı yükselen e-ticarete hazırlıksız yakalanan şirketlerde sipariş takip ve teslimat süreçlerinde yaşanan yoğunluk müşteri kayıpları meydana getirdi. Sipariş ve teslimat süreçlerini tamamen dijitalleştiren ya da bu alanda üçüncü parti desteği alan şirketlerin ise daha başarılı bir şekilde ayrıştığı gözlemleniyor.
Kendi dağıtım ağına ve ekiplerine yatırım yapan şirketler bu yatırımlarının karşılığını salgın sürecinde almış oldu. Lojistikte yaşanacak sorunlara çözüm için ‘click and collect’ tarzı lojistik alternatiflerine yönlendirmenin müşteri memnuniyetinin artmasını sağlayabileceği ifade ediliyor.
Başka bir seçenek ise tek lojistik kanalına bağlı kalmayıp farklı bölgeler için çoklu lojistik ve kargo sağlayıcılarıyla çalışmak. Online alışverişte depo yönetimi hatalarından kaynaklanan yanlış ürün gönderimi ve iade problemlerine de sıkça rastlanır. Buna karşın depo yönetiminde ‘akıllı depo ve operasyon yönetimi’ uygulamaları öneriliyor.
SORUNLAR NASIL YÖNETİLİR?
E-ticaret altyapısı kurulurken birçok sorun yaşanabiliyor. Bu sorunlar, depo, tedarik, kargo, müşteri hizmetleri, altyapı ve ödeme sorunları, yetkin insan kaynağına ulaşamamak ve onları takımda tutamamak, teknoloji altyapısının eksikliği olarak sıralanabilir.
Teknoloji altyapısı sorununun önüne geçmek için referansları güçlü, kurumsal çözümler sunabilen, uzun soluklu ve güvenilir teknoloji sağlayıcıların tercih edilmesi öneriliyor.
E-ticaret düzleminde çok hızlı değişen rekabet şartları da bir sorun. Rekabette doğru konumlanabilmek için global ve yerel makro trendlerin çok yakından takip edilmesi ve şirketin yeni iş modellerine sürekli adapte olabilecek bir yaklaşımla yönetilmesi gerekiyor.
E-TİCARETİ BÜYÜTMEK İSTEYEN KOBİ’LER NELER YAPMALI?
TOBB E-ticaret Meclisi Üyesi ve Ticimax E-ticaret Sistemleri Kurucusu Cenk Çiğdemli, e-ticarete adım atmak isteyen KOBİ’lere şunları yapmalarını tavsiye ediyor:
1- E-ticaret altyapısını mutlaka profesyonel bir altyapı şirketinden sağlamalısınız.
2- Sitenizi açtıktan sonra dikkat etmeniz gereken en kritik konu veri yedeklemesidir.
3- Müşterilerinizin sitenizden güvenle alışveriş yapabilmesi için SSL sertifikası ile 3D Secure hizmetinin de açık olması tavsiye edilir.
4- İnternet sitenizin tasarımı basit ve net olmalı. 'Ara, göz at ve ürün al' gibi bölümlerin kullanımı kolay olmalı.
5- Ürünlerle ilgili ayrıntılı bilgi yazmak ve güzel fotoğraflarını yüklemek de satışınızı arttıracak unsurlardır.
6- Sitenizde kullanıcı yorumlarına yer vermeniz cironuzu arttıracaktır.
7- Reklam için pazar yerlerine ürün koyarak sitenize müşteri çekebilir veya sosyal medya platformlarına, Google'a reklam vererek görünür olabilirsiniz.
8- Kargo maliyetlerinizi düşürmek için tüm kargo şirketlerinden toplu gönderim için teklif almalısınız.
9- Online alışverişte depo yönetimi hatalarından kaynaklanan yanlış ürün gönderimi ve iade problemlerine sıkça rastlanır. Buna karşın depo yönetiminde 'akıllı depo ve operasyon yönetimi' uygulamalarından faydalanabilirsiniz.
