İşte 25 soruda Kısa Çalışma Ödeneği (KÇÖ) rehberi

Kısa çalışma ödeneği nedir, nasıl alınır, kimlere verilir? Kısa çalışma ödeneği için başvuru nasıl yapılır, ödemeler ne zaman olur… Hangi işverenler müracaat edebilir? İşte merak edilen soruların yanıtları ve 25 soruda kısa çalışma ödeneği rehberi:

Dünyayı ve ülkemizi etkileyen ve Dünya sağlık Örgütü (WHO) tarafından ‘pandemi’ olarak belirlenen koronavirüs (COVİD-19) çalışma hayatını da derinden etkiledi. İşletmenin devamlılığı, işçinin işini orta ve uzun vadede kaybetme kaygıları işverenleri ve çalışanları fedakârlık ve dayanışma yapmaya zorladı. İşveren ve işçinin yanı sıra kamu otoritesinin de önemli bir sorunu haline geldi, bu süreci en az zararla atlatmanın yollarının arayışları başladı.

Bu bağlamda Cumhurbaşkanlığı’nın 18 Mart tarihli açıklaması üzerine COVİD-19 zorlayıcı neden olarak görülmesi nedeniyle ‘Kısa Çalışma Ödeneği’nin (KÇÖ) devreye girmesi sağlandı.

Bu açıklamalardan sonra işletme sahipleri ve çalışanların merak ettikleri; KÇÖ’den nasıl faydalanabileceği, süreçlerin nasıl işleyeceği, ne tür belgelerle nereye başvurmak gerektiği gibi soruların yanıtlarını Ekonomist’e özel olarak Çalışma Üstadı Danışmanlık Hizmetleri E. İş Başmüfettişi Ali İhsan Öztürk ve İş ve Sosyal Güvenlik Denetmeni Tekinay Tan’dan aldık.

1. Kısa çalışma ödeneğine hangi işverenler müracaat edebilir?

Covid-19 sebebiyle işyerindeki haftalık çalışma sürelerini geçici olarak en az üçte bir oranında azaltan veya süreklilik koşulu aranmaksızın işyerinde faaliyetini tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durduran işverenler kısa çalışma başvurusu yapılabilir.

• KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ İÇİN NASIL BAŞVURULUR?

2. İşveren evrakları nereye verecek ve süreç nasıl işler?

İşletmenin her bir SGK numarası için ayrı ayrı olarak İŞKUR’un sitesinde belirtilen mail adreslerine gerekli belgeleri mail ortamından yollaması gerekmekte. İŞKUR’a teslim edilen belgeler İŞKUR birimleri tarafından uygunluk tespiti yapılabilmesi için Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Rehberlik ve Teftiş Grup Başkanlıkları’na gönderilmektedir. Bu çerçevede, iş müfettişlerince yapılacak uygunluk tespiti sonucu işverene başvurunun yapıldığı aynı yöntemle İŞKUR tarafından işverenin başvuru yaptığı e-posta adresine bildirilecektir. (https://www.iskur.gov.tr/isveren/kisa-calisma-odenegi/basvuru-icin-gerekli-belgeler-ve-il-iletisim-adresleri/ )

3. Kısa çalışmadan yararlanabilmek için faaliyet ne kadar azaltılmalıdır?

İşyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durdurulması gerekmektedir. Haftalık çalışma süresinin en az 1/3 oranında azalması demek ise, 6 işgünü çalışmanın yapıldığı bir işyerinde 4 gün ve daha az çalışma yapıldığı durumu ifade eder.

4. İşyerinde faaliyet tamamen durduysa kaç kişi için kısa çalışmadan yararlanılabilir ve asgari çalışan sayısı var mı?

Kısa çalışma talebinin uygun bulunması hâlinde kısa çalışmaya tabi tutulan işçilerden kısa çalışma başlama tarihinden önceki 60 gün hizmet akdine tabi olanlardan son 3 yılda 450 gün süreyle prim demiş olanlar ödenekten yararlandırılır. Kısa çalışma uygulamasından yararlanmak için asgari çalışan sayısı şartı yoktur.

• BAŞVURU İÇİN HANGİ BELGELER GEREKLİ?

