Değerli Ekonomist Dergisi okuyucuları, QNB eFinans sponsorluğunda, heyecan ile yayımladığımız Ekonomist Dergisi e-Dönüşüm ekinin bu ikinci sayısı ile beraber e-Dönüşümde de neredeyse her şeyin yeni olduğu bir yıla girdik.
QNB eFinans Kanal Satış ve İş Ortakları Bölüm Müdürü
İLKE ALTIN
Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) 19 Aralık 2019'da yayımladığı duyuru ile e-Dönüşüme dâhil oldukları tarihin içinde bulunduğu ayın (ancak e-Fatura ve e-Arşiv için başvuru sonrası 7. gün) sonuna kadar söz konusu belgeleri kâğıt ortamda da düzenleme izni vermiştir.
Dolayısıyla e-Müstahsil Makbuzu için genel geçer olmasa da önümüzde 31 Ocak 2020 tarihi durmakta. Böylece, bu ayın gündemi ve yazımızın konusu e-MM olarak belirledik.
Öncelikle e-Dönüşüme dair bazı anıları hatırlamak, hatırlatmak istedim. Özellikle, 10 milyon TL ve üzeri takvim yılı brüt satış hasılatını e-Dönüşüme geçiş kriteri olarak belirleyen 421 Sıra No'lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği'nin ilk etki ettiği 2015 yılında, yaş sebze ve meyve ticareti yapanların e-Fatura ve e-Deftere zorunlu geçip geçmeyecekleri hususu farklı görüşleri de barındırmıştı.
"Fark faturası", "komisyon faturası" gibi tabirler bu tartışmanın ön pla-nındaydı. Yaş sebze ve meyve ticareti yapan tüccarlar, ürünleri müstahsilden alımı ile gıda perakendeciler veya gıda üretim/tüketim sektörüne satışı arasındaki farkı ticari ciroları olarak kaydetmekteler.
Diğer sektörlerde bu duruma atıfta bulunularak, misalen seyahat acenteleri de cirolarını al-sat yapıldığından yola çıkarak benzer fark üzerinden hesaplamak ve e-Fatura ve e-Deftere (ve hatta daha düşük ciro kriterli e-Arşive) zorunlu geçişlerinde bu kriterin olması gerektiğinden bahsetmiyor değillerdi.
MÜSTAHSİL KİMDİR, MAKBUZU NEDİR?
Tüm bunların arasında, direkt tüketiciye sunmak üzere çiftçiden ürün alan bazı gıda perakende firmaları da zaten ciro kriterine her türlü şarttan girdiğinden çiftçiden alıp tüketiciye sattığı malların nisbî cirosunun felsefî tartışmasına da pek girmemiştir.
Sıra e-MM geldiğinde, bu perakende firmalarından kimisinin komisyoncu veya tüccar statüsü olmasa da, "yapmışken tüm e-dönüşümü yapalım" dediklerini de gördük. Bu tartışmaları neticeye vardıransa, 19 Ekim 2019 tarihli ve 30923 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 509 Sıra Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği'dir.
Tebliğle ile beraber yaş sebze ve meyve ticareti yapınca komisyoncu ve tüccar mükelleflere tek seferde tüm aktif e-Dönüşüm uygulamaları olan e-Fatura, e-Arşiv Fatura, e-İrsaliye, e-MM ve e-Defter' top yekûn bir geçiş zorunluluğu gelmiştir.
Değerli okuyucularımızdan ilgili sektörde olmayanlar için müstahsil makbuzu yeni bir kavram, tabiî. Peki, bu müstahsil kimdir, makbuzu nedir?
e-MM, 17 Aralık 2017 tarihinde 30273 no'lu Resmi Gazete'de yayımlanan 487 Sıra No'lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile yürürlüğe girmiştir. e-MM'nin bu Tebliğ'e dayansa da ihtiyarî kullanımın öngörülmesi kullanıcı adedini düşük seviyelerde tutmuştur. Daha önce, 10-11-12 Ocak 1961 tarihli 10703-10704-10705
No'lu Resmi Gazetelerde yayınlanan 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 235. maddesi ve sonraki yıllardaki değişikliklere göre şartları belirlenmiş olan matbû müstahsil makbuzu belgesi, VUK 487 ile elektronikleşebilir hale gelmiştir.
e-Arşiv uygulaması ile benzer bir yapıda olarak düşünebileceğimiz e-MM uygulamasında da, GİB tarafından belirlenen standartlara uygun olarak elektronik ortamda oluşturulması söz konusudur.