10- Satıştan sonra müşteri memnuniyeti başarınızın garantisi olacak. Müşteri memnuniyetini anlık olarak izleyin.
11- Kişiye özel indirim ve ürün gösterimleri yaparak mevcut müşterilerinizi sıkmadan, yeni ürün ve hizmetlerinizle ilgili onları bilgilendirebilirsiniz.
12- Web siteleri üzerinden ürün inceleme videoları paylaşmak, video eklentileri kullanmak ciroları artırmaya yardımcı olur.
BURAK ERTAŞ / SAHİBİNDEN.COM CEO'SU "YENİ ÜRÜN VE SERVİSLERİ GELİŞTİRECEĞİZ"
''Bu dönemin etkilerini ancak gelecek yıl tam olarak ölçümleyebileceğiz ancak yukarı doğru ivme kazanan bir grafikten bahsedebiliriz. Yaşadığımız bu dönemde e-ticareti hiç kullanmayan kesimin de kullanıcıya dönüşmesine tanıklık ettik. Normalleşme sürecine geçildiğinde bu yeni kitlenin yüzde 80'den fazlasının e-ticareti kullanmaya devam edeceğini düşünüyoruz. Yetenekli çalışanlarımızla bu tür değişimlere hızlı çözümler üreterek geleceğe yönelik yeni çözümlerle ilerliyoruz.
Yerinde AR-GE merkezi statüsüyle bir teknoloji şirketi olarak öne çıkıyoruz. Yeni teknolojiler geliştirmek ve kullanıcı deneyimi için yatırımlarımız devam ediyor. Öte yandan nitelikli insan kaynağına çok önem veriyoruz. Her ay Türkiye nüfusunun yarıdan fazlasının kullandığı bir platformuz. Onların değişen istek ve beklentilerini karşılayabilmek adına büyük veri ve yapay zeka ile makine öğrenimi, kişiselleştirme konularında yatırımlarımıza devam ediyoruz. Önümüzdeki süreçte de önceliğimiz birçok yeni ürün ve servislerle kullanıcıların satın alma ve satış yapma deneyimlerini geliştirmek olacak.''
MUTLU ERTURAN / HEPSİBURADA TİCARİ GRUP BAŞKANI "OPERASYON VE DAĞITIM AĞIMIZI KUVVETLENDİRİYORUZ"
''Bu dönemde hem yeni müşteri sayısında hem de mevcut müşterilerin verdiği sipariş sayısında artış oldu. Tüm Türkiye'nin e-ticarete doğru yönelmesiyle birlikte İstanbul dışındaki illerden verilen siparişlerde de geçen yıla oranla ciddi artış gözlemlemeye başladık. Ankara, İzmir, Bursa, Kocaeli gibi büyük şehirlerin toplam satışımızdaki payı arttı. Tüketiciler artık gıdadan temizlik malzemelerine, hobi ürünlerinden giyime kadar tüm ihtiyaçlarını evden sipariş etmeye başladı.
Bu süreçte artan talebe cevap vermek için, eski ve yeni müşterilerimizin ihtiyaç duydukları ürün ve hizmetlere daha kolay, hızlı ve güvenli bir şekilde ulaşabilmesi için ekstra çözümler üretmeye özen gösteriyoruz, operasyon ve dağıtım ağımızı kuvvetlendiriyoruz. Bu anlamda taze gıda, sebze, meyve, süt, et, balık gibi tüm günlük süpermarket ihtiyaçlarını müşterilerimizin kapılarına tercih ettikleri saat aralıklarında teslim ettiğimiz Hepsiexpress hizmetimizin ağını genişlettik. Yıl sonuna kadar bu büyüme trendiyle devam etmeyi hedefliyoruz.''
NEVZAT AYDIN / YEMEKSEPETİ CEO'SU "EKONOMİNİN İTİCİ GÜCÜ E-TİCARET OLDU"
"Hem yemek siparişlerinde hem market ürünleri siparişlerinde sepet ortalamalarında bir yükselme gözlemliyoruz. Yemek siparişlerinde, 2-3 kişilik siparişlerin artmasıyla birlikte sepet ortalaması yükseldi. Online market ürünleri platformumuz Banabi'de ise tek seferde verilen siparişlerde ürün adedi arttı ve bundan kaynaklı olarak ortalama sepet tutarında artış yaşandı.
