Risk Ölçüm Esasları
Yatırım Fonlarına İlişkin Rehber
hükümleri çerçevesinde, Rota Portföy Yönetimi A.Ş. Yönetim Kurulu Kararı ile
belirlenmiş risk ölçüm esasları aşağıda yer almaktadır.
Fonun yatırım stratejisi ile
yatırım yapılan varlıkların yapısına ve risk düzeyine uygun bir risk yönetim
sistemi oluşturulmuştur. Risklerin ölçülmesinde uluslararası kabul görmüş,
düzenlemelerde yer verilen standart ve gelişmiş istatistik yöntemleri kullanılır.
Hesaplamalar izleyen günlere ait risk tahmini içerdiğinden, tahminlerin
isabetliliği sonradan gerçekleşen değerler ile karşılaştırılarak günlük olarak
izlenir.
Fonun maruz kalabileceği
risklerin ölçümünde kullanılan yöntemler şunlardır:
Piyasa Riski: Fon portföyünün maruz kaldığı
piyasa riski, günlük olarak Riske Maruz Değer (RMD) yöntemiyle ölçülmektedir.
Riske maruz değer, fon portföy değerinin normal piyasa koşulları altında ve
belirli bir dönem dahilinde maruz kalabileceği en yüksek zararı belirli bir
güven aralığında ifade eden değerdir. RMD hesaplamasında tek taraflı %99 güven
aralığı, 1 günlük elde tutma süresi, 250 iş günü gözlem süresi kullanılır.
İhraççı Riski: Fon
içerisindeki ihraççı ve varlık sınıfı bazında portföydeki yoğunlaşma ve
portföydeki yoğunlaşmanın dolaşımdaki payı analiz edilir.
Karşı Taraf Riski: Borsa
dışında taraf olunan türev araç, forward ve swap sözleşmeleri nedeniyle maruz
kalınan karşı taraf riski, piyasaya göre ayarlama yöntemi ile hesaplanan
toplamın fon toplam değerine oranlanması ile elde edilir. Karşı taraf riski
yatırım fonunun toplam değerinin %10’ unu aşamaz.
Likidite Riski: Finansal pozisyonlar nedeniyle maruz kalınan likidite
riskinin ölçümünde fon bazında atanan likidite kuralları kullanılmaktadır.
Finansal varlık sınıfları için filtreler oluşturulur. Filtreler ile süzülen
kıymetler için vadeye kalan gün sayısı, durasyon, günlük işlem hacmi, piyasa
değeri gibi geçiş kriterleri belirlenerek özel varlık sınıfları tanımlanır ve
bu varlık sınıflarına likidite kuralları atanır. Likidite kuralları; İhraç
büyüklüğü (%), Ortalama İşlem Hacmi (%), Pozisyon Büyüklükleri üzerinden
oluşturulur.
Operasyonel Risk:
Şirket faaliyetleri içerisinde operasyonel risk unsuru yaratmış ve yaratması
beklenen tüm konular başlıklar halinde listelenir. Bu listede operasyonel
risklerin olma ihtimali ve riskin gerçekleşmesi durumunda etkileri de yer alır.
Riskin meydana gelmemesi için alınması gereken tedbirler belirtilir. Söz konusu liste, Şirket
çalışanlarına duyurulur ve yeni durumlara karşı devamlı güncellenir.
Operasyonel risk kapsamında, Şirket giderlerine yansıyan hatalı işlemlere ait
veri tabanı da tutulmaktadır.
Fonun yasal ve mevzuat riskine konu
olmaması bakımından yatırım kısıtlarının ilgili mevzuat, tebliğler,
sözleşmeler, Yönetim Kurulu, Yatırım Komitesi ve Risk Komitesi kararlarına,
Yatırım Karar Alma Süreci ve Yatırım İlkeleri prosedürüne, Risk Politikası ve
ilgili dâhili mevzuata uygunluğunun kontrolü ve gözetimi İç Kontrol Birimi
tarafından günlük olarak yerine getirilir. Ayrıca Fon’un kaldıraç limitine
uygunluğunun kontrolü yine İç Kontrol Birimi tarafından günlük olarak yerine
getirilerek kaldıraç seviyesine ve limitlere uyum haftalık bazda raporlanır.
Değerleme Esasları
Fon portföyündeki varlıklara ilişkin değerleme esasları
Kurulun II-14.2 sayılı Finansal Raporlama Tebliği, Kurulun i-SPK.52.4
(20.06.2014 tarih ve 19/614 s.k.) sayılı İlke Kararı olarak kabul edilen
Yatırım Fonlarına İlişkin Rehber ve TSPB Kolektif Yatırım Kuruluşları
Portföylerinde Yer Alan Varlıkların Değerleme Esasları Yönergesi’nde yer alan
esaslara uygun olarak belirlenir.
