Ekonomist'in 30 yıllık yayın hayatına birçok iş öyküsü konu oldu. Bunlar içinden sıyrılıp bugün önemli gruplara dönüşenler az değil. Maslak'ı ilk keşfeden Can Elgiz'den Akbank Bahçekapı şubesinde görev yapan Ali Sabancı'ya, Mehmet Ali Aydınlar'dan turizmin önemli isimlerinden olan Vedat Aşçı'ya uzanan iş insanlarının 1990'lı yıllardaki haberlerini derledik.
Sabancı Ailesi'nin genç kuşak temsilcileri olan kuzenler, Ali Sabancı ve Demir Sabancı yurtdışındaki eğitimlerini tamamladıktan sonra uzun yıllar holdingte görev aldılar. O dönem kendilerine mikrofon uzatan Ekonomist, 20'li yaşlardaki iki kuzen ile Sabancı Holding'in gelecek planlarına ilişkin konuşmuştu.
O sırada Ali Sabancı Akbank Bahçekapı şubesinde memur, Demir Sabancı ise ABD'deki Toyota fabrikasında işçi pozisyonunda görev yapıyordu. Zaman içinde Ali Sabancı ve Demir Sabancı, holdingten kendi istekleriyle ayrıldılar. Ali Sabancı bugün babasının temellerini attığı Esas Holding'te iddialı projelere imza atıyor.
Demir Sabancı ise yoluna kurduğu Sades Holding ile devam ediyor. Sades çatısı altında; kozmetik perakende markası Gratis, geri dönüşümlü kasalar üreten Odesa Polymer ve VIP hava taşımacılığı yapan Döysa Havacılık şirketleri bulunuyor.
Mehmet Büyükekşi ve Mehmet Ziylan, iş dünyasının yakından tanıdığı iki isim. Ziylan Grubu'nun veliahtı Mehmet Ziylan ile eniştesi Mehmet Büyükekşi, 22 yıl önce Ekonomist'e verdikleri röportajda sektöre ilişkin değerlendirmelerde bulunurken ayakkabı perakendesine yönelik planlarından da bahsediyorlar. Aradan geçen zaman içinde Ziylan Grubu epey yol aldı.
Türk ayakkabı perakende sektörünün önemli oyuncularından biri haline geldi. Bunun yanı sıra gayrimenkul son dönemdeki en önemli uğraş alanlarından oldu. İstanbul Sultanbeyli'de
Atlas Park'la AVM işine giren grup, diğer taraftan Ataşehir'de bulunan eğlence ve gastronomi projesi WaterGarden'ın inşaatını gerçekleştirdi. Uzun yıllar grupta genel koordinatör olarak görev yapan Mehmet Büyükekşi ise birçok dernek ve kuruluşta görev aldı.
Global teknoloji devi Microsoft, 1990’lı yıllarda Türkiye pazarına da iddialı hedeflerle gelmişti. 1993 yılında Türkiye operasyonunu kurmuştu. Birçok rakibinin pazarda olduğu süreçte Microsoft’un da ofis açması, sektörde heyecan yaratmıştı.
Bilgisayar sahipliğinin henüz çok az olduğu dönemde Türkiye ofisini açan Microsoft’un Genel Müdürü Emre Berkin, yaptığımız söyleşide ‘’Bilgisayar kullanmak isteyenler ya da kullandığı halde daha verimli olmak isteyenler dil engeli yüzünden sıkıntı çekiyor.
Biz bu engelleri kaldırmak amacındayız. Bilgisayar satışlarını artırmaya geldik’’ diyordu. Zaman içinde iş ortaklarıyla kurduğu sistemle tüm Türkiye’ye yayılan Microsoft, o dönemde İstanbul, Ankara ve İzmir dışındaki Anadolu şehirlerine bayilikler vermeyi planlıyordu. Bulunduğu bölge içinde hızlı büyüyen ülkeler arasına giren Microsoft Türkiye, yıllar içinde global pazarlara Türk yöneticileri taşıyan bir operasyon haline geldi.
Çanakkale Biga’dan çıkan Doğtaş, 1990’ların ortalarında bölgesel olmaktan çıkıp ulusal bir marka olma yolunda ilerlemeye başlamıştı. Bu dönemde Ekonomist’e röportaj veren şirketin genç patronu Davut Doğan’ın iddialı hedefleri vardı.
Ev tekstiline girme, mobilya yatırımlarını büyütme ve İstanbul’da daha da güçlenme hedefleri olduğundan bahseden Doğan, aradan geçen yıllar içinde gerçekleştirdiği yatırım hamleleriyle markayı büyüttü. Mobilya sektörünün öncü markalarından Kelebek’i de satın alarak bünyesine kattı.
