CNN International, 3 gün once otomobil dünyasına ilişkin bir haberinde "Çin'in elektrikli araç endüstrisi dünyayı ele geçirmeye hazırlanıyor. Amerika hazır mı?" başlığını kullandı. Makalede "Bu yılki Şanghay Otomobil Fuarı'nın ziyaretçilerine net bir mesajı var: Çin artık inovasyonda küresel bir lider ve bunu tüm dünyanın bilmesini istiyor" yorumu yapıldı. Peki, Çin'deki fuarın mesajları ne? Auto Show Yayın Yönetmeni Hırant Kasapoğlu Çin izlenimlerini ekonomist.com.tr için kaleme aldı. İşte yorumları:
EN ÖNEMLİ YENİLİKLER UZAK DOĞU'DAN GELMEYE BAŞLADI
Son yıllarda Batı ülkelerinde otomobil fuarlarına karşı ilgi giderek düşerken, en önemli yenilikler Uzak Doğu’dan gelmeye başladı. Mart ayında Bangkok’taki Uluslararası Otomobil fuarında Çin endüstrisinin de yenilikleri sergilendi. Bangkok’un hemen ardından ise Şangay’da, Çin otomotivinin büyük gövde gösterisi hayat buldu.
Çin otomotiv endüstrisinin kalbi, deyim yerindeyse Şangay’da attı. 23 Nisan-2 Mayıs tarihleri arasında düzenlenen Şangay Otomobil Fuarı, Çin otomotiv endüstrisinin en önemli iki fuarından biri olarak öne çıkıyor. İki yılda bir Şangay ve Pekin fuarları, dönüşümlü olarak düzenleniyor. 2025 yılı içerisinde, yaz aylarında Chengdu, sonbaharda ise Guangzhou fuarları da yapılacak ama hiçbirinin büyüsü ve boyutları Şangay kadar olmayacak.
İlki bundan tam 40 yıl önce, 1985 yılında organize edilen Şangay Otomobil Fuarı, bu yıl 21’nci kez düzenlendi. Toplam 360 bin metrekarelik 12 büyük salonda düzenlenen fuarda, bazı salonlarda tedarikçiler ve teknoloji firmaları yer aldı, fuarda toplam 1.000 marka, yeniliklerini sergiledi. Otomobil markaları ise 8 ana salonda toplanmıştı. Yonca yaprağı formundaki fuar alanı, salonlar arası geçişleri kolaylaştıracak şekilde tasarlanmış.
Dünyanın ilk denizaltı sonarıyla donatılmış otomobili
Fuarda şov yapan markaların başında Geely geldi. Geely standında sergilenen Galaxy Cruiser isimli off-road konsepti, denizaltı gemilerindekine benzer, su altı sonarıyla donatılmış bir konsept ve bu dünyada bir ilk. Geely’nin Galaxy Cruiser konsepti ayrıca su üzerinde 2 saat kadar, saatte 8,5 km/s hızla yüzebiliyor. Off-road sürüşünde, kumda sıkıştığında zıplayarak kurtulabiliyor, ayrıca kendi ekseni etrafında tank dönüşü yapabiliyor ve tümseklere yaklaşırken zıplayarak üzerinden atlayabiliyor. Ayrıca 5G iletişiminin kesildiği arazi sürüşü gibi ıssız alanlardaki sürüşlerde, Geely’nin, dünya yörüngesine yerleştirdiği, mülkiyeti kendisine ait uyduları sayesinde kesintisiz iletişim kurmaya devam edebiliyor. Galaxy Cruiser, farklı enerji sistemlerini (benzin, hibrit, elektrik) kullanabilecek bir platformu destekliyor.
Geely standındaki diğer yenilikler arasında, markanın dünya pazarlarına sunmaya başladığı E5 isimli C SUV elektrikli modeli yer alıyor. Çin’deki fiyatları 15 bin dolardan başlayan E5, BYD Atto 3 ve Togg T10X boyutlarıyla ilgi çekiyor. Bir diğer Geely yeniliği ise Geome ürün ailesindeki Xingyuan. 4,1 metre uzunluğundaki araç, elektrikli B hatchback sınıfında Çin’in en çok satan modellerinden biri olmuş, şimdi ise bu modelin dünya pazarlarına açılması bekleniyor. Geome’nin en ufak modeli Panda Mini EV ise 4 kişilik bir elektrikli araç, 210 km menzile ve 100 km/s son sürate sahip. Çin fiyatı 5.500 dolar.