Yönerge’de yer almayan değerleme yöntemlerine ilişkin
esaslar aşağıdaki şekilde belirlenmiştir;
Borsa Dışı Türev Araç ve Swap sözleşmelerine ilişkin
değerleme
Portföye alınması aşamasında türev araç ve swap
sözleşmesinin değerlemesinde güncel fiyat kullanılır.
Opsiyon sözleşmelerinde güncel fiyat karşı taraftan alınan
fiyat kotasyonudur.
Fonun fiyat açıklama dönemlerinde opsiyon sözleşmeleri için;
değerlemede kullanılmak üzere güncel piyasa fiyatının bulunmadığı durumlarda ve
karşı taraftan fiyat kotasyonu alınamadığı durumlarda teorik fiyat hesaplanarak
değerleme yapılır.
Fon hizmet birimi tarafından Black&Scholes modeli,
Binomial model veya Monte-Carlo simülasyonu yöntemlerinden değerlemeye esas
varlığa uygun olanı tercih edilerek teorik fiyat bulunmaktadır.
Fonların değerleme ve muhasebe işlemlerini yürüten Fon
Hizmet Birimi tarafından hesaplanan değerleme fiyatı, portföy yönetiminden
bağımsız Risk Yönetimi Birimi'ne doğrulanmak üzere iletilmektedir. İlgili
fiyatı doğrulamak üzere teorik fiyat, Risk Yönetimi Birimi tarafından genel
kabul görmüş Black&Scholes modeli, Binomial model veya MonteCarlo
simülasyonu yöntemlerinden değerlemeye esas varlığa uygun olanı tercih edilerek
hesaplanır. Opsiyon değerlemede dayanak varlığın spot fiyatı olarak yukarıda bahsedilen
yöntemler kullanılacaktır. Spot fiyatın yanında ilgili değerlemede diğer
kurum/kuruluşlardan veya piyasadan temin edilebildiği durumda zımni (implied),
aksi halde tarihsel (historical) volatilite değerleri kullanılacaktır.
Hesaplama için Bloomberg OVML, Bloomberg OVME ekranlarından değerlemeye esas
varlığa uygun olanı tercih edilir. Bunun yanında ilgili ekranlara ek olarak
Kurucu nezdinde yukarıdaki modeller baz alınarak geliştirilen diğer hesaplama
araçları da kullanılabilir. Bu yöntemlerle elde edilen ve 100 baz puanlık
yüzdesel prim alış/satış kotasyonu ile hesaplanan alış (bid) veya satış (ask)
fiyatı kullanılacaktır. Hesaplamalar Rota Portföy Yönetimi A.Ş. Risk Yönetimi
Politikası Yönetmeliği çerçevesinde gerçekleştirilir. Risk Yönetimi Birimi
tarafından hesaplanan teorik fiyat ile Fon Hizmet Birimi tarafından bildirilen
fiyatın uyumlu olması halinde Fon Hizmet Birimi fiyata ilişkin uygunluk
bildiriminde bulunularak değerlemede bu fiyat kullanılır. Risk Yönetim birimi
tarafından hesaplanan teorik fiyat ile Fon Hizmet Birimi tarafından hesaplanan
değerleme fiyatının uyumlu olmaması halinde değerlemede Risk Yönetim
Birimi tarafından bildirilen fiyat kullanılır. Ayrıca İç Kontrol Birimi
tarafından da gerekli kontroller yapılır.
Forward sözleşmelerinde güncel fiyat karşı taraftan alınan
fiyat kotasyonudur.
Fonun fiyat açıklama dönemlerinde forward ve swap
sözleşmeler için;
- Değerlemede
kullanılmak üzere güncel piyasa fiyatının bulunmadığı durumlarda ve,
- Karşı
taraftan fiyat kotasyonu alınamadığı durumlarda;
Teorik fiyat hesaplanarak değerleme yapılır.
Forward sözleşmeler için dayanak varlığın spot fiyatı baz
alınarak teorik fiyat hesaplanmaktadır. Dayanak varlığın spot fiyatı olarak
Finansal Raporlama Tebliği’nin 9. maddesinde yer alan esaslara göre bulunan
dayanak varlık spot değerlerine değerleme günü ile forward işlemin vade tarihi
arasındaki gün sayısına tekabul eden uygun TL ve döviz piyasası faizleri ile
(dayanak varlığın döviz olması durumunda ise Bloomberg FRD sayfasından alınacak
“swap point” kadar) ilerletilecek ve teorik fiyata ulaşılacaktır. Farklı
dayanak varlığın kullanılması durumunda ise piyasa fiyatını en iyi yansıtacak
yöntemler kullanılır.