Doğanlar Yatırım Holding’in bugün mobilya dışında enerji, inşaat ve perakende alanlarında da yatırımları var. 2020 sonunda 1 milyar TL ciro hedefleyen Doğtaş, 2021 yılında ise 50 milyon TL yatırım yapmayı hedefliyor. Şirket ayrıca 2021’de mobilya grubu olarak yurtiçi ve dışında toplam 134 satış noktası açmayı planlıyor.
Acıbadem Sağlık Grubu’nun temelleri, 1992 yılında 10 doktor ve mali müşavir Mehmet Ali Aydınlar’ın bir araya gelmesiyle atıldı. İstanbul Acıbadem’de klinik denilebilecek boyutta küçük bir hastane ile yola çıkan grup, adını da bu semtten aldı. Vizyonerliğiyle grubu bugünkü güçlü konumuna taşıyan Aydınlar, 19 Nisan 1998’de Ekonomist’e verdiği röportajda Türkiye’de sağlık sektörünün nereye gittiğine yönelik öngörülerde bulunuyordu.
“Her durakta bir poliklinik açacağız” diyen Aydınlar, zaman içinde sektördeki iddiasını ispatlayan yatırımlar yaptı. Bugün grubun 16 hastanesi ve dokuz tıp merkezi Türkiye’de olmak üzere, toplam 21 hastane ve 13 tıp merkezi var. Bulgaristan, Makedonya ve Hollanda’da da faaliyet gösteren grubun 2020 ciro beklentisi 5,5 milyar TL. 2021 ciro hedefi ise 7,4 milyar TL.
1970’li yıllarda sadece İstanbul Teknik Üniversitesi’nin (İTÜ) küçük bir kampüsünün yer aldığı Maslak hattının aradan geçen 20 yıl gibi bir sürede dev plazaların merkezi konumuna geleceğinin kimse tahmin edemezdi. Bir kişi hariç. O dönem İTÜ’de öğretim üyeliğinden iş yaşamına geçen mimar Can Elgiz, 1991’de Maslak hattında ilk plaza inşaatını gerçekleştiren yatırımcı oldu.
Giz İnşaat Yönetim Kurulu Başkanı Mimar Can Elgiz, Ekonomist’in 27 Haziran 1999 tarihli sayısında, “İşte Maslak’ın plaza fabrikatörü” başlığıyla yayınlanan röportajında, Maslak’ın ilk plazası olan Spring Giz’in inşaatı sırasında çamurdan yürüyemediklerini anlatıyordu. Elgiz, bugüne kadar ‘Giz’ markalı yedi plazayı bölgeye kazandırdı.
ETS Grup, 1990’lı yıllarda iddialı hedefleri olan küçük şirketlerden biriydi. Şirket yönetimini üstelenen Murat ve Mehmet Ersoy kardeşler, 26 Haziran 1994’te Ekonomist’e verdikleri röportajda gelecek planlarını anlatıyorlardı. O dönem 25 bin turisti turizm bölgelerine taşıyan Ersoy Kardeşler, sektörün en etkin isimlerindendi.
Ancak 2012 yılında aldıkları bir kararla, ikiz kardeşler, grup bünyesindeki Atlas Global, ETS Tur, Maxx Royal ve Voyage otellerinin yönetimini paylaşma yoluna gitti. Sonraki dönemde ise Mehmet Ersoy siyasete atılmayı tercih etti. 2018 yılından bu yana Kültür ve Turizm Bakanlığı görevini yürütüyor.
Temelleri 1978 yılında atılan Ciner Grubu’nun patronu Turgay Ciner, 17 Ekim 1993’te henüz 37 yaşındayken Ekonomist’e röportaj vermişti. O tarihten sonra herhangi bir medya kuruluşuna röportaj verdiğini zannetmiyoruz. O dönem yaklaşık 100 milyon dolara yakın ciro yapan dört şirketin sahibi olan Turgay Ciner, röportajda, kariyer basamaklarını nasıl tırmandığına, 18 yaşında çaycılık ile başlayan iş hayatına ilişkin samimi açıklamalarda bulunmuştu.
İlk partnerleriyle tanışma hikayesinden giriştiği işlerle ilgili geliştirdiği taktiklere kadar pek çok konuyu anlatan Ciner’in sorulara verdiği yanıtlarda, sanayicilikten ve üretimden uzak, tüccar bir bakış açısı çizdiği göze çarpıyor. Aradan geçen zamanda Ciner çok farklı girişimlerde bulundu. Bugün ana faaliyet alanları madencilik, enerji, cam, kimyasallar, medya ve denizcilik sektörleri olan şirketi, 10 bin 500 kişiye istihdam sağlıyor.
