Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin, Rus ordusuna Ukrayna operasyonu talimatı vermesiyle birlikte bir kez daha gündemde. NATO ve Batı'dan gelen yaptırım ve Ukrayna'ya yönelik destek açıklamaları sonrası Putin 27 Şubat'ta ise Savunma Bakanlığına Rus caydırıcı güçlerini özel savaş görevi durumuna geçirmesini emretti. Dünya basını gelişmeyi son dakika olarak geçerken Rus caydırıcı güçleri ile kast edilen silahlar arasında nükleer silahların da olduğu yorumu yapılıyor. Peki, dünyanın gündemindeki Rus lider Vladimir Putin kimdir? Kaç yaşında? Biyografisi neler söylüyor? Ne zaman ve nasıl Cumhurbaşkanı oldu? İşte Putin'in son güne 10 güne sığan süreçteki konuşmaları ve biyografisi:
Öncelikle Vladimir Putin kimdir? Rusya Cumhurbaşkanı Putin 7 Ekim 1952 Leningrad, Rusya, SSCB doğumlu; 69 yaşında. Bugünün St. Petersburg kentinde doğdu.
BBC'nin haberine göre zengin bir geçmişe sahip değildi ve çocukluğu oldukça zorluydu. BBC şu yorumları yapıyor: "Daha gençken kendisinden daha büyük ve daha güçlü erkeklerle kavga ettiği ve bu yüzden judoya başlayıp siyah kuşak kazanmaya başladığı bildiriliyor. Rus hükümetine göre, liseyi bitirmeden önce bile istihbaratta çalışmak istiyordu. Siyasi kariyeri, 1996 yılında ailesiyle birlikte Moskova'ya taşınmasıyla başladı ve hızla önemli bir siyasi figür haline geldi. Putin, 1999 yılında eski Rusya cumhurbaşkanı Boris Yeltsin tarafından başbakan vekili olarak atandı ve o yılın Aralık ayında ülkenin resmi cumhurbaşkanı oldu. O zamandan beri iktidarda kaldı. Putin kendisini 1990'larda Rusya'nın ekonomik, sosyal ve politik sorunlarından kurtulmasına yardımcı olan güçlü bir lider olarak sunuyor"
Britanica'da ise Putin'in kariyeri için şu bilgiler yer alıyor:
Britanica'ya göre Yeltsin'in düzensiz davranışlarından bıkan Rus halkı, Putin'in baskı altındaki soğukkanlılığını ve kararlılığını takdir etti.
Britanica Putin'in biyografisine şöyle devam ediyor:
31 Aralık 1999'da Yeltsin beklenmedik bir şekilde istifasını açıkladı ve Putin'i başkan vekili olarak atadı. Zayıflamış bir Rusya'yı yeniden inşa etme sözü veren Putin, Mart 2000 seçimlerini yaklaşık yüzde 53 oyla kolayca kazandı. Başkan olarak yolsuzluğa son vermeye ve sıkı bir şekilde düzenlenmiş bir piyasa ekonomisi yaratmaya çalıştı .
Putin, Rusya'nın 89 bölgesi ve cumhuriyeti üzerinde hızla yeniden kontrol sağladı ve onları her biri başkan tarafından atanan bir temsilci tarafından yönetilen yedi yeni federal bölgeye böldü. Putin, birkaç medya kuruluşunu kapatarak ve çok sayıda önde gelen şahsiyete karşı cezai takibat başlatarak , “oligarklar ” olarak adlandırılan medya patronlarının gücünü azaltmak için harekete geçti.
1990'larda uzun bir durgunluktan sonra büyüyen bir ekonomiye sahip olan Putin, Mart 2004'te kolayca yeniden seçildi. Aralık 2007'de yapılan parlamento seçimlerinde Putin'in partisi Birleşik Rusya, koltukların ezici çoğunluğunu kazandı. Seçimlerin adil olup olmadığı uluslararası gözlemciler ve Rusya Federasyonu Komünist Partisi tarafından sorgulanmasına rağmen, sonuçlar yine de Putin'in gücünü doğruladı.