Swap sözleşmelerinde ise, swap sözleşmelerinin nitelik
açısından pek çok farklı form altında yapılabilecek olmaları nedeniyle, swap
sözleşmelerinin değerlemesine esas teşkil eden yerel faiz, yabancı para
cinsinden döviz, döviz kurları ya da diğer değerleme faktörleri hakkındaki
bilgiler belgelendirilecek olup, teorik fiyat hesaplamasında; sözleşmenin
konusuna göre borçlanma aracı fiyatlaması yöntemi (IRR) yada FRA (Forward Rate
Agreement) yöntemi gibi bugünkü değer hesaplama yöntemleri ile sözleşmenin niteliğine
uygun diğer genel kabul görmüş teorik fiyatlama yöntemleri kullanılacaktır.
Bu doğrultuda,
- Konusu
para (döviz) olan swap işlemlerinde, alışı yapılan döviz cinsi değerleme günü
ilan edilen TCMB alış kuru ile, swap sözleşmesi kapsamında vade sonunda
satılacak döviz ise, değerleme günündeki TCMB döviz kuru (işlemin yönüne göre
alış veya satış) esas alınarak, Bloomberg FRD sayfasından alınacak ilgili
vadeye tekabül eden satış (ask) fiyatının değerleme günündeki TCMB tarafından
ilan edilen kura (işlemin yönüne göre alış veya satış kuru)
"swappoint" eklenmesi ile hesaplanan değerleme kuru,
- Konusu
faiz olan swap işlemlerinde, Bloomberg, Reuters gibi bağımsız ve güvenilir veri
sağlayıcılardan elde edilen ilgili para birimlerinin LIBOR ve zımni faiz
oranları
baz alınarak yürütülen değerleme fiyatı ile hesaplanır.
İleri Valörlü Tahvil-Bono İşlemlerin Değerleme Esasları:
- İleri
valörlü alınan Devlet İç Borçlanma Senetleri (DİBS) valör tarihine kadar diğer
DİBS’lerin arasına dahil edilmez. İleri valörlü satılan DİBS’ler ise valör
tarihine kadar portföy değeri tablosunda kalmaya ve değerlenmeye devam eder.
İleri valörlü DİBS alım ve satım işlemleri ayrı bir vadeli işlem sözleşmesi
olarak değerlenir. İşlem tutarları ise valör tarihine kadar takastan alacak
veya takasa borç olarak takip edilir.
- İleri
valörlü sözleşmenin değeri alış ve satış işlemlerinde aynı yöntemle
hesaplanırken işlem alış ise pozitif (+), satış ise negatif (-) bir değer
olarak portföy değeri tablosuna yansır. Aynı valörde ve aynı nominal değerde
hem alış hem de satış yapılmış ise portföy değeri tablosunda her iki işlem aynı
değerde fakat alış işlemi pozitif (+) satış işlemi ise negatif (-) olarak
gözükecektir. Bu şekilde açtığı pozisyonu ters işlemle kapatmış olan fonlarda
bu işlemler portföy değeri üzerinde bir etki yaratmayacaktır.
- İleri
valörlü işlemlerin değerlemesi ise aşağıdaki formüle göre yapılacaktır:
İşlemin Değeri = Vade sonu Değeri /(1+Bileşik
Faiz/100)(vkg/365)
Vade Sonu Değer: Alım satım yapılan DİBS’in nominal değeri
Bileşik Faiz: Varsa değerleme gününde BİAŞ’ta valör tarihi
işlemin valör tarihi ile aynı olan işlemlerin ağırlıklı ortalama faiz oranı,
yoksa değerleme gününde BİAŞ’ta aynı gün valörlü gerçekleşen işlemlerin
ağırlıklı ortalama faiz oranı, yoksa en son aynı gün valörlü olarak işlem
gördüğü gündeki aynı gün valörlü işlemlerin ağırlıklı ortalama faiz oranı, bu
da yoksa ihraç tarihindeki bileşik faiz oranıdır.
İleri Valörlü Altın İşlemleri
İleri valörlü altın işlemlerinde BIST Kıymetli Madenler
Piyasası günlük bültenindeki fiyat baz alınır. Fiyat bulunmadığı takdirde, T+1
gününde işlem yapılan günkü işlem fiyatı ile değerleme yapılır. Bu şekilde fon
portföyüne birden fazla fiyattan işlem yapılması durumunda, değerleme, yapılan
işlemlerin ağırlıklı ortalama fiyatı ile yapılır. T+2 ve daha ileri valörlü
işlem yapılması halinde valör tarihinde bülten verisi bulunmaması halinde
işlemin valör tarihinden daha yakın valördeki bülten verilerine bakılarak,
işlemin valör tarihine en yakın fiyat baz alınarak değerleme yapılır.
|