Türkiye otomotiv sektörünün kalbi olan Bursa’da ana sektörün taleplerinin yan sanayinin de gelişmesine katkıda bulunduğu bir gerçek. İbrahim Orhan’ın temellerini 1972’de attığı Orhan Holding, Bursa’da etkin yatırımlarıyla otomobil iş kolunun ve yan sanayinin gelişmesinde önemli katkıları olan şirketlerden biri.
Renault fabrikasında şantiye şefliği yaptığı sırada otomotiv sektörü ile tanışan ve üç kişiyle teknik malzeme şirketini kuran Orhan, bugün 10 bin çalışanı ve 15 ülkede üretim alanları ve mühendislik ofisleri bulunan şirketin onursal başkanı. Bayrağı oğlu Murat Orhan’a bırakan İbrahim Orhan, 27 Nisan 1997’de Ekonomist’e verdiği röportajda 1994 krizinde satışlarının yarıya düştüğünden ve çareyi dış pazarlara açılmakta bulduklarından bahsediyor.
1990’lı yılların küçük ama hedefleri büyük şirketi Damat da Ekonomist’in sayfalarında yer bulmuştu. Şirketin genç patronu Süleyman Orakçıoğlu, 1996 yılında verdiği röportajda gelecek stratejilerini anlatmıştı. Üretimde 500 ayrı kalıp kullandıklarını ve bu sayede de müşterilerine çok farklı kreasyonlar sunabildiklerinden bahsetmişti.
Bu ve farklı stratejiler zaman içerisinde Damat başta olmak üzere üç girişim markasını bünyesinde barındıran Orka’yı çok farklı noktalara taşıdı. Şirket, 2013’te yüzde 22’lik hissesini ABD’li Investcorp’a satmasının ardından büyük bir değişim ve dönüşüm sürecine girdi. 2019 yılında 750 milyon liralık ciro hedefini gerçekleştiren Orka Holding, pandemide e-ticaret tarafında büyüdü. Öyle ki online satışlarını 2019’a göre yüzde 300 artıran şirketin toplam gelirinin yüzde 18’i online platformdan geliyor.
HOLDİNGTEN AYRILMADAN ÜNCE... / 03 EYLÜL 1995
Sabancı Ailesi'nin genç kuşak temsilcileri olan kuzenler, Ali Sabancı ve Demir Sabancı yurtdışındaki eğitimlerini tamamladıktan sonra uzun yıllar holdingte görev aldılar. O dönem kendilerine mikrofon uzatan Ekonomist, 20'li yaşlardaki iki kuzen ile Sabancı Holding'in gelecek planlarına ilişkin konuşmuştu.
Demir Sabancı ise yoluna kurduğu Sades Holding ile devam ediyor. Sades çatısı altında; kozmetik perakende markası Gratis, geri dönüşümlü kasalar üreten Odesa Polymer ve VIP hava taşımacılığı yapan Döysa Havacılık şirketleri bulunuyor.
MEHMETLERİN SEÇİMİ / 08 AĞUSTOS 1993
Mehmet Büyükekşi ve Mehmet Ziylan, iş dünyasının yakından tanıdığı iki isim. Ziylan Grubu'nun veliahtı Mehmet Ziylan ile eniştesi Mehmet Büyükekşi, 22 yıl önce Ekonomist'e verdikleri röportajda sektöre ilişkin değerlendirmelerde bulunurken ayakkabı perakendesine yönelik planlarından da bahsediyorlar. Aradan geçen zaman içinde Ziylan Grubu epey yol aldı.
Türk ayakkabı perakende sektörünün önemli oyuncularından biri haline geldi. Bunun yanı sıra gayrimenkul son dönemdeki en önemli uğraş alanlarından oldu. İstanbul Sultanbeyli'deAtlas Park'la AVM işine giren grup, diğer taraftan Ataşehir'de bulunan eğlence ve gastronomi projesi WaterGarden'ın inşaatını gerçekleştirdi. Uzun yıllar grupta genel koordinatör olarak görev yapan Mehmet Büyükekşi ise birçok dernek ve kuruluşta görev aldı.
GLOBALE YÖNETİCİ TAŞIYAN OPERASYON HALİNE GELDİ / 14 KASIM 1993
Global teknoloji devi Microsoft, 1990’lı yıllarda Türkiye pazarına da iddialı hedeflerle gelmişti. 1993 yılında Türkiye operasyonunu kurmuştu. Birçok rakibinin pazarda olduğu süreçte Microsoft’un da ofis açması, sektörde heyecan yaratmıştı.