Medvedev'in Mart 2008 cumhurbaşkanlığı seçimlerini ezici bir farkla kazanmasından kısa bir süre sonra, Putin Birleşik Rusya partisinin başkanlığını kabul ettiğini açıkladı. Yaygın beklentileri teyit eden Medvedev, 7 Mayıs 2008'de göreve başladıktan birkaç saat sonra Putin'i ülkenin başbakanı olarak aday gösterdi. Rusya parlamentosu ertesi gün atamayı onayladı. Medvedev, görev süresi ilerledikçe daha iddialı hale gelse de, Putin hâlâ Kremlin içindeki ana güç olarak görülüyordu .
Bazıları Medvedev'in ikinci dönem için aday olabileceği konusunda spekülasyon yaparken, Eylül 2011'de kendisinin ve Putin'in pozisyon takas edeceklerini duyurdu. Aralık 2011'deki parlamento seçimlerindeki usulsüzlük iddiaları bir halk protestosu dalgasını tetikledi ve Putin başkanlık yarışında şaşırtıcı derecede güçlü bir muhalefet hareketiyle karşı karşıya kaldı. Ancak 4 Mart 2012'de Putin, Rusya'nın cumhurbaşkanı olarak üçüncü bir dönem için seçildi . Göreve başlamasından önce Putin, partinin kontrolünü Medvedev'e devrederek Birleşik Rusya başkanlığından istifa etti. 7 Mayıs 2012'de cumhurbaşkanı olarak göreve başladı ve göreve başladıktan sonraki ilk işlerinden biri Medvedev'i başbakan olarak aday göstermek oldu.
Değişikliklerin görev nedeni şuydu: Putin, 1993 tarihli Rusya anayasasına göre 2000 ve 2004 yıllarında iki kez üst üste başkan seçildi. Anayasa aynı kişinin üçüncü kez görev yapmasını yasakladığı için, 2008-2012 döneminde bu göreve Dmitriy Medvedev seçildi; Putin de başbakanlık görevini üstlendi. Anayasa değişikliği sonucunda başkanın görev süresinin 6 yıla çıkarılması üzerine, Putin 2012 yılında yeniden aday oldu ve ardından 2018 yılında yapılan seçimleri de kazandı.
Olağan koşullarda Putin’in görev süresinin 2024 yılında sona ermesi gerekiyor. Ancak Ocak 2020’de Rusya anayasasında yapılan değişikliklerle, Putin’in yeni dönemde de başkanlık yapmasının önü açıldı. Anayasa değişikliği tasarısı hem Rusya parlamentosunun üst kanadı Federal Konsey’de, hem de alt kanadı olan Duma’da onaylandı.
BİR ANALİZ
Koç Üniversitesi'nden Doç. Dr. Şenar Aktürk, Rusya'nın Ukrayna'ya askeri müdahalesini analiz ettiği yazının bir bölümünde şu yorumlara yer veriyor: (Yazının tamamı için bkz)
Rusya’nın ulusal kimliği ve iç siyaseti açısından Ukrayna’nın ne anlama geldiğini Putin’in 2021 yazında yayınladığı “Rusların ve Ukraynalıların Tarihsel Birliği” başlıklı makalesi iyi özetliyor.
