2022 yılına hızlı giren perakende sektörü, yüksek enflasyon, kârlılık sorunu ve kira artışı gibi problemlere çözüm bulmaya çalışıyor. Diğer taraftan pandemiyle hızlanan dijitalleşme rüzgarı sektörü değiştirmeye devam ediyor.
Akıllı mağazalar, e-ticaret, alışveriş deneyiminin iyileştirilmesi ve metaverse teknolojileri sektörün gündemindeki önemli başlıklar arasında yer alıyor.
Gıdadan hazır giyime, teknolojiden mobilyaya pek çok iş kolunu kapsayan perakende sektörü yaklaşık 1,8 trilyon TL ciroyu aşan hacmiyle Türkiye’nin lokomotif sektörleri arasında yer alıyor.
Geçen yıl ertelenen alımların alışverişe dönüşmesi ve yabancı turist harcamalarının etkisiyle canlanan sektör, pandemi koşullarının yavaş yavaş ortadan kalkmasıyla büyümesine hız verdi. Organize perakendenin ciro büyüklüğü kartlı harcamalar üzerinden takip ediliyor.
Bankalararası Kart Merkezi’nin (BKM) verilerine göre, Türkiye’de 2020’de yerli ve yabancı kartlarla toplam 1 trilyon 170 milyar TL’lik harcama yapılmıştı. 2021’de aynı tutar yüzde 54 artışla 1,8 trilyon TL’ye ulaştı. 2022 yılı da perakende sektörü için hareketli geçiyor.
BKM verilerine göre 2021’in ilk çeyreğinde 349 milyar TL olan kartlı harcamalar bu yıl yüzde 85’in üzerinde artışla 651 milyar TL’ye ulaştı. Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Başkanı Sinan Öncel, yüksek oranlı artışın büyük kısmının enflasyon kaynaklı olduğunun altını çiziyor ve devam ediyor: “Tüketicinin fiyat artışı beklentisi ile ihtiyaçlarını öne çekmesi nedeniyle satışlar nisan ve mayısta da genel olarak iyi gitti, ancak maliyetleri fiyata yansıtamayan markalar için marj giderek daralıyor.”
MALİYET ARTIŞLARI
Piyasada canlılık devam etse de tablo o kadar pozitif değil. Zira maliyetler ve giderler şirketler karşısında önemli bir sorun olarak duruyor. Özellikle organize perakende için kira ve AVM’lerdeki genel giderler ciddi bir maliyet kalemi oluşturuyor.
Bazı AVM’lerde kiranın yüzde 20’sine varan oranlarda genel gider faturası kesiliyor. Öncel, AVM’lerde kontrolsüz ve şeffaf olmayan genel giderlerden şikâyet ederken, üstüne bir de özellikle cadde mağazalarının kiralarında yasal sınırın üzerinde keyfi artışlarla karşı karşıya kalmaya başladıklarını söylüyor.
Kira artışlarının önümüzdeki aylarda perakendeci için çok daha yakıcı bir sorun haline geleceğine dikkat çekiliyor. Yüzde 70’e dayanan tüketici enflasyonunun frenlenmesi, özellikle sabit ve dar gelirli kesimlerin alım gücünün daha da düşmemesi için BMD’nin bazı önerileri var.
Öncelikle konut ve işyerlerindeki kira artışlarında TÜFE ortalamasına bir üst sınır belirlenmesi talep ediliyor. Mülk sahiplerine kira gelirleri için belli bir süre vergi muafiyeti ya da indirim getirilmesi diğer önemli başlık olarak öne çıkıyor.
Üçüncü konu ise AVM’lerde maliyetlere doğrudan yansıyan genel giderlerle ilgili yönetmeliğin perakende sektörünün beklentileri doğrultusunda tamamlanarak bir an önce yürürlüğe girmesi.
Sinan Öncel, “Medyadan takip ettiğimiz kadarı ile Ankara’da da kira artışlarını frenlemek için yasal düzenleme konusunda çeşitli seçenekler üzerinde çalışıldığını öğrendik.
Konutların yanı sıra işyeri kiralarındaki artışa getirilecek bir sınırlama cadde mağazalarında karşı karşıya kaldığımız yasal oranın üzerinde ve keyfi kira artışlarını dizginleyebilir” diyor.
AVM’LER DÖNÜŞÜYOR
Organize perakendeye nefes aldıran konu da turistlerin yaptığı alışveriş. Ege ve Akdeniz’deki turizm merkezleri ile İstanbul’daki bazı AVM’lerdeki mağazalarda cironun yarıya yakını turist alışverişinden geliyor.
TL değer kaybettiği için Türkiye’de fiyatlar yabancılar açısından çok cazip. Bu da Türkiye’yi bir alışveriş noktası haline getiriyor. Bu değişimi BKM verileri ortaya koyuyor.
2021’in ilk çeyreğinde 19,7 milyar TL olan yabancıların kartlı harcaması bu yıl yüzde 186 artışla 57,1 milyar TL’ye ulaşmış durumda. Öncel, yaz aylarında yabancı alışverişinin çok daha canlı olacağını öngördüklerini söylüyor.