Bilgisayar sahipliğinin henüz çok az olduğu dönemde Türkiye ofisini açan Microsoft’un Genel Müdürü Emre Berkin, yaptığımız söyleşide ‘’Bilgisayar kullanmak isteyenler ya da kullandığı halde daha verimli olmak isteyenler dil engeli yüzünden sıkıntı çekiyor.Biz bu engelleri kaldırmak amacındayız. Bilgisayar satışlarını artırmaya geldik’’ diyordu. Zaman içinde iş ortaklarıyla kurduğu sistemle tüm Türkiye’ye yayılan Microsoft, o dönemde İstanbul, Ankara ve İzmir dışındaki Anadolu şehirlerine bayilikler vermeyi planlıyordu. Bulunduğu bölge içinde hızlı büyüyen ülkeler arasına giren Microsoft Türkiye, yıllar içinde global pazarlara Türk yöneticileri taşıyan bir operasyon haline geldi.
MOBİLYADAN FARKLI ALANLARA UZANIYOR / 09 ŞUBAT 1997
Çanakkale Biga’dan çıkan Doğtaş, 1990’ların ortalarında bölgesel olmaktan çıkıp ulusal bir marka olma yolunda ilerlemeye başlamıştı. Bu dönemde Ekonomist’e röportaj veren şirketin genç patronu Davut Doğan’ın iddialı hedefleri vardı.
Ev tekstiline girme, mobilya yatırımlarını büyütme ve İstanbul’da daha da güçlenme hedefleri olduğundan bahseden Doğan, aradan geçen yıllar içinde gerçekleştirdiği yatırım hamleleriyle markayı büyüttü. Mobilya sektörünün öncü markalarından Kelebek’i de satın alarak bünyesine kattı.Doğanlar Yatırım Holding’in bugün mobilya dışında enerji, inşaat ve perakende alanlarında da yatırımları var. 2020 sonunda 1 milyar TL ciro hedefleyen Doğtaş, 2021 yılında ise 50 milyon TL yatırım yapmayı hedefliyor. Şirket ayrıca 2021’de mobilya grubu olarak yurtiçi ve dışında toplam 134 satış noktası açmayı planlıyor.
TEK KLİNİKTEN SAĞLIK GRUBUNA DÖNÜŞTÜ / 19 NİSAN 1998
Acıbadem Sağlık Grubu’nun temelleri, 1992 yılında 10 doktor ve mali müşavir Mehmet Ali Aydınlar’ın bir araya gelmesiyle atıldı. İstanbul Acıbadem’de klinik denilebilecek boyutta küçük bir hastane ile yola çıkan grup, adını da bu semtten aldı. Vizyonerliğiyle grubu bugünkü güçlü konumuna taşıyan Aydınlar, 19 Nisan 1998’de Ekonomist’e verdiği röportajda Türkiye’de sağlık sektörünün nereye gittiğine yönelik öngörülerde bulunuyordu.
“Her durakta bir poliklinik açacağız” diyen Aydınlar, zaman içinde sektördeki iddiasını ispatlayan yatırımlar yaptı. Bugün grubun 16 hastanesi ve dokuz tıp merkezi Türkiye’de olmak üzere, toplam 21 hastane ve 13 tıp merkezi var. Bulgaristan, Makedonya ve Hollanda’da da faaliyet gösteren grubun 2020 ciro beklentisi 5,5 milyar TL. 2021 ciro hedefi ise 7,4 milyar TL.MASLAK’I İLK O, ONU DA EKONOMİST KEŞFETTİ / 27 HAZİRAN 1999
1970’li yıllarda sadece İstanbul Teknik Üniversitesi’nin (İTÜ) küçük bir kampüsünün yer aldığı Maslak hattının aradan geçen 20 yıl gibi bir sürede dev plazaların merkezi konumuna geleceğinin kimse tahmin edemezdi. Bir kişi hariç. O dönem İTÜ’de öğretim üyeliğinden iş yaşamına geçen mimar Can Elgiz, 1991’de Maslak hattında ilk plaza inşaatını gerçekleştiren yatırımcı oldu.
