Rusya ile ilişkilerde normalleşme sürecinin başlamasıyla birlikte bu ülkede müteahhitlik faaliyetlerinin de normalleşmesi bekleniyor. Yaşanan gelişmeleri yorumlayan Ant Yapı Yönetim Kurulu Başkanı Kadir Tokman, “Uçak krizinden itibaren yaklaşık 3 milyar dolarlık inşaat işi kaybı olduğunu düşünüyorum” diyor.
LEVENT GÖKMEN
lgokmen@ekonomist.com.tr
Tokman’a göre yumuşama başladı ancak henüz pembe bir tablo da oluşmadı Rusya, Türkiye’nin yurtdışı müteahhitlik alanında yüzde 19,9’luk payla lider ülke konumunda bulunuyor.
Uçak krizinin ardından ilişkilerin askıya alınması bu ülkede iş yapan Türk müteahhitlerini çok olumsuz etkiledi. Rusya ile ilişkilerin yumuşaması ise doğal olarak bu ülkedeki Türk müteahhitlerin faaliyetlerine de olumlu yansıyacak. Bu süreci ve olası beklentileri Rusya’da proje üreten önemli müteahhitlik şirketlerinden Ant Yapı’nın kurucularıyla konuştuk.
Ant Yapı Yönetim Kurulu Başkanı Kadir Tokman, Rusya’da müteahhitlik işleri konusunda henüz bir düzelme olmadığını söylüyor. İşlerin bozulmasının uçak krizinden önce Rusya’daki ekonomik krizle başladığını belirten Tokman, düzelmesinin ise iki yılı bulabileceğini ifade ediyor.
Kadir Tokman, sorularımıza şu yanıtları verdi:
Rusya ile Türkiye arasında ilişkilerin normalleşmeye başlaması bu ülkedeki inşaat işlerine nasıl yansıdı?
Normalleşme başladı, icraatta yavaş ilerlediğini görüyoruz. Her şey toz pembe, sorunlar çözüldü diye bir durum yok. Rusya’da güllük gülistanlık bir durum yok ama yumuşama süreci başladı. Hızını zamanla göreceğiz. İnşaat işlerine getirilen yasaklar aynen devam ediyor. Yaklaşık 70 Türk şirketinin kota dahilinde Türk işçi getirip çalıştırma, faaliyetlerini yürütme hakkı var. Bunun dışındaki irili ufaklı bin civarında firmanın bu hakkı yok.
Durum hiç mi değişmedi?
Pespembe bir tablo yok. Aşağıdan yukarıya doğru gidiş var, charterlar başladı. Bir yıllık süreçte aşama aşama işlerin yoluna gireceğini düşünüyorum. Ticari ilişkiler, ikili görüşmeler başlıyor. Uçak krizi olmasaydı zaten ekonomik kriz vardı. İş alınamaması ekonomik kriz nedeniyle gündeme gelecekti. Altyapı işlerinde Türkler çok yoğun değil. Endüstriyel işlerde, Türkler aktif. Ofis-AVM işleri petrol fiyatlarının düşmesi sonucu yaşanan ekonomik sorunlar nedeniyle zaten durmuştu.
Rusya Büyükelçisi bir röportajında “Aralık ayından bu yana ihale-leri başkaları aldı. Türk şirketlerinin yeni ihaleler için daha fazla çalışması lazım” diyordu. Bu şekilde kaçırılan ihalelere ilişkin görüşleriniz nedir? Türkler kaç ihaleyi, ne kadarlık bir iş hacmini kaybetti?
Bu işleri yabancı firmalar almadı. Rus firmaları güçleniyor. Yaşanan problemleri kendi avantajlarına çevirmeye, dışarıya bağımlılığı azaltmaya çalışıyorlar. Türk şirketlerinin rekabet gücü bitmedi. Bize izin verirler mi, bunu zaman gösterir. Uçak krizinden itibaren yaklaşık 3 milyar dolarlık inşaat işi kaybı olduğunu düşünüyorum.