Geely ayrıca geçen yıl Pekin’de sergilediği E8, L7 gibi modellerinde de yenilemeler yapmış. E8’in artık NordThor isimli PHEV versiyonu da var. L7 PHEV ise daha modern altyapıya sahip Xingjian 7 PHEV modeline yerini terk etmek üzere.
Geely gibi, diğer markalar da elektrikli modellerinin yanına, PHEV veya EREV versiyonlarını eklemeye başladılar. Öyle görünüyor ki hibrit teknolojisi birkaç yıl daha bizimle olmaya devam edecek, en azından katı hal bataryaları ucuzlayıp, tüm ürün gamına yaygınlaşana kadar hibritler ürün gamının önemli bir üyesi olmaya devam edecekler.
DENZA'NIN YENİ SPOR OTOMOBİL KONSEPTİ
BYD'nin lüks otomobil markalarından Denza da, elektrikli spor otomobil konsepti Denza Z'yi tanıttı. Dört kişilik spor otomobil konsepti olan Denza Z, Porsche 911'le rekabet etmek için tasarlanmış. BYD'nin en son teknolojilerini bünyesinde barındıran otomobilde Disus-M isimli şasi/süspansiyon sistemi yer alıyor. Bu sistem aracın şasisini yol koşullarına göre adapte edebiliyor ve pistte, aracın virajları daha hızlı alabilmesine olanak tanıyor.
LAND ROVER TARZI MODASI
Şangay fuarında dikkatimi çeken bir diğer akım da, bütün markaların bir Land Rover Defender, Discovery veya Range Rover tarzında büyük SUV yapma yarışına girmeleri oldu. Geely’nin elektrikli markası Zeekr, ilk PHEV modeli olan 9X’te, bu tarz bir Range Rover tasarımına yer vermiş. Benzer şekilde Lynk&Co’da da 900 serisi modelinde yine bir Range Rover kopyası ortaya çıkartmış. Bu tarz büyük SUV modasına BYD’nin lüks markası Denza, N9 ile, Hongqi de yeni konseptiyle cevap verdi.
Ayrıca Land Rover’ın Defender ve Discovery modelleri tarzında, sert hatlı off-road modellerine de Çin markaları arasında her gün yenileri ekleniyor. Jetour, Fangchengbao, iCar gibi markalar, bu tür Land Rover tarzları deniyor ve bu türün meraklılarına sunuyorlar.
LÜKS MİNİBÜS FURYASI
Bir diğer Çin oto trendi de lüks minibüslerin yarattığı akım oldu. Makam otomobili gibi kullanılan bu minibüslerde, arka koltuklardaki yolcular (patronlar) için, bağımsız hareket eden kaptan koltukları, “yerçekimsiz ortam” yatan koltukları, masajlı koltuklar, her bir koltuğa gömülü kontrol ekranları, arka bölmede tavandan açılan dev ekranlar veya tavandan inen dev projeksiyon perdeleri gibi türlü lüks ve konfor düşünülmüş.
Geely, geçmiş yıllarda satın aldığı London Taxi markasının ismiyle artık Çin’de elektrikli minibüsler üretiyor. Geely’nin LEVC (London Electric Vehicle Company) isimli markası fuarda L380 isimli lüks minibüsünü sergiledi. Benzer şekilde, Geely markalarından Volvo’nun da, sadece Çin pazarında satılan lüks bir minibüsü var.
BYD’nin lüks markası Denza da bu tür bir lüks minibüse sahip. Tüm Çinli markalar, gelişen bu pazardan pay alabilmek için bu tür lüks minibüsler geliştirmeye devam ediyorlar. Xpeng, LiAuto gibi start up markaları da bu lüks minibüs segmentinden pay almak istiyor.
Ayrıca Zeekr Mix gibi kompakt boy MPV’lerde bile artık, 180 derece dönen koltuklar, açılan masalar, elektrikli kayar kapılar kullanılmaya başlandı.
BÜYÜK SUV’LARDA ARKA KOLTUK KONFORU
Arka koltuk konforu sadece minibüsler için değil, Aito, LiAuto gibi SUV üreticileri için de önemli hale geldi. Tıpkı lüks minibüslerdekine benzer, kaptan koltukları, yerçekimsiz koltuklar, masajlı koltuklar, elektrikli kol dayanakları, koltuk ayarları için küçük ekranlar, tavandan inen projektörler Aito, LiAuto, Xpeng’in SUV’larında da artık mevcut. Aito bu lüksü, amiral gemisi modeli M9’un ardından, yeni tanıttığı M8’de de sunmaya başladı.