Putin’in makalesine göre bugünkü Rusya, Ukrayna ve Belarus’un kurucu etnik grubu olan halklar, sırasıyla, Büyük Ruslar (Velikorusski), Küçük Ruslar (Malorusski) ve Beyaz Ruslar (Belorusski) olarak bir büyük Slav ulusunun farklı kolları. Ukrayna milliyetçileri ise “Küçük Ruslar” olduklarını kabul etmiyorlar ve bu pek de şaşırtıcı değil. Fakat “jeopolitik bir felaket” sonucu üç parçaya bölünmüş bir ulusun lideri olduğuna inanan Putin’in ve bu inanca sahip herhangi bir Rus hükümetinin Ukrayna’nın Rusya’nın yörüngesinden çıkmasına göz yumması zor görünüyor. Dahası, ilk Rus devletinin günümüzde Ukrayna’nın başkenti olan Kyiv’de kurulan Kiev Rus devleti olduğuna ve 988’de bu devletin hükümdarı Vladimir’in vaftiz olmasıyla Rusların Hristiyanlığa geçtiğine inanılıyor. Bu inançlar, Rus resmi tarihinin temeli olarak kuşaklar boyunca öğretiliyor. Artık Ukrayna’nın başkenti olan Kiev (Kyiv) resmi tarih öğretisine göre ilk Rus devletinin ve Rus Ortodoks kimliğinin çıkış noktası. Rusya’nın Ukrayna’ya müdahalesinin Rus ulusal kimliğiyle doğrudan ilişkisini göz önüne aldığımızda, yukarıda değindiğim diğer benzerliklere rağmen Rusya açısından Ukrayna’ya müdahale; Gürcistan, Kazakistan, Azerbaycan veya Moldova’ya yapılan müdahalelerden çok daha önemli ve birincil öncelikli bir politika olarak ayrışıyor.
- Ukrayna’dan müzakere açıklaması ve Rusya’ya ‘nükleer’ yanıtı
- Putin, Rusya’nın nükleer caydırıcı güçlerini alarma geçirdi!
- Putin, Ukrayna'ya yönelik harekattan kısa bir süre önce, 21 Şubat'ta yaptığı; tarihsel süreci ve Ukrayna'yı nasıl yorumladığını anlattığı uzun konuşmasında "Ukrayna'nın tamamen Rusya tarafından, hatta Bolşevik, Komünist Rusya tarafından kurulduğu gerçeğinden başlıyorum" demiş, "Ukrayna oligarşi hükümetinin, sözde Batı yanlısı medeniyeti tercihinin bütün amacı, halkın refahı için daha iyi koşullar yaratmak değil, Rusya'nın jeopolitik rakiplerine itaat ederek hizmet vermek, Ukraynalılardan çalınan ve oligarklar tarafından Batı bankalarındaki hesaplarında saklanan milyarlarca doları korumaktır" iddiasında bulunmuştu. (Bkz: Putin'in açıklamaları)
- Ukrayna’nın doğusundaki Lugansk ve Donetsk'teki ayrılıkçıların ilan ettiği sözde yönetimleri tanıdığını duyurduğu kararname (21 Şubat 2022) öncesi ise “Ülkelere SSCB’den ayrılma hakkı vermek, temeline döşenen bir mayındı. SSCB’nin dağılmasının sorumlusu, farklı dönemlerde yaptıkları hatalar nedeniyle Bolşeviklerdir.” ifadelerini kullanacaktı.
- Ve 24 Şubat'ta Putin, ordusuna Ukrayna'ya operasyon talimatını verdi. Ukrayna'nın doğusundaki ayrılıkçı yönetimlerin Rusya'dan askeri yardım talebinde bulunduğuna vurgu yapan Putin, "Buna bağlı olarak özel bir askeri operasyon düzenlemeye karar verdim. Operasyonun amacı sekiz yıldır Kiev rejimi tarafından istismara, soykırıma maruz kalan insanları korumaktır. Rusya Federasyonu vatandaşlarına da dahil olmak üzere sivillere karşı çok sayıda kanlı suç işleyenleri adalete teslim etmenin yanı sıra Ukrayna'nın Nazizm'den ve militarizmden arındırılması için çaba göstereceğiz." diyecekti.
- Putin aynı konuşmada ne SSCB'nin kuruluşu sırasında ne de İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra modern Ukrayna'nın bir parçası olan belirli bölgelerde yaşayan insanlara, hiç kimsenin hayatlarını nasıl düzenlemek istediklerinin sorulmadığını söyledi. Putin, NATO'nun doğuya doğru genişleyerek ve askeri altyapısını Rusya sınırlarına yaklaştırarak tehditler oluşturduğunu vurgulayarak, "Batı'da sorumsuz politikacılar tarafından ülkemizle ilgili olarak her yıl adım adım, kabaca yaratılan bu temel tehditler, yani NATO'nun genişlemesi bizde özel endişeye neden oluyor." dedi.