Pandemi döneminde büyük darbe alan AVM’ler de 2022’de toparlanma sürecine girdi. 100 milyar dolarlık yatırım değeri ve bünyesindeki mağazalarla birlikte 600 bin kişilik bir istihdam sağlayan sektör, 2022 yılını cirolarda ortalama yüzde 30’luk bir büyüme ile kapatmayı hedefliyor.
Bugün Türkiye genelinde 445 AVM var. 2021 yılında dört yeni alışveriş merkezi açıldı. 2022 yılında da proje ve finansman modeli tamamlanmış ve inşaatı devam eden 3-4 yeni alışveriş merkezinin açılması bekleniyor.
AVM’ler değişen müşteri ihtiyaç ve beklentileri doğrultusunda gerek mimarisini gerekse mağaza karmasıyla sürekli dönüşüp değişiyor. Sosyalleşmeye daha fazla alan açan AVM’lerde açık alanların payı artıyor.
Klasik alışveriş deneyiminin yanı sıra ortak çalışma alanları, güzellik ve bakım merkezleri, kreşler, sanat kursları ve spor tesisleri gibi ekstra hizmetleri bünyesinde barındıran konseptler öne çıkıyor.
DİJİTALLEŞME RÜZGARI
Pandemiyle hızlanan dijitalleşme rüzgarı sektörü değiştirmeye devam ediyor. Akıllı mağazalar, e-ticaret, alışveriş deneyiminin iyileştirilmesi ve metaverse teknolojileri sektörün gündemindeki önemli başlıklar arasında yer alıyor. 2020 yılında yaklaşık yüzde 165 oranında artış gösteren e-ticaret pazarı, 220milyar TL hacmi yakaladı.
E- ticaret pazarının, 2025 yılının sonunda 638 milyar TL değere ulaşması bekleniyor. Mobil e-ticaret pazarı da bu büyümeden pozitif etkileniyor. Mobil, pandemi öncesi toplam e-ticaret pazar büyüklüğünün yüzde 41’ine sahipken pandemiyle birlikte bu oran yüzde 53’e yükseldi.
Mobil e-ticaretin, toplam e-ticaretteki pazar payının 2025 yılında yüzde 80’e ulaşacağı tahmin ediliyor. ‘KPMG Perspektifinden Perakende Sektöründe Dijitalleşme Trendleri ve Dijitalleşme Işığında Yatırımlar’ raporuna göre sektörde fiziksel ve dijital iş modelleri arasında dinamik bir gelişim söz konusu ve bu gelişime paralel olarak mağazalar yeni teknolojilerle donatılarak dijital dünya ve teknolojileri ile uyumlu hale geliyor.
KPMG Türkiye Perakende ve Tüketici Ürünleri Sektör Lideri Gökhan Kaçmaz, “Dijitalleşmenin kalıcı bir trend haline gelmesiyle birlikte sektörde inovasyon önceliğini koruyor.
Çok kanallı perakendecilik sektörde bir standart haline geldi. Fiziksel alışveriş için talep devam ediyor ve perakendeciler de müşteri deneyimini dönüştürmek üzere akıllı mağaza uygulamalarını devreye alıyor” diyor. Akıllı mağaza uygulamaları yaygınlaşıyor.
Tahminlere göre küresel akıllı mağaza pazarı 2021 yılında 22,6 milyar dolardan, yıllık ortalama yüzde 25’lik bir büyüme kaydederek, 2026 yılında 68,8 milyar dolara ulaşacak.
METAVERSE LÜKSÜ ETKİLEYECEK
Diğer taraftan metaverse sektörde dengeleri değiştirecek gibi duruyor. Özellikle lüks tüketim sektöründe çok ciddi büyüme fırsatı sunan bir alan olarak da öne çıkıyor. Sektör analistleri metaversete lüks tüketim ürünleri talebinin 2030 yılına kadar 50 milyar dolara ulaşabileceğini öngörüyor.
KPMG’nin yaklaşık 1000 kişiyle gerçekleştirdiği lüks tüketici araştırmasına katılanların yüzde 58’i metaverse platformuna aşina ve araştırmaya katılan her 2 kişiden 1’i sanal bir ürün satın alabileceğini belirtiyor.
Lüks markalar yeni gelir kaynakları elde etmek, yenilikçi ürünleri test etmek, mevcut müşterilerinin bağlılığını artırmak ve yeni müşteriler kazanmak için dijital ürün ve hizmetlerden faydalanması beklenebilir.
Bunların yanı sıra NFT de lüks markalar için kârlı bir gelir kaynağı oluyor. Sanal dünyada, sahiplik ve ayrıcalık hissini besleyen yeni kavramları oluşturan NFT’ler genellikle, kimlik oluşturmak ve alıcılara değerli olarak algılandığı bir toplulukta güvenilirlik sağlamak için kullanılıyor.
300 milyar dolar değerindeki NFT piyasası içerisinde, lüks sanal/hibrit koleksiyon ürünleri kategorisinin 2030 yılına kadar payını 25 milyar dolara yükseltmesi bekleniyor. NFT görece düşük maliyeti ve verdiği benzersizlik hissiyle lüks markalar için çok önemli bir fırsat sunuyor.
