FATOŞ BOZKUŞ
fbozkus@ekonomist.com.tr
Ücret araştırmaları yapan şirketlerin yöneticilerinde en yüksek zam oranının ise otomotivde ve savunma sanayiinde olacağı beklentisi hakim. Yıl sonu yaklaştıkça çalışanların bir numaralı gündem maddesi hiç kuşkusuz ücret zamları oluyor.
Çünkü her ne kadar bazı şirketlerde zam ayı mart ve nisan olarak belirlenmiş olsa da hala birçok şirket için ocak ücret zammı yapılan ay. Ücret araştırmaları, yıllık enflasyon artışı ve sistemini oluşturmuş kuruluşların performansa bağlı ücret yönetimi sistemleri ücret artışları konusundaki çalışmalara ışık tutuyor.
Şirketler bu yıl çalışanlarının ücretlerine ortalama yüzde 8 oranında zam yapmıştı. Bu zam oranının 2017 yılında da değişmeyeceği tahmin ediliyor. İK uzmanları ve yönetim danışmanları 2017 yılında ücretlerde yine ortalama yüzde 8 artış olmasını bekliyor.
2017’de ücret zammının en yüksek olacağı sektörlerin başında ise otomotiv ve savunma sanayi geliyor. Bu sektörleri kimya, elektrik, elektronik ve otomasyon ile ambalaj takip ediyor.
ASGARİ ÜCRETİN ETKİSİ
2016 yılına hükümetin asgari ücrete yaptığı yüzde 30’luk zamla girmiştik. Willis Towers Watson Türkiye Ücret Araştırmaları Yöneticisi Kerem Tuzlacı, 2016 yılında mavi yaka ve asgari ücretli çalışanların oranlarının artmasına paralel olarak ücret artış oranlarının da yükseldiğinin görüldüğünü söylüyor.
Tuzlacı, “Teknoloji sektörü yüzde 7,7 ile en düşük ücret artış oranına sahipken, hızlı tüketim ve perakende yüzde 9,7 ile en yüksek orana ulaşmıştı. Özellikle asgari ücret artışından daha fazla etkilenen sektörlerin toplam bütçe artışlarının genelden 1-1,5 puan daha yüksek olduğu gözlemlendi” diyor.
Genel endüstri için ücret bütçeleri segmente edilerek raporlandığında da en önemli değişimin mavi yakalı çalışanlarda olduğu görülüyor. Söz konusu çalışan kategorisi için şirketler medyanda yüzde 8,5 ücret artış oranına sahip iken, üst çeyrekte yüzde 11,6 oranına kadar bütçe artışı uygulandığı gözleniyor.
Mavi yakalı çalışanlardan sonra asgari ücret değişiminden en çok etkilenen diğer çalışan kategorisi ise teknik ve iş destek birimlerinde çalışanlar. Bu grup için medyanda yüzde 8,1’lik artış görülürken, üst çeyrekte ücret artış oranı yüzde 9,8 oldu. Profesyoneller, ekip yöneticileri ve üst yönetimde ise paralel olarak medyanda yüzde 8, üst çeyrekte yüzde 9 ücret artış oranları söz konusu oldu.
YÜZDE 8 BEKLENTİSİ
Peki 2017 yılında şirketler çalışanlarının ücretlerine ne kadar zam yapacak? Ücret araştırmaları yapan şirketlerin yöneticileri 2016’da olduğu gibi 2017’de de ortalama yüzde 8 oranında zam yapılacağını öngörüyor. Kerem Tuzlacı, bu oranın farklı sektörlerde yüzde 6,8 ile yüzde 10 bandında değişmesini beklediklerini ifade ediyor.
Korn Ferry Hay Group Bilgi Hizmetleri Müdürü Ersin Yıldırım, 2017’de sektörler bazında en yüksek ücret artış oranının otomotiv ve savunma sanayiinde olacağını dile getiriyor.
Yıldırım, “2016’da en yüksek ücret artışı çağrı merkezi, ağaç işleri ve mobilya, metal, otomotiv ve liman işletmeciliği sektörlerinde yaşanırken, 2017’de otomotiv ve savunma sektörü çalışan ücretlerine en çok zam yapan sektörler olarak karşımıza çıkacak. Onları kimya, elektrik, elektronik ve otomasyon ile ambalaj sektörü takip edecek” diyor.
ENFLASYON YETERLİ DEĞİL
Mercer Türkiye Yetenek ve Bilgi Çözümleri Yöneticisi Goncagül Çamur Uğurlu, zam oranlarını etkileyen kriterlerin; çalışan performansı, bir önceki yıl sonu enflasyon oranı, pozisyonun ücret skalasındaki yeri ve organizasyonun yıl sonu performansı olarak karşılarına çıktığını söylüyor.
Goncagül Çamur Uğurlu, enflasyon oranında yaşanan dalgalanmalar nedeniyle enflasyon oranı baz alınarak yapılan zamların düşük kalması halinde şirketlerin aldığı önlemleri ise şöyle anlatıyor: “Firmalar genellikle bir önceki yılın enflasyon oranını baz alıyor.
Ancak Türkiye’de enflasyonda yaşanan dalgalanmalar yapılan bütçelerin yıl sonu geldiğinde daha düşük kalmasına sebep olabiliyor. Bunu önleyebilmek için firmalar baştan ek bütçe alabiliyor.
Genellikle firmalarda bir sonraki yıl için bütçelenen rakam önceki yıl eksik kalan ücret artış oranını kompanse edecek şekilde oluyor. Eğer bu şekilde bütçelenmediyse özellikle alım gücü düşük kalan çalışanlara yönelik ek ücret iyileştirmeleri yıl içerisinde yapılabiliyor.”
ÜCRET PAKETLERİ DEĞİŞİYOR
Ücret paketlerinin içeriğinde son üç yıllık trende baktığımızda, başlangıç seviyeleri ve orta seviye yönetim için baz ücretin toplam ücretlendirme paketi içindeki oranının yüzde 80 civarında olduğu görülüyor.
Üst yönetim seviyesi için ise hem kısa dönemli teşvikler hem de son yıllarda yaygınlaşmaya başlayan uzun dönemli teşviklerin de ücret paketine yansıtılmasıyla birlikte bu oran yüzde 65 civarında tespit ediliyor. Goncagül Çamur Uğurlu, 2017 yılı için de benzer bir trendin görüleceğini söylüyor.
DÜNYAYLA YARIŞAN POZİSYONLAR
Danışmanlar, genel müdür ve üst düzey rollerde Türkiye’nin, hem baz brüt ücret hem de toplam nakit ücrette dünyanın diğer ülkeleriyle rekabet edebilecek düzeyde olduğunun altını çiziyor. Ancak alt seviyelere doğru gidildikçe bu fark açılıyor. Bu yıl asgari ücretin artması mavi yaka ve operasyonel pozisyonların ücret skalasını artırdığı, bu nedenle bu farkın belli oranda azaldığını da ekleyelim.
Bu konuda başka bir tespiti ise Poyraz Danışmanlık’ın kurucusu Ali İhsan Poyraz yapıyor. Poyraz, pazarlama ve satış fonksiyonlarının şirket performansındaki etkinliğinin artması oranında, bu alanda ücret tamamlayıcılarının sabit ücrete nazaran biraz daha yukarı çıktığının altını çiziyor.