- Rusya'nın 30 yıldır NATO ile eşit ve bölünmez güvenliği sağlamak için müzakere etmeye çalıştığını, ancak buna karşılık olarak alaycı bir aldatma veya şantajla karşı karşıya kaldığını vurgulayan Putin, "Askeri makine hareket ediyor, sınırlarımıza çok yaklaşıyor." ifadelerini kullandı. Sovyetler Birliği'nin 80'lerin sonlarında zayıfladığını ve ardından tamamen çöktüğünü hatırlatan Putin, "O zaman meydana gelen olayların seyri bugün de bizim için iyi bir ders." ifadelerini kullandı.
- Putin, o günkü konuşmasında Rusya'nın Ukrayna'nın nükleer silah sahibi olmasına izin vermeyeceğini de sözlerine ekledi. Putin, nükleer silah konusuna ilişkin 21 Şubat'taki açıklamasında ise şu ifadeleri kullanmıştı: "... Ukrayna'nın kendi nükleer silahlarını yaratacağına dair açıklamaların yapıldığını da biliyoruz ve bu boş bir palavra değil. Ukrayna gerçekten de hala Sovyet nükleer teknolojilerine ve havacılık da dahil olmak üzere bu tür silahları teslim etme araçlarına sahip. Ayrıca Sovyet tasarımı olan ve 100 kilometreden fazla menzile sahip Toçka-U operasyonel-taktik füzelerine de sahip. Ama daha fazlasını yapacaklar, bu sadece bir zaman meselesi. Sovyet döneminden kalma birikimleri var.
VLADİMİR PUTİN KİMDİR? KAÇ YAŞINDA
Öncelikle Vladimir Putin kimdir? Rusya Cumhurbaşkanı Putin 7 Ekim 1952 Leningrad, Rusya, SSCB doğumlu; 69 yaşında. Bugünün St. Petersburg kentinde doğdu.
BBC'nin haberine göre zengin bir geçmişe sahip değildi ve çocukluğu oldukça zorluydu. BBC şu yorumları yapıyor: "Daha gençken kendisinden daha büyük ve daha güçlü erkeklerle kavga ettiği ve bu yüzden judoya başlayıp siyah kuşak kazanmaya başladığı bildiriliyor. Rus hükümetine göre, liseyi bitirmeden önce bile istihbaratta çalışmak istiyordu. Siyasi kariyeri, 1996 yılında ailesiyle birlikte Moskova'ya taşınmasıyla başladı ve hızla önemli bir siyasi figür haline geldi. Putin, 1999 yılında eski Rusya cumhurbaşkanı Boris Yeltsin tarafından başbakan vekili olarak atandı ve o yılın Aralık ayında ülkenin resmi cumhurbaşkanı oldu. O zamandan beri iktidarda kaldı. Putin kendisini 1990'larda Rusya'nın ekonomik, sosyal ve politik sorunlarından kurtulmasına yardımcı olan güçlü bir lider olarak sunuyor"
PUTİN'İN ERKEN KARİYERİ
Britanica'da ise Putin'in kariyeri için şu bilgiler yer alıyor:
- Putin, Leningrad Devlet Üniversitesi'nde hukuk okudu. 6 yılı Doğu Almanya'nın Dresden kentinde olmak üzere 15 yıl KGB (Devlet Güvenlik Komitesi) için yabancı istihbarat subayı olarak görev yaptı. 1990 yılında yarbay rütbesiyle aktif KGB hizmetinden emekli oldu ve kurumun dış ilişkilerinden sorumlu olarak Leningrad Devlet Üniversitesi'nin rektörü olmak üzere Rusya'ya döndü.
- Kısa süre sonra Putin, St. Petersburg'un demokratik olarak seçilmiş ilk belediye başkanı olan Sobchak'ın danışmanı oldu. Sobchak'ın güvenini çabucak kazandı ve işleri halletme yeteneğiyle tanındı; 1994'te ilk belediye başkan yardımcısı görevine yükseldi.
