ABD, Anadolu'daki bir medeniyetten nasıl ilham aldı?

BBC makalesinde "Homeros’un İlyada’sında “Xanthos’un girdaplı nehri” olarak anılan bu topraklar, kökeni tartışmalı, denizci ve bağımsız bir halk olan Likyalılara ev sahipliği yapıyordu. Antik tarihçi Herodot, Likyalıların ataları olan Trm̃mili halkının Girit’ten geldiğini yazmıştı; ancak modern araştırmacılar onların aslında Anadolu kökenli olduklarını, Büyük İskender’in 333 MÖ’de Perslerden bölgeyi almasının ardından Helenleştiğini düşünüyor" diyor. 

BBC, Likyalıların siyasi miraslarının ise ilginç bir tarihsel bağlantı ile hala sürdüğünü belirtiyor. Makale şöyle devam ediyor. 

1787 yılının Haziran ayında, geleceğin ABD başkanı James Madison, Philadelphia’daki Anayasa Kongresinde bir konuşma yaptı. Bu forum, yeni kurulan ulus için daha etkili bir yönetim sistemi belirlemek amacıyla toplanmıştı; çünkü orantılı temsil eksikliği, etkili yasa yapımını engelliyordu.

Delegelerden Oliver Ellsworth’ün, “oyların eşitliği her zaman konfederasyonların temel ilkesi olmuştur” şeklindeki iddiasına karşılık Madison, Likya örneğini verdi. Madison’a göre, Likya Birliği farklıydı. Madison’ın nedenini açıkladıktan sonra, yasamacılar 12 Eylül 1787 tarihinde Anayasa’yı imzaladılar.

MÖ 2. yüzyılda kurulan ve 23 şehir devletinden oluşan Likya Birliği, dünyanın ilk demokratik birliği kabul edilir; halk temsiline ve orantılı oy dağılımına dayalı güçlü bir konfederasyon modeliydi. Başkent Patara dâhil altı şehir, Likya Konseyinde üç oy hakkına sahipti; orta büyüklükteki şehirler iki oy alırken, küçük yerleşimler bir oyla temsil ediliyordu.

Birliğin kuruluş koşulları kesin olarak bilinmemekle birlikte, muhtemelen Roma’nın 190 MÖ’de Likya’nın kontrolünü kısa süreliğine Rodos’a vermesiyle yaşanan baskıya bir tepkiydi. Birlik dış politikayı belirleyemiyordu, fakat bir yürütme organı olan Likyarh’ı, yerel yargıçları seçiyor ve vergi topluyordu. 18. yüzyıl Fransız filozofu Montesquieu, bu sistemi “antik çağın en mükemmel anayasası” olarak nitelemişti". 

Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü internet sitesinde Likya'nın modeli için şu bilgileri paylaşıyor:

Antik Likya Uygarlığı Kentleri, Akdeniz Bölgesi’nde Teke Yarımadası’nda yer almaktadır. Antik Likya, güneyde Akdeniz, batıda Karya ve doğuda ise Pamfilya ile komşudur. 

M.Ö. 1. yy.’ın ortalarında ise 23 kentten oluşan “Likya Birliği” oluşturulmuştur. Bu birlik tarihteki ilk demokratik birlik olup, günümüz demokratik sistemleri için de esin kaynağı olmuştur. Bu federasyonun önemli kentleri Patara (başkent), Xanthos, Pinara, Olympos, Myra ve Tlos’tur. Bunlara daha sonra Phaselis de eklenmiştir. Teke Yarımadası’nda Likya Birliği’ne ait daha küçük kentler de bulunmakta ve bu kentler sistemli kazılar, sikkeler ve yazıtlardan bilinmektedir. 

Bunlar arasında ise Andriake, Sura, Kyaenai, Limyra, Theimmusa, Simena, Istlada, Trebende, Aperlae bulunmaktadır. Bu seri adaylık önerisi, dünyada sadece bu bölgede yaşamış ve yok olmuş olan Likya Uygarlığına ait Patara’daki Parlamento binası, Likya kaya mezarları, kale kalıntıları, toplumun inanç sistemlerini yansıtan tapınak kalıntıları, Likyalıların toplumsal hayatları ile ilgili bilgiler veren kent kalıntıları gibi benzersiz kalıntıları içermektedir. Likya parlamentosunun yapısı ve kentlerin büyüklük ve nüfusuna oranlı olarak belirlenen temsilci sayısı antik dünyada benzersizdir. 

Adını Likya Uygarlığı'ndan alan ve o dönemde de kullanılan patikalardan bir kısmının işaretlenip haritalanmasıyla oluşturulan yürüyüş rotasında, Patara, Xhantos, Aperlae, Kaleköy (Simena) ve Olimpos'un da aralarında bulunduğu çok sayıda antik Likya kenti yer alıyor.

Genellikle Akdeniz'e paralel uzanan 540 kilometrelik Likya Yolu, "dünyanın en iyi 10 uzun mesafe yürüyüş rotasından biri" olarak gösteriliyor.