5. KÇÖ başvurusu sırasında hangi belgeler gerekiyor?

Kamu otoriteleri tarafından kapatılan (cafe, bar, restoran vb) işletmeler İŞKUR sitesinde ki gerekli evrakların (Kısa çalışma talep formu, Kısa çalışma uygulanacak işçi listesi) yanına işletmelerinin kapatılmasını belirten kamu otoritesi kararları yeterli olmaktadır. Kamu otoriteleri tarafından kapatılmayan ve yönetimsel bir hatadan kaynaklanmayan, COVİD-19 nedeniyle KÇÖ başvurusu yapmak isteyen işverenler (Kısa çalışma talep formu, kısa çalışma uygulanacak işçi listesi) ise işletme özelliklerine bağlı olarak;

* Yönetim Kurulu kararları

* İş hacimlerinin düştüğünü gösterir bilgi ve belgeler (Sipariş iptal belgeleri, çek, fatura, vb ödemeleri alamadığını gösterir belgeler, hammaddeye ulaşamadığını gösterir belgeler, önceki dönemlerle güncel dönem arasında ki finansal düşüşü gösterir belgeler.)

6. Bir haftalık yarım ücret nedir ödemek zorunda mıyız? SGK tahakkuku nasıl olacak ?

Mevcut durum zorlayıcı neden olarak değerlendirilmesi nedeniyle Kısa Çalışma Ödeneği’nin başlanıldığı ilk haftaya ilişkin yarım ücret ödemesi (İşveren isterse tamda ödeyebilir) işverenlere aittir. Bu kural 4857 sayılı İş Kanu’nun 40. Maddesi’nde açık bir şekilde belirtilmiştir. Bu süreye ilişkin sigortalı gün olarak da gösterimi yapılmalıdır. Çalışanın yarım ücreti günlük brüt 98.1 (Asgari ücretin bir günlük brütü) altına düşmesi durumunda aradaki fark işveren tarafından ödenerek SPEK primi 98.1 TL’ye çekilir. Asgari ücretli bir çalışana 7 gün için 686 TL SPEK gösterilirken ödeme 245 TL (AGİ hariç net ücret) olarak ödenmelidir.

• KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ NE ZAMAN ÖDENİR

7. Kısa Çalışma Ödeneği başvurudan ne kadar süre sonra ödenir?

KÇÖ tarihi olarak 23 Mart yazıldığını düşünelim. Kurum uygulamalarında başlangıç tarihi bir gün sonra yani 24 Mart gibi değerlendirilir. Bunun üzerine de bir haftalık süre konulduğunda 31 Mart itibariyle kurum KÇÖ ödemesi yapmaya başlar.

8. KÇÖ başvuru tarihine kadar işe gelmeme oluşması durumunda ne olur?

Örneğin 7 Nisan tarihinde KÇÖ başvurusunda bulunuldu fakat firma 1 Nisan tarihinden itibaren işçilerini getirmemekteydi. Bu aradaki bir haftalık süre için işçilerden ücretsiz izine çıkartılmış olmaları durumunda mutlaka ücretsiz izin formu alınmalıdır.

9. KÇÖ başvurusu yapılırken belirlenen saatlerle bağlı kalma zorunluluğu var mı?

KÇÖ başvurusu esnasında verdiğiniz çalışan listenizde belirttiğiniz saatlerle bağlı kalmanız gerekmekte. Bu saatlerde değişiklik yapmak arttırmak/azaltmak istemeniz durumunda tekrar bir inceleme gerekmektedir.

10. KÇÖ formundaki çalışan kişi sayısı nasıl belirtilmeli?

Forma 9. Satırda bulunan ‘Başvuru Tarihinde İşyerinde Çalışan Toplam İşçi Sayısı’ kısmına başvuru tarihindeki bütün çalışanlarınızı yazmanız gerekmekte. Emekliler, kısa çalışmadan faydalanamayacağınız işçiler vb hepsini yazmanız gerekmekte. Formun 10. Satırında bulunan ‘Kısa Çalışma Uygulanacak İşçi Sayısı’ kısmına ise sadece KÇÖ’den faydalanmak istediğiniz kişi sayısını belirtmelisiniz.

11. KÇÖ formunu doldururken nelere dikkat edilmeli?

Formda ki 7. Satırda bulunan ‘Covid-19 Etkisi’ ve 11. Satırda bulunan ‘Kısa Çalışmanın Hangi Yöntemle Uygulanacağı’ kısımları dikkatli bir şekilde doldurulmalıdır. İşyerinizi tamamen kapatmanız durumunda ‘Faaliyetin Durdurulması’ kısmını, işyerinizde az da olsa bir çalışma olması durumunda ‘Çalışma Süresinin Azaltılması’ kutucuklarını doldurmanız gerekir.