Sepet başına düşen ortalama ürün adedi yüzde 80'in üzerinde büyürken, ortalama sepet tutarı ise iki katına çıktı. Şu anda ciddi bir kriz yaşayan dünyada artık ekonominin itici gücünün e-ticaret olduğunu biliyoruz. 2020 yılının tamamında da talihsiz bir zorunluluk sebebiyle de olsa sektörde ciddi bir büyüme bekleniyor. Bunların yanı sıra süreç nedeniyle online alışverişe yönelim daha da hızlanacak. Online penetrasyonda 4-5 yılda geleceğimiz noktaya bir yıl içinde geleceğimizi öngörebiliriz. Önümüzdeki dönemde insana fayda sağlayacak yatırımlarımıza ve projelerimize devam edeceğiz.''
ÖGET KANTARCI / GİTTİGİDİYOR GENEL MÜDÜRÜ"BU YIL YÜZDE 40 BÜYÜMEYİ HEDEFLİYORUZ"
''İnsanlar günlük ihtiyaçlarını artık e-ticaret vasıtasıyla karşılarken daha önce ulaşamadığımız kitlelerin de e-ticareti kullanarak alışveriş yapmaya başladığını gördük. Bu durum satışlarda da artış yaşanmasına sebep oldu. Ürün ve satıcı çeşitliliği açısından baktığımızda, GittiGidiyor'da geçen yılın mart- nisan dönemine kıyasla bu yılın aynı döneminde listelenen ürün adedimizde ve GittiGidiyor'a dahil olan yeni satıcı sayımızda yüzde 40 artış olduğunu görüyoruz. 2020 yılında yüzde 40 büyümeyi hedefliyoruz.
Ayrıca önümüzdeki dönemde ürün envanterimizi daha da genişletip daha fazla KOBİ ve klasik perakendeciyi sistemimize katmaya devam edeceğiz. En önemli odak noktalarımızdan biri de yerli ürünlerimizi dünyayla buluşturmak. An itibarıyla 800 satıcımız 50 binden fazla ürünü GittiGidiyor üzerinden listeleyerek yurtdışına satıyor. Yıl sonuna kadar en az 2 bin satıcımızı daha e-ihracata başlatmayı planlıyoruz. Bu süreçte artan taleple beraber işe alımlarımıza devam ediyoruz.''
EMRE EKMEKÇİ / E-TİCARET İŞLETMECİLERİ DERNEĞİ BAŞKANI ''E-TİCARETE YATIRIM VE İSTİHDAM ARTACAK"
''Bu dönemde perakende sektöründe yer alan ve henüz e-ticaret yapmayan şirketlerin çok hızlı bir şekilde bu alana yatırımlar yapmaya başladığını gözlemledik. Mağazaların dijital müşteriler için düşünülmüş bir şekilde sürecin içine katılması çok önemli. Çok kanallı satış mantığının artık bir üst seviyeye taşındığını, mağaza içi deneyimin de dijitalleşmesine yönelik çalışmalar yapıldığını gözlemliyoruz.
Bu yatımların gelecekte de tüm sektörlerde devam edeceğini düşüyoruz. Hızla büyüyen e-ticaret pazarı, normalleşme döneminde de aynı hızla olmasa da büyümesini sürdürecek. Bu dönemde e-ticaretin kolaylığı ve avantajları ile tanışan büyük bir tüketici kitlesinin alışverişlerini online kanalları kullanarak yapmaya devam edeceğini öngörüyoruz. Bu dönemi e-ticaret sektörü için çok önemli bir kilometre taşı olarak adlandırabiliriz. Bu dönem sonrası tüm sektörlerin e-ticarete ve dijitale yapacağı yatırımlar artacak ve bir yandan da yeni istihdam olanakları ortaya çıkacak.''