Ancak e-Arşivden farklı olarak hem kağıt hem de elektronik ortamda muhafazası ve ibrazı ile elektronik ortamda raporlamasını kapsanmaktadır.
e-MM uygulaması, gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçilerden mal satın alımında fatura yerine geçen ticari vesika olarak kağıt ortamda müstahsil makbuzu düzenleyen mükellefler, 01 Ocak 2018 tarihinden itibaren e-MM düzenleyerek, kağıt ve elektronik ortamda muhafaza edip GİB'e elektronik ortamda raporlayabilir hâle gelmiştir.
ÇİFTÇİNİN “KASABAYA İNMESİ" GEREKLİYDİ
e-MM'nin hâlen çiftçiye imzalı nüsha teslim edilmesi gereği, VUK213'ün yakın yıllarda güncellenmesi de olan 257'nci maddesiyle gelir vergilerinin belirlenmesi esnasında gelirin noksansız belirlenmesini sağlamak üzere oluşturulmuş teşvik zorunluluğu, yani; çiftçiye gelir getiren belgenin ibraz edilebilmesi için teslim edilmesi şartına dayanıyor.
Bir kaç yıl evveline dek bahsedilen müstahsil makbuzları, çekler gibi finans kurumları (ve PTT) yoluyla tahsile verilmeliydi ve çiftçi alacağını böyle alır durumdaydı. Haliyle her zaman uygulanabilir bir durum oluşmuyordu. Çiftçiden ürün kırsal kesimde merkeze uzak noktalarda tüccarlar veya aracılar teslim alabilirken, tahsilat için çiftçinin "kasabaya inmesi" gerekliydi.
Tutar kısıtı olsa da, 09 Haziran 2017 tarihli 30091 sayılı Remsi Gazete'de yayımlanan 480 no'lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile, tüccarlar çiftçilerden satın aldıkları ürünleri süreleri içerisinde borsalarına tescil ettirmeleri halinde,
24 Aralık 2015 tarihli 29573 no'lu Resmi Gazete'de yayınlanan 459 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği'nde 4.1 bölümünde belirlenmiş olan 7 bin TL üzeri ödemeleri çiftçilere teslimat anında nakden yapılabilmekte.
Ticareti belgeleyen e-MM ile belgelerin oluşumu ve vergilendirme GİB alt yapısı, anlık oluşan zaman o damgası ve değişmezliği nitelikli elektronik sertifika (mali mühür veya e-imza) ile korunur.
Bu işlem en geç ertesi gece yarısına dek merkez sistemlerindeki veri tabanlarına doğrudan yansıyacaktır. Tabiî 7 bin TL altı tutarlarda anlık veri yaratılsa dahi işlemler nakden değil finans kurumları aracılığıyla yapılmaya devam edebilir durumda olacaktır.
Müstahsil makbuzu kime kesilir dersek, çiftçi tabiri haliyle aklımızda hemen tarla, bağ-bahçe gibi fikirler yaratır. Çiftçi olarak kastedilen tabiattan istifade ederek ürün üreten tüm emektarlardır.
Bu kişilerden gelen ürünlerin tüketiciye veya tüccara satılmasına aracılık ederek komisyon geliri elde eden ticaret erbabı da tüccar ve komisyonculardır.
Yalnız 509 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği'nin ilgili hükümlerinde "5957 sayılı Kanun hükümlerine göre komisyoncu ve tüccar olarak sebze ve meyve ticareti ile faaliyet gösteren mükellefler.." şeklinde düzenleme yapıldığından durum sadece sebze ve meyve tüccarıyla ilgilidir.
Matbû müstahsil makbuzu, mobilya yapımı için ağaç yetiştiren veya farmakolojik veya gastronik sebeplerle yaparak yetiştiren orman köylümüz, arıcılık yapan köylümüz, vira diyerek ağ atan balıkçımız, çiçek ve süs bitkisi yetiştiren köylümüz ve benzeri emekçilerimizi kapsamaya devam edecektir.
Bir önemli son hatırlatmamız da şudur: Hal Kayıt Sistemi'ne bildirim yapsın yapmayın tüccar ve/veya komisyoncu vasfınızın olması 01 Şubat 2020'den itibaren GİB tarafında gerekli tüm işlemleri yapıp tüm e-Dönüşüm süreçlerine girmeniz gereklidir. Esen kalın, başvurunuzu vaktinde yapın.
