DR. ORHAN KARACA
okaraca@ekonomist.com.tr
Geçen yılın haziran ayı enflasyonu mevsim normallerine çok yakın ve yüzde 0,03 düzeyindeydi. Bu yılın özel koşulları nedeniyle bu kez haziran ayı enflasyonunun mevsim normallerine yakın çıkmasını bekleyen yoktu ama bu kadar yüksek çıkması da beklenmiyordu. Merkez Bankası'nın haziran ayında düzenlediği Beklenti Anketi'ndeki cari aya ilişkin enflasyon beklentisi yüzde 0,5'ti.
Yapılan anketlere göre, banka ve aracı kurumların iktisatçıları ise haziran ayı enflasyonunun yüzde 0,7 dolayında çıkmasını bekliyordu. Gerçekleşme ise bu beklentileri ikiye katladı.
TÜFE'nin ayrıntılarına bakıldığında, haziran ayında gıda ve içecek, konut ve çeşitli mal ve hizmetler dışında tüm harcama gruplarında fiyat değişimlerinin mevsim normallerinin çok üzerine çıktığı görülüyor. En yüksek fiyat artışı yüzde 4,49 ile ulaştırma grubunda yaşanmış bulunuyor.
Bu grup gıda ve içecekten sonra TÜFE'de en yüksek ağırlığa sahip ikinci grup olduğu için, bu yüksek fiyat artışı enflasyonu epey olumsuz etkilemiş durumda.
Neyse ki bu yılın başından beri mevsim normallerinin üzerinde gerçekleşen gıda ve içecek grubundaki fiyat değişimleri haziran ayında bunun düzeltmesini yapıp mevsim normallerinin altına indi. Eğer böyle olmasaydı, haziran ayı enflasyonu çok daha yüksek gerçekleşecekti.
ENFLASYON PATİKASI
Haziran ayı enflasyonu geçen yılki seviyesinin çok üzerinde çıkınca yıllık enflasyonda da büyük bir yükseliş yaşandı. Mayıs ayında yüzde 11,39 olan yıllık tüketici enflasyonu, 1,23 puanlık artışla, haziran ayında yüzde 12,62'ye çıktı. Böylece bu yılın başından bu yana gerçekleşen en yüksek seviyesini görmüş oldu.
Her yıl olduğu gibi 2020 yılının başında da, aylık enflasyon oranları için hesapladığımız "mevsim normalleri"ne (son 10 yılın ortalaması) dayanarak, yıllık tüketici enflasyonunun yıl içinde izleyebileceği olası rotayı belirlemiştik.
Grafikte gördüğünüz bu rota yıl sonu için yüzde 10 dolayında enflasyona işaret ediyordu. Yani yıl sonunda Merkez Bankası'nın tek haneli enflasyon tahmininin gerçekleşmesi biraz zor görünüyordu. Ancak yılın ilk aylarında hiç beklenmedik gelişmeler oldu ve bir ara yıl sonu için tek haneli enflasyon menzile girdi.
Koronavirüs krizi ve petrol ihracatçısı ülkelerin kendi aralarındaki anlaşmazlıklar nedeniyle, ocak ayında 60 doların üzerinde olan petrolün varil fiyatı nisan ayında 20 doların altına kadar indi.
Bu da aynı dönemde döviz kurlarında yaşanan sıçramaya rağmen yıllık enflasyonu yılın başında çizdiğimiz patikanın altına çekti. Fakat petrol fiyatlarından gelen destek fazla devam etmedi.
Petrol fiyatları henüz eski seviyesine dönmese de nisan ayındaki düzeyine göre ikiye katlanıp haziran ayında 40 dolar civarına kadar geldi. Bunun üzerine bir de koronavirüs krizi yüzünden yaşanan arz sorunları eklenince, yıllık enflasyon haziran ayında bu kez patikanın epey üzerine çıktı. Bu da enflasyonun yıl sonunda tek haneye inmesini iyice zora soktu.
YIL SONU HESAPLARI
Şu andaki hesaplarımız, yılın ikinci yarısında aylık enflasyon oranları mevsim normalleri dolayında çıkarsa, yıllık enflasyonun yıl sonunda yüzde 11 dolayında olacağına işaret ediyor. Ancak koronavirüs krizinin ne yöne doğru gideceği tam belli olmadığı için enflasyonda yılın ikinci yarısında da sürpriz gelişmeler yaşanabilir. Şu anda bu gelişmelerin olumsuz yönde gerçekleşmesi ihtimali daha yüksek gibi ama umarız olumlu yönde gelişmeler de olur.