12. Kişi listesi oluştururken dikkat edilmesi gereken konular neler?

Kişi listesini oluşturduğunuz ‘Kısa Çalışma Uygulanacak İşçi Listesi’nde L sütununa işyerinizde normalde ki haftalık çalışma saatini yazıp K sütununa ise o işçinin ne kadar süre çalıştırmayacağını belirtmeniz gerekmekte. Haftalık 45 saat çalışma yapıldığını düşünürsek L sütununa 45 yazıp K sütununa ise işçi hiç çalıştırılmayacaksa 45, ayda 15 gün çalıştırılacaksa 22,5, 10 gün çalıştırılacaksa 30 saat yazılmalı. İşçiyi ayda kaç gün çalıştırmak istediğinize göre oranlama yapmanız gerekmekte. Kısmı çalışanların çalışma sürelerine dikkat edilmelidir.

13. Kişilerin çalışma saatlerinde farklılık yapılabilir mi?

İş akışınıza göre KÇÖ bildirimi yaparken çalışma saatlerinde bölümler itibariyle farklılık oluşturabilirsiniz. Örneğin üretim yaptığınız A kısmını tamamen kapatıp işçilere tam KÇÖ başvuru yapabilecekken, elinizde bulunan ürünleri sattığınız satış bölümünde süre azaltmasına ya da herhangi bir kısaltmaya gitmeyebilirsiniz.

14. Genel tatil, hafta tatil ödemeleri nasıl olur?

İşçinin çalışmayacak saatine 45 saat yazmanız durumunda ücretinin tamamını devlet ödeyeceğinden bu günler ile ilgili olarak bir sorunuz kalmamaktadır. İşçinin çalışması bulunuyorsa geldiği gün oranında işveren ödemesini yapıp geriye kalan günleri çalışan İŞKUR’dan alacaktır. İşçi genel tatil günü çalışırsa işverenden bir günlük ücretini daha alacaktır (Geçmiş dönemlerde ki uygulamalarınızdan farkı yoktur). Genel tatil günü çalıştırılmayan işçi KÇÖ ödemesi alırken bu tarihe yönelik olarak çalışmadığı fazladan bir ödeme almaz.

15. Geçmişe yönelik başvuru yapılabilir mi?

15 Nisan itibariyle kısa çalışma ödeneği başvurusunda bulunmayı kararlaştırdınız ama 24 Mart tarihi itibariyle KÇÖ’yü başlatmak istiyorsunuz. Bu yapılabilir mi? Evet, yapılabilir ancak puantaj kayıtlarıyla işçilerinizin 24 Mart tarihinden itibaren işyerinize gelmediğini ilerleyen süreçlerdeki olası kontroller de kanıtlamanız gerekmektedir. Geçmişe yönelik başvuruda geçmiş dönem puantaj kayıtlarını eklemeniz faydalı olur.

16. Yönetim kurulu kararına gerek var mı?

İdari kararlarla kapatılmış örneğin cafe, bar, restoran vb işyerleri için zorunluluğu bulunmamaktadır. Ancak Cumhurbaşkanlığı karıyla kapatılmayan ve KÇÖ’ye başvuran şirketler için yönetim kurulu kararı almalı, alınan karardan sonraki tarihlerde KÇÖ başlatmak için karar defterinde noter onayına gerek bulunmamaktadır. Gerçek kişiler ise imzalı beyanda bulunmalıdır.

17. KÇÖ ile kişinin normalde aldığı ücret arasında ki farkı işveren ödeyebilir mi?

İşveren istemesi durumunda aradaki farkı ödeyebilir. Bu farkı avans olarak ödeyip ileriki zamanlarda işçinin maaşından kesebileceği gibi herhangi bir kesinti yapmak istememesi durumunda sanki ücret ödemesi yapıyormuş gibi (sigorta, vergi kesintileri) kişiye ödeyebilir. Eğer ki işçinin ay içinde prim günü varsa bu ödemeyi o prim gününe yansıtıp ödeme yapmalıdır, yaptığı bu fark ödemesi için prim günü göstermemelidir. Az günde olsa prim günü varsa ödemeyi ‘COVİD-19 Sosyal Yardım Ödemesi’ olarak bordroda adlandırabilirsiniz. Kişi hiç çalışmıyor ise avans olarak verip prim tahakkuku yapılan ayın bordrosunda sosyal yardım olarak girilebilir. Bu tutar SGK Primi ve Gelir Vergisi’ne tabidir.

18. Kısa Çalışma Ödeneği alırken sağlık hizmetlerinden yararlanılabilir mi?

Kısa çalışma uygulaması süresince işçilerin çalışmadıkları günler için Genel Sağlık Sigortası primleri İŞKUR tarafından SGK’ya bildirilmekte olup ilgililer ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler sağlık hizmetlerinden faydalanabilir.