- 1996'da Putin Moskova'ya taşındı ve burada Kremlin'in baş yöneticisi Pavel Borodin'in yardımcısı olarak başkanlık kadrosuna katıldı.İdari pozisyonlarda yükseldi. Temmuz 1998'de Boris Yeltsin, Putin'in direktörlüğünü yaptı. Kısa bir süre sonra etkili Güvenlik Konseyi'nin sekreteri oldu. Yeltsin, 1999'da Putin'i başbakan olarak atadı.
- AA'nın analizinde o dönem şöyle anlatılıyor: "Yeltsin’in sağlık sebepleriyle görevinden ayrıldığı 1999 yılının sonunda Putin, bir teknokrat olarak geçici başkan ilan edildi. Görevi ülkeyi seçimlere kadar yönetmekti". Putin o dönem yoğun bir medya desteğiyle 'üstün nitelikli lider' olarak görüldü. Bir süre sonra Evimiz Rusya Partisi’nin adayı olarak başkanlık yarışına katıldı ve 2000 yılı Mart ayında başkan seçildi.
Britanica'ya göre Yeltsin'in düzensiz davranışlarından bıkan Rus halkı, Putin'in baskı altındaki soğukkanlılığını ve kararlılığını takdir etti.
RUSYA CUMHURBAŞKANI OLARAK İLK YILLAR
Britanica Putin'in biyografisine şöyle devam ediyor:
31 Aralık 1999'da Yeltsin beklenmedik bir şekilde istifasını açıkladı ve Putin'i başkan vekili olarak atadı. Zayıflamış bir Rusya'yı yeniden inşa etme sözü veren Putin, Mart 2000 seçimlerini yaklaşık yüzde 53 oyla kolayca kazandı. Başkan olarak yolsuzluğa son vermeye ve sıkı bir şekilde düzenlenmiş bir piyasa ekonomisi yaratmaya çalıştı .
Putin, Rusya'nın 89 bölgesi ve cumhuriyeti üzerinde hızla yeniden kontrol sağladı ve onları her biri başkan tarafından atanan bir temsilci tarafından yönetilen yedi yeni federal bölgeye böldü. Putin, birkaç medya kuruluşunu kapatarak ve çok sayıda önde gelen şahsiyete karşı cezai takibat başlatarak , “oligarklar ” olarak adlandırılan medya patronlarının gücünü azaltmak için harekete geçti.
1990'larda uzun bir durgunluktan sonra büyüyen bir ekonomiye sahip olan Putin, Mart 2004'te kolayca yeniden seçildi. Aralık 2007'de yapılan parlamento seçimlerinde Putin'in partisi Birleşik Rusya, koltukların ezici çoğunluğunu kazandı. Seçimlerin adil olup olmadığı uluslararası gözlemciler ve Rusya Federasyonu Komünist Partisi tarafından sorgulanmasına rağmen, sonuçlar yine de Putin'in gücünü doğruladı.
PUTİN'İN BAŞBAKAN OLMASI
Medvedev'in Mart 2008 cumhurbaşkanlığı seçimlerini ezici bir farkla kazanmasından kısa bir süre sonra, Putin Birleşik Rusya partisinin başkanlığını kabul ettiğini açıkladı. Yaygın beklentileri teyit eden Medvedev, 7 Mayıs 2008'de göreve başladıktan birkaç saat sonra Putin'i ülkenin başbakanı olarak aday gösterdi. Rusya parlamentosu ertesi gün atamayı onayladı. Medvedev, görev süresi ilerledikçe daha iddialı hale gelse de, Putin hâlâ Kremlin içindeki ana güç olarak görülüyordu .
Bazıları Medvedev'in ikinci dönem için aday olabileceği konusunda spekülasyon yaparken, Eylül 2011'de kendisinin ve Putin'in pozisyon takas edeceklerini duyurdu. Aralık 2011'deki parlamento seçimlerindeki usulsüzlük iddiaları bir halk protestosu dalgasını tetikledi ve Putin başkanlık yarışında şaşırtıcı derecede güçlü bir muhalefet hareketiyle karşı karşıya kaldı. Ancak 4 Mart 2012'de Putin, Rusya'nın cumhurbaşkanı olarak üçüncü bir dönem için seçildi . Göreve başlamasından önce Putin, partinin kontrolünü Medvedev'e devrederek Birleşik Rusya başkanlığından istifa etti. 7 Mayıs 2012'de cumhurbaşkanı olarak göreve başladı ve göreve başladıktan sonraki ilk işlerinden biri Medvedev'i başbakan olarak aday göstermek oldu.
Değişikliklerin görev nedeni şuydu: Putin, 1993 tarihli Rusya anayasasına göre 2000 ve 2004 yıllarında iki kez üst üste başkan seçildi. Anayasa aynı kişinin üçüncü kez görev yapmasını yasakladığı için, 2008-2012 döneminde bu göreve Dmitriy Medvedev seçildi; Putin de başbakanlık görevini üstlendi. Anayasa değişikliği sonucunda başkanın görev süresinin 6 yıla çıkarılması üzerine, Putin 2012 yılında yeniden aday oldu ve ardından 2018 yılında yapılan seçimleri de kazandı.
GÖREV SÜRESİ 2024 YILINDA BİTİYOR
Olağan koşullarda Putin’in görev süresinin 2024 yılında sona ermesi gerekiyor. Ancak Ocak 2020’de Rusya anayasasında yapılan değişikliklerle, Putin’in yeni dönemde de başkanlık yapmasının önü açıldı. Anayasa değişikliği tasarısı hem Rusya parlamentosunun üst kanadı Federal Konsey’de, hem de alt kanadı olan Duma’da onaylandı.
BİR ANALİZKoç Üniversitesi'nden Doç. Dr. Şenar Aktürk, Rusya'nın Ukrayna'ya askeri müdahalesini analiz ettiği yazının bir bölümünde şu yorumlara yer veriyor: (Yazının tamamı için bkz)
Rusya’nın ulusal kimliği ve iç siyaseti açısından Ukrayna’nın ne anlama geldiğini Putin’in 2021 yazında yayınladığı “Rusların ve Ukraynalıların Tarihsel Birliği” başlıklı makalesi iyi özetliyor.
Putin’in makalesine göre bugünkü Rusya, Ukrayna ve Belarus’un kurucu etnik grubu olan halklar, sırasıyla, Büyük Ruslar (Velikorusski), Küçük Ruslar (Malorusski) ve Beyaz Ruslar (Belorusski) olarak bir büyük Slav ulusunun farklı kolları. Ukrayna milliyetçileri ise “Küçük Ruslar” olduklarını kabul etmiyorlar ve bu pek de şaşırtıcı değil. Fakat “jeopolitik bir felaket” sonucu üç parçaya bölünmüş bir ulusun lideri olduğuna inanan Putin’in ve bu inanca sahip herhangi bir Rus hükümetinin Ukrayna’nın Rusya’nın yörüngesinden çıkmasına göz yumması zor görünüyor. Dahası, ilk Rus devletinin günümüzde Ukrayna’nın başkenti olan Kyiv’de kurulan Kiev Rus devleti olduğuna ve 988’de bu devletin hükümdarı Vladimir’in vaftiz olmasıyla Rusların Hristiyanlığa geçtiğine inanılıyor. Bu inançlar, Rus resmi tarihinin temeli olarak kuşaklar boyunca öğretiliyor. Artık Ukrayna’nın başkenti olan Kiev (Kyiv) resmi tarih öğretisine göre ilk Rus devletinin ve Rus Ortodoks kimliğinin çıkış noktası. Rusya’nın Ukrayna’ya müdahalesinin Rus ulusal kimliğiyle doğrudan ilişkisini göz önüne aldığımızda, yukarıda değindiğim diğer benzerliklere rağmen Rusya açısından Ukrayna’ya müdahale; Gürcistan, Kazakistan, Azerbaycan veya Moldova’ya yapılan müdahalelerden çok daha önemli ve birincil öncelikli bir politika olarak ayrışıyor.