İHRACAT İÇİN STATION VE KAMYONETLER
Çin iç pazarında station modeller ve çift kabin kamyonetler pek rağbet görmese de, ihracatı hedefleyen Çinli markalar, bu segmentlerde de yeni modeller geliştirmeye başladı. Özellikle BYD, Zeekr gibi elektrikli araç markaları, Avrupa pazarı için tasarladıkları station araçlarını sergilediler.
Çift kabin kamyonetler ticari araçlar olsa da fuarda kendilerine yer buldular. Geely’nin elektrikli kamyoneti Radar, BYD’nin elektrikli kamyoneti Shark, Great Wall’un Poer markası altındaki Cannon modeli (dizel) bu tarz çift kabin kamyonetlere birer örnek. Çinli markalar bu araçları daha çok Okyanusya ve Güney Doğu Asya pazarları için üretiyorlar ama bu segment Latin Amerika ve Afrika pazarlarında da ilgi çekebilir.
TÜYLÜ, YUMOŞ, PELUŞ ARAÇLAR
Çin kültüründe çocuklar için oyuncaklar, peluş hayvanlar, maskotlar çok önemli. Ama bu malzemeleri bir otomobil üzerinde daha önce görmemiştim. Fuarda en az 3 markanın aracında, bu malzemeleri gördüm, hem de sadece iç mekanda değil, dış gövdede, karoserde de peluş kaplama kullanmışlar. Ne işe yarıyor? Neden böyle bir tasarım var, anlamak kolay değil. Herhalde anlayabilmek için Çinliler gibi düşünebilmek ya da o coğrafyada bir süre yaşamak lazım. İncelediğim iCarV23 modelinde, dış gövdede sinyal, farlar, kameralar ve plaka hariç aklınıza gelebilecek tüm gövde parçaları peluşlar ile kaplanmıştı. İç mekanı kontrol ettiğimde, koltuklar, kapı içleri, tavan, yerdeki halılar, direksiyon simidi, kokpit, neredeyse iç mekanın tamamı renkli peluşlarla döşenmişti. Kışın neyse de, yazın ne olacak?
UÇAN ARABALAR, ROBOTLAR, TEKNOLOJİNİN DORUKLARI
Otomobil fuarında hava araçları sergilemenin bir formülü de uçan arabalar yapmak olsa gerek. Artık hemen hemen tüm Çinli markalar, ulaştıkları teknolojiyi sergilemek için uçan arabalar geliştirip, bunları sergiliyorlar. Bu konudaki lider Xpeng. Ama Chery, Hongqi ve benzeri birçok üreticinin standlarında eVTOL (dikey kalkıp inebilen, helikopter veya drone tarzı) hava taşıtları var. Bu araçlar iki farklı üniteden oluşuyor, bir tanesi otomobil, diğeri de otokopter ünitesi. Xpeng’in hava ünitesi, 6 tekerlekli, 4 kişilik aracın içerisine giriyor. Diğer markaların tasarımında ise alt parça otomobil ise üst parça otokopter oluyor ve park yerinde birbirinden ayrılıyorlar. Şu an için bu teknolojiler bence emekleme devresinde ama belki 50 yıl sonrasının mobilitesinin nasıl olabileceği hakkında ipuçları da veriyor olabilir.
Bu yıl fuarda uçan otomobillerin yanı sıra, suda yüzen otomobilleri de gördük. Buna son örnek Geely’nin Galaxy Cruiser konsepti oldu. Ama bunun dışında Yangwang U8 ve Jetour T2 de suda yüzebiliyor. Teknoloji alanındaki rekabet ve gelişim bu hızla giderse, gelecek yıl Pekin fuarında, suyun altında gidebilen araçlar da görürsek şaşırmayalım.
Uçan otomobillerin yanı sıra, fuar standları, insansı robotların da şov alanı oldu. Her markanın insansı robotları, robot köpekleri, stantlardaki şovlarda kendilerine yer buldu. Xpeng, üretim hattında kullandığı insansı robotları da fuara getirmişti. Xpeng’in robotları insan davranışlarının yüzde 20’sini taklit edecek şekilde derin öğrenme ve yapay zekaya sahipler. Chery de Aimoga robotlarını sergiledi. Chery bu robotları yetkili satıcı ve servislerde kullanmayı planlıyor.