Rusya’da Türk şirketleri için ne kadarlık bir proje potansiyeli var? Bu projeler daha çok altyapı mı yoksa konut projelerinden mi oluşuyor?
Şu an altyapı projelerinin sayısı ekonomik krizden dolayı azaldı. Ekonomik kriz Rusya’da ciddi anlamda yaşanıyor. O nedenle işler azalarak gidiyor. Tüm yatırımcılar konuta yönelmiş durumda. Alım gücü düşük. Bizim elimizde yaklaşık 1 milyar dolarlık iş var. Yüzde 70’i konut işi. Türkiye Müteahhitler Birliği’nin (TMB) verilerine göre, krizden önce 10-15 milyar dolar seviyelerindeydi. Bu işler yarı yarıya düştü ama Türk müteahhitler olarak yıllık 15 milyar doları yakalayabiliriz.
Yeni dönemin daha önceki dönemden farkı nedir?
Kısıtlamalar var. Gümrükte farklar var. Ticarette hacimden dolayı farklılıklar var. Giriş-çıkışlar eskisi gibi değil. Sınırlı sayıda Türk şirketi çalışabiliyor. Vize serbestisi yok. Çalışma iznin varsa sıkıntı yok. Ancak kotamız kadar işçi götürebiliyoruz.
Bürokrasi azaldı mı yoksa arttı mı?
Gümrükte arttı. Yumuşamaya kadar her türlü kanun uygulanıp olabildiğince zorluklar yaşattırılıyordu. Yumuşamayla birlikte normalleşmeye başladığını görüyoruz.
Türkiye’den götürdüğünüz işçiler ve malzemelerde izin alma sürecinde yaşanan sıkıntılar sona erdi mi?
Kotan kadar malzeme ve kotan kadar işçi getirebiliyorsun. İnşaat malzemesinde Türkiye rekabetini yitirmiş gözüküyor. Çünkü ağırlık yerel malzemelere döndü. İnşaat sektörünün Rusya’ya malzeme satışı çok azaldı.
Türk işçiler için verilen çalışma izinlerinde süreçte bir kısalma ya da zorlaşma söz konusu mu?
Hala izni olan şirketler için zorlaşma yok. Normal prosedür işliyor. İzni olmayan şirketler için izin süreci yok.
Şirket kotasının kalkmasını bekliyor musunuz?
Bir yıl içinde eski sürece dönmesi bekleniyor, biz de bu hızla olacağını umuyoruz.
Rusya’da yeni projelere başladınız mı?
İnşaat sektörünün yasakları henüz kalkmadı. Kalkması halinde bekleyen yeni işlerimiz var. 600 milyon dolarlık dört projemiz bekliyor.
Rusya’da inşaat işlerinde toplam kaç Türk çalışıyor? Bunların ne kadarı beyaz yakalılardan ne kadarı işçilerden oluşuyor?
Kotalara bakarsanız en fazla 4 bin kişi çalışıyor. Bunun yaklaşık yüzde 20’si beyaz yakalılardan oluşuyor.
Projelerinizde kaç işçi çalışıyor? Bunların kaçı Türklerden kaçı Rus işçilerden oluşuyor?
İnşaat işinde şu an en büyük kotalar bizde. Projelerimizde şu an 10 bin 363 işçi çalışıyor. Bunun 915’i Türk. Rus vatandaşı olup da orada çalışan Türkler bu rakama dahil değil.
Rusya pazarında önümüzdeki dönem için öngörüleriniz neler?
İki yıl daha zorlu bir süreç bekliyorum. Ondan sonra ekonominin iyileşmesiyle birlikte daha iyi olacağını düşünüyorum. Eski günlere dönmek için yaptırımların kalkması, petrol fiyatlarının 50 doların altına düşmemesi lazım.