19. İşlerim düzeldi yine KÇÖ bitiş tarihini beklemek zorunda mıyım?

Hayır, Altı (6) iş günü önceden kuruma ve çalışanlara bildirmeniz durumunda kalan KÇÖ’den vazgeçip normal iş akışınıza dönebilirsiniz.

20. Kısa Çalışma Ödeneği alırken rapor ücreti alınabilir mi?

Kısa çalışma ödeneği alındığı dönemde geçici iş göremezlik ödeneğinin başlaması durumunda geçici iş göremezlik ödeneğine konu olan sağlık raporunun başladığı tarih itibarıyla kısa çalışma ödeneği durdurulur. Durdurulan dönem için geçici iş göremezlik ödeneği ödenir. İşverenlerin bu durumu İŞKUR’a bildirmesi gerekmektedir.

21. Rapor, işten çıkış, işe giriş süreçleri nasıl işliyor?

-KÇÖ başvurusu yaparken raporlu olan işçiniz olması durumunda, o işçi için KÇÖ başlangıç tarihini rapor tarihinin bitim süresi olarak girmeniz gerekmektedir.
-KÇÖ’den faydalansın ya da faydalanmasın işçilerinizi 25/II Ahlak ve İyi Niyet Kuralları haricinde işten çıkartamazsınız. Çıkartmanız durumunda KÇÖ faiziyle birlikte geri ödemek durumunda kalabilirsiniz.
*08.04.2020tarihinde çıkan torba yasaya göre KÇÖ başvurusunda bulunmasa bile işverenler işçilerini 25/II nedenleri haricinde 3 ay boyunca çıkartamayacak. Çıkartılmak istenen işçi ücretsiz izine ayrılabilir. Bu işçilere her gün için 39,24 TL ödeme işsizlik fonlarından yapılır.
-İşçi alımı olması durumunda 10 gün içinde gerekçeli bir dilekçe ile kuruma bildirimde bulunmanız gerekmektedir.

22. Evden çalışana KÇÖ başvurusu nasıl yapılır?

Evden çalışmalarda KÇÖ başvurusunda herhangi bir farklılık yoktur. Evden çalışma yapan kişi haftalık çalışma süresini doldurmuyorsa, haftalık kaç saat çalışmadığının listede belirtilmesi üzerine KÇÖ’den o orana göre faydalanabilir. Evde tam sürelerle çalışan bir kişi için KÇÖ başvurusunda bulunulmaz.

23. Telafi çalışmaları nasıl olur?

İşçinin çalışma sürelerinde ki bu düşüşü işyeriniz tekrar aktif hale geldikten sonra günlük çalışma süresi 11 saati aşmamak üzere 4 ay içinde işçiye fazladan bir ödeme yapmadan telafi edilebilirsiniz. Tatil günlerinde telafi çalışması yaptırılmaz.

24. KÇÖ’de eksik gün kodları süreci nasıl işlemeli?

Emekli ve KÇÖ şartlarını sağlamayan işçilerinizin ücretsiz izini kabul etmemeleri durumunda, bir haftalık sigortalarını yapıp yarım ücretlerini ödedikten sonra ‘10 Genel Hayatı Etkileyen Olaylar’ eksik gün koduyla gösterip, bu süreler için herhangi bir ödeme yapmazsınız.
KÇÖ başvurusunda bulunduğunuz kişiler için ise ‘18 Kısa Çalışma Ödeneği’ eksik gün kodunu seçmeniz gerekmekte. KÇÖ başvuru yaptığınız kişinin ay içinde birden fazla eksik gün nedeni varsa (yıllık izin, ücretsiz izin, istirahat vb) bu süreçte yeni açılan ‘27 Kısa Çalışma Ödeneği ve Diğer Nedenler’ kodunu belirtmeniz gerekmekte.

25. KÇÖ Torba Yasası Taslağı neler getirdi?

08.04.2020 tarihinde çıkan torba yasa taslağı ile birlikte;
-Ücretsiz izine ayrılan işçiler günlük 39,24 TL devlet desteği (bu süreler işsizlik maaşı süresinden düşülmeyecek),
-15/3/2020 tarihinden sonra işten çıkarılmış olup, işsizlik ödeneğinden faydalanamayan çalışanlar için günlük 39,24 TL devlet desteği,
-İşveren KÇÖ alsın ya da almasın, işçinin hizmet akdini 3 ay süreyle 25/II koşulları dışında hiçbir şekilde feshedemez ibareleri söz konusudur.