Giz İnşaat Yönetim Kurulu Başkanı Mimar Can Elgiz, Ekonomist’in 27 Haziran 1999 tarihli sayısında, “İşte Maslak’ın plaza fabrikatörü” başlığıyla yayınlanan röportajında, Maslak’ın ilk plazası olan Spring Giz’in inşaatı sırasında çamurdan yürüyemediklerini anlatıyordu. Elgiz, bugüne kadar ‘Giz’ markalı yedi plazayı bölgeye kazandırdı.TURİZMİN İKİZLERİ ŞİRKETLERİNİ PAYLAŞTI / 26 HAZİRAN 1994
ETS Grup, 1990’lı yıllarda iddialı hedefleri olan küçük şirketlerden biriydi. Şirket yönetimini üstelenen Murat ve Mehmet Ersoy kardeşler, 26 Haziran 1994’te Ekonomist’e verdikleri röportajda gelecek planlarını anlatıyorlardı. O dönem 25 bin turisti turizm bölgelerine taşıyan Ersoy Kardeşler, sektörün en etkin isimlerindendi.
Ancak 2012 yılında aldıkları bir kararla, ikiz kardeşler, grup bünyesindeki Atlas Global, ETS Tur, Maxx Royal ve Voyage otellerinin yönetimini paylaşma yoluna gitti. Sonraki dönemde ise Mehmet Ersoy siyasete atılmayı tercih etti. 2018 yılından bu yana Kültür ve Turizm Bakanlığı görevini yürütüyor.KARİYERİNE 18 YAŞINDA ÇAYCILIKLA BAŞLADI / 12 EKİM 1993
Temelleri 1978 yılında atılan Ciner Grubu’nun patronu Turgay Ciner, 17 Ekim 1993’te henüz 37 yaşındayken Ekonomist’e röportaj vermişti. O tarihten sonra herhangi bir medya kuruluşuna röportaj verdiğini zannetmiyoruz. O dönem yaklaşık 100 milyon dolara yakın ciro yapan dört şirketin sahibi olan Turgay Ciner, röportajda, kariyer basamaklarını nasıl tırmandığına, 18 yaşında çaycılık ile başlayan iş hayatına ilişkin samimi açıklamalarda bulunmuştu.
İlk partnerleriyle tanışma hikayesinden giriştiği işlerle ilgili geliştirdiği taktiklere kadar pek çok konuyu anlatan Ciner’in sorulara verdiği yanıtlarda, sanayicilikten ve üretimden uzak, tüccar bir bakış açısı çizdiği göze çarpıyor. Aradan geçen zamanda Ciner çok farklı girişimlerde bulundu. Bugün ana faaliyet alanları madencilik, enerji, cam, kimyasallar, medya ve denizcilik sektörleri olan şirketi, 10 bin 500 kişiye istihdam sağlıyor.KRİZDE DIŞ PAZARLARA YÖNELDİ / 27 NİSAN 1997
Türkiye otomotiv sektörünün kalbi olan Bursa’da ana sektörün taleplerinin yan sanayinin de gelişmesine katkıda bulunduğu bir gerçek. İbrahim Orhan’ın temellerini 1972’de attığı Orhan Holding, Bursa’da etkin yatırımlarıyla otomobil iş kolunun ve yan sanayinin gelişmesinde önemli katkıları olan şirketlerden biri.
Renault fabrikasında şantiye şefliği yaptığı sırada otomotiv sektörü ile tanışan ve üç kişiyle teknik malzeme şirketini kuran Orhan, bugün 10 bin çalışanı ve 15 ülkede üretim alanları ve mühendislik ofisleri bulunan şirketin onursal başkanı. Bayrağı oğlu Murat Orhan’a bırakan İbrahim Orhan, 27 Nisan 1997’de Ekonomist’e verdiği röportajda 1994 krizinde satışlarının yarıya düştüğünden ve çareyi dış pazarlara açılmakta bulduklarından bahsediyor.DAMAT’I ABD’LİLERLE EVLENDİRDİ / 14 NİSAN 1996
1990’lı yılların küçük ama hedefleri büyük şirketi Damat da Ekonomist’in sayfalarında yer bulmuştu. Şirketin genç patronu Süleyman Orakçıoğlu, 1996 yılında verdiği röportajda gelecek stratejilerini anlatmıştı. Üretimde 500 ayrı kalıp kullandıklarını ve bu sayede de müşterilerine çok farklı kreasyonlar sunabildiklerinden bahsetmişti.
Bu ve farklı stratejiler zaman içerisinde Damat başta olmak üzere üç girişim markasını bünyesinde barındıran Orka’yı çok farklı noktalara taşıdı. Şirket, 2013’te yüzde 22’lik hissesini ABD’li Investcorp’a satmasının ardından büyük bir değişim ve dönüşüm sürecine girdi. 2019 yılında 750 milyon liralık ciro hedefini gerçekleştiren Orka Holding, pandemide e-ticaret tarafında büyüdü. Öyle ki online satışlarını 2019’a göre yüzde 300 artıran şirketin toplam gelirinin yüzde 18’i online platformdan geliyor. 