ABD Başkanı Trump’ın 2 Nisan’da açıkladığı ve 9 Nisan’da devreye giren yeni gümrük vergilerinin ticaret savaşlarını alevlendirmesiyle ve ekonomik durgunluk korkularıyla küresel varlıkların tamamında adeta ‘yangın’ yaşandı. ABD’den Avrupa’ya, Çin’den Japonya’ya dünya borsalarında başlayan satış fırtınası, dolar, emtia grubu, gelişmekte olan ülkelere (GOÜ) ait varlıklar, FX çaprazları gibi akla gelebilecek tüm finansal enstrümanlarla sürdü. Çin’in ABD’ye karşı devreye aldığı uygulamalara Trump’ın daha sert şekilde karşılık vermesi yatırımcıların pozisyonlarını ‘likide’ çevirme isteklerini ivmelendirdi.
Ekonomist’in 13 Nisan - 26 Nisan 2025 tarihli sayısından
Bir haftadan fazladır bu denli yoğun satış baskısı altında kalan küresel piyasalar, Trump’ın beklenmedik şekilde ‘misilleme yapmayan’ 75’ten fazla ülke için ek tarifelerin 90 gün durdurulduğunu ilan etmesiyle birlikte tarihsel veriler baz alındığında en güçlü günlük sıçramalarından birini yaşadı. Buna göre, karşılıklı davranma politikasında, Çin hariç tüm ülkelere getirilen vergi uygulamaları 90 gün ötelendi, yani yüzde 10’luk taban sınıra çekildi. Ancak Çin’in ABD ithalatına getirdiği yüzde 84’lük vergiye karşılık, ABD de Çin için yüzde 104’e çektiği tarife oranını yüzde 145’e yükseltti.
TAHVİLDE TARİHİ YABANCI SATIŞI
Küresel piyasalarda etkili olan dalgalanmalar yurt içi piyasaları da yakından etkiliyor. Tarifelerde ‘90 günlük erteleme’ açıklamasının piyasalarda kısa vadeye yönelik rahatlama sağlayabileceği öngörülüyor. Diğer taraftan piyasada ekonomi yönetimin attığı adımlar, enflasyondaki eğilim ve TCMB’nin faiz politikasına yönelik beklentiler odak noktasında kalmaya devam ediyor. İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun 18 Mart’ta diplomasının iptalinin akabinde 19 Mart’ta göz altına alınması ve 23 Mart’ta tutuklanmasıyla 10.800’lerden 9.000’lere sert şekilde gerileyen BİST-100 açısından da hem global hem yerel belirsizlikler önemli ölçüde zorluk yaratıyor.
Türk hisseleri ve Türk tahvilleri de ciddi bir yabancı çıkışıyla karşı karşıya. Öyle ki 21-28 Mart haftasında; yabancı yatırımcılar hisse piyasasında 652 milyon dolarlık, tahvil piyasasında repo işlemleri hariç 2,4 milyar dolarlık tarihi satış gerçekleştirdi. Böylece hissede Mayıs 2022’den, yerel tahvilde 2020’den bu yana en sert yabancı satışı yaşandı.
Yabancı yatırımcılar, 28 Mart-4 Nisan haftasında da hisse piyasasında 445,2 milyon dolarlık, tahvil piyasasında repo işlemleri hariç 2 milyar dolarlık satış yaptı. Tacirler Yatırım Ekonomisti Ekin Çınar, yabancı yatırımcının tahvil stoku içindeki payının yüzde 6’ya inerek Haziran 2024’ten bu yana en düşük seviyeye gerilediğini aktarıyor. Çınar, şöyle devam ediyor: “Yurt içi siyasi gelişmelerin etkisiyle TL varlıklardaki volatilitenin arttığı 14-21 Mart haftasından bu yana hisse piyasasındaki net yabancı çıkışı 1,5 milyar dolar, bono piyasasındaki net yabancı çıkışı repo işlemleri hariç 4,8 milyar dolar oldu. Son bir yılda ise hisse piyasasında yaklaşık 4 milyar dolarlık yabancı çıkışı, tahvil piyasasında repo işlemleri hariç 14,7 milyar dolarlık yabancı girişi var.”
Hem hisse hem de tahvil piyasasındaki portföy hareketliliğinin ‘alım’dan ‘satış’ yönüne döndüğü yılbaşından bu yana bakıldığında ise yabancıların hisse piyasasında 622 milyon dolar, bono piyasasında toplam 1,4 milyar dolarlık satış gerçekleştirdiği takip ediliyor.
“ENFLASYONU VE FAİZ SÜRECİNİ DE ETKİLER”
Geçen hafta içinde Türkiye’nin beş yıllık CDS’leri 372 baz puanı test ederek Kasım 2023’ten bu yana en yüksek seviyeye çıktı. Mart ayının ikinci haftasından 9 Nisan tarihli veriler itibarıyla ise TCMB’nin net rezervlerinin 42,2 milyar dolar, brüt rezervlerinin 25 milyar dolar azaldığı aktarılıyor.
Artan yabancı satışlarına ve yükselen CDS’lere ek olarak rezervlerdeki bu ciddi gerilemenin, küreselde ve yerelde uzun sürecek olası şoklar karşısında Türkiye varlıklarının kırılganlığını artırdığı uyarısı yapılıyor.
Destek Yatırım Araştırma Müdürü Onur Altın, kısa vadede yabancı çıkışlarının sürebileceği görüşünde. Geçen yıldan bu yıla tahmin edilen 36,5 milyar dolarlık carry trade pozisyonunun 28 Mart haftasında 26 milyar dolara gerilediği bilgisini veren Altın; “Bu da kura talebi etkilediği gibi dövizdeki yükselişleri artırıyor. Yabancı satışlarının sertleşmesi sadece tahvil ve borsada değil; kur üzerinden enflasyonu ve faiz sürecini de doğrudan etkileyecek” diyor. Yabancı satışının sertleştiği ortamda borsadaki düşüşü ‘kaçınılmaz’ olarak gören Onur Altın’a göre; Türkiye Varlık Fonu (TVF) eliyle bir miktar tutulmaya çalışılsa da yabancı satışlarının sürmesi halinde bunun da BİST’e pek faydası olmayacak.
RİSK İŞTAHI ARTMALI
Kurun sabit tutulması ve enflasyonda yıllık bazda gerileme, yabancının özellikle de tahvil cephesine giriş yapmasını sağlamıştı. Ancak 19 Mart sonrası bu olumlu atmosfer bozulunca tahvilden de rekor çıkışlar yaşandı.
Kuveyt Türk Yatırım Araştırma Direktörü Dr. Kutay Gözgör, kurda dengenin tekrar sağlanmasının Türkiye’ye yönelik carry trade pozisyonlarını destekleyebileceğini, bunun da tahvil faiz oranlarını düşüreceğini söylüyor. Ancak Gözgör, yabancı yatırımcıların borsa pozisyonlarını kısa vadede artırabilecek önemli bir gelişme olmasını beklemiyor. Tarifeler nedeniyle küresel risk iştahının azaldığını belirten Kutay Gözgör; yabancıların pozisyonlarını artırabilmesi için öncelikle risk iştahının yükselmesinin önemli olacağının altını çiziyor. Trive Yatırım Araştırma Direktörü Eren Can Umut, “‘Hangi şartlarda ve ne zaman TL’ye ve TL bazlı varlıklara yabancı girişi hızlanır?’ diye sorarken bu sefer de Trump’ın uygulamaya aldığı tarifelerden sonra küresel hisse senetlerinde adeta çöküş gerçekleşti” diyor. Umut’a göre; şu anda yabancı yatırımcıların Türkiye’de ya da belli başlı ülkelerde yatırım fırsatı aramak yerine kendini kurtarmaya çalıştığı bir dönemdeyiz. Ticaret savaşlarında yakın gelecekte sonlanma ihtimali görmeyen Eren Can Umut, ‘küresel deprem’ bitmediği sürece yabancı fon akımının artışına ilişkin güçlü bir beklentiye de sahip değil.
ORTA VADELİ SENARYO
2023 ortasından itibaren ekonomi yönetiminin rasyonel zemine dönüşüyle yabancı yatırımcıların ‘izleme’ modundan yavaş yavaş ‘pozisyon alma’ moduna geçtiğine dikkat çeken Tera Yatırım Araştırma Direktörü Mehmet Bilal Bircan, son dönemde küreselde ve lokalde yaşananlar sonrası yabancıların TL varlıklara karşı yeniden ‘temkinli’ hareket etmeye başladığına işaret ediyor. Bircan’a göre, kısa vadede borsa ve tahvilde satışlarını sürdürebilecek olan yabancılar açısından TL’nin değerine dair beklentiler ve CDS’lerin seyri kritik önemde olacak.
M. Bilal Bircan; yabancı yatırımcının bir ülkeye yatırım yaparken baktığı kur riski yani ilgili ülke parasının istikrarlı olup olmadığı, faiz düzeyinin getiri fırsatı sunup sunmadığı ve ülkeden çıkışın likidite, regülasyonlar ve öngörülebilirlik anlamında kolay olup olmadığı noktalarının da önem arz ettiğine değiniyor. Bircan, “Ancak yine de küreselde ve lokalde risklerin azaldığı orta vadeli bir senaryoda CDS’lerin geri çekilmeye başlaması ve mevcut sıkı para politikası duruşunun sürmesi TL’ye dönüşü hızlandırırken iskontolu konumdaki BİST için potansiyeli artırabilir” diyor.