Yapay zeka konusu da bir diğer gelişen teknoloji. Geely, yapay zekanın işlevlerini araç iç mekanında, kokpitte, sesli komut algılamada ve akıllı sürüş konularında olabildiğine kullanmaya başlamış. Ayrıca Geely, dünyanın yörüngesine birçok uydu da yerleştirip kendi iletişim ve bulut ağını da kurmaya başlamış. Bir doğal afet durumunda 5G altyapısında ortaya çıkabilecek kesintide, Geely araçları, kendi uydu ağlarına bağlanıp iletişimi sürdürebilecek. Kuşkucu bir yaklaşımla, bu sistemin Çin dışında kullanımına, güvenlik sebebiyle izin verilir mi diye düşünmeden edemedim.
YENİLİKLERE DOYMUYORLAR
Geely, BYD, SAIC ve Chery gibi üreticiler, standlarında birden fazla yenilik sunuyor. Çin oto endüstrisi o kadar hızlı gelişiyor ki, yılda bir kez yapılan bir fuar, tüm yenilikleri vermek için yetersiz kalıyor olabilir. Bu nedenle Geely, Chery, BYD gibi büyük üreticiler, hatta LiAuto, Nio, Xpeng gibi start-up markalar, standlarında birden fazla yenilik sergiliyor, arada çıkardıkları diğer yenilikleri de Chengdu veya Guangzhou’da fösteriyor. Geely, Chery, BYD gibi üreticiler, birden fazla markaya sahip oldukları için, her biri toplamda 15 yenilik sergiledi. MG’nin üreticisi SAIC, tüm ürünlerinde artık yeni elektrikli mimarisi ve yarı katı hal bataryalara geçişi tamamlamış durumda. Ayrıca MG4’ün yeni hali ve Cyber X isimli konsept de SAIC standının ilgi çeken modellerinden oldu.
BATILI MARKALAR DA ATAKTA
Bir dönem Çin pazarına joint venture ortaklıklar sayesinde giren ve büyük pazar paylarına ve karlılığa ulaşan Batılı köklü markalar, bugünlerde Çin markalarının daha uygun fiyata, daha fazla teknoloji ve dijital dünya sunuyor olması nedeniyle zemin kaybetmeye başladılar. Lincoln, Buick, Cadillac, Ford gibi ABD markaları, Trump rejiminin el yükseltmesi ve Çin hükümetinin de benzer gümrük vergileri uygulaması nedeniyle iyice dezavantajlı duruma düştüler. Öte yandan Şangay’da, özellikle de Alman markaları tüm güçlerini göstermek ve yeniliklerini Çin pazarına uygun hale getirmek için çaba sarfettiler. Mercedes, yeni CLA’nın Çin için 4 cm uzatılmış versiyonu CLA L’yi tanıttı. Aracın yapay zeka ve dijital asistan sistemleri için Çinli bir start-up teknoloji şirketiyle çalışılmış. Ayrıca Çin pazarının sevdiği lüks minibüs Vision V’nin dünya prömiyeri de Şangay’da yapıldı.
BMW de Şangay’a Neue Klasse modelini getirdi. Ayrıca Çin pazarı için Panoramic iDrive iç mekanı tanıtıldı. 3 Serisi 50’nci yıl edisyonu ile M4 Edition Nürnburbring’in dünya prömiyeri de Şangay’da yapıldı.
Bir diğer Alman premium markası Audi ise, FAW ortaklığıyla ürettiği, yeni aydınlatmalı Audi logolu modeli A5 Sportback’i ilk kez Şangay’da sergiledi. VW ise ID. ailesinin Çin için geliştirilen yeni tasarımlarına standında yer verdi.
SONUÇ: Auto Shanghai 2025 fuarı bizi yine şaşırtmadı. Yıllardır yakından takip ettiğim ve son 15 yıldır, gelişimini adım adım incelediğim Çin otomotiv endüstrisi, bu yıl da geçen yıla göre birçok yeni teknoloji, yeni model, yeni konsept ve yeni marka ve büyük bir ilerleme ile karşımıza çıktı. ABD’nin yükselttiği gümrük duvarları, Çin endüstrisini etkilemişe benzemiyor, en azından teknolojideki gelişim anlamında. Ama Çin markaları daha fazla üretip, tüm dünyaya satmak konusundaki iştahlarını koruyor hatta her geçen gün artan hedefler belirliyorlar